Η μόνη ιστορία που μας χρειάζεται

Αν ήμουν Υπουργός Παιδείας θα συμπλήρωνα την Ελληνική Ιστορία των Νεοτέρων Χρόνων με το βιβλίο που διαβάζω αυτή τη στιγμή. Θα το έκανα υποχρεωτικό και για τις απολυτήριες εξετάσεις.

Αντί για μάχες και νίκες, επιτυχημένες εκστρατείες, θριάμβους και καταστροφές – αυτό που θα ζητούσα από τους μαθητές θα ήταν να μελετήσουν και ει δυνατόν να απομνημονεύσουν τα βασικά διδάγματα αυτού του βιβλίου.

Το έχει γράψει ο πρύτανης των ιστορικών μας Γιώργος Δερτιλής και μόνον ο τίτλος του αρκεί για να καταλάβετε την επιλογή μου:

ΕΠΤΑ ΠΟΛΕΜΟΙ

ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΕΜΦΥΛΙΟΙ

ΕΠΤΑ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ

1821 – 2016

Ναι, αυτά είναι τα σημαντικά γεγονότα της Νεοελληνικής Ιστορίας – όχι οι μάχες, οι ημερομηνίες και οι ηγέτες.

Και αν καταλάβουμε γιατί επί δύο αιώνες σερνόμαστε από χρεωκοπία σε εμφύλιο κι από εμφύλιο σε χρεωκοπία – ίσως μπορέσουμε να σταματήσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο βρισκόμαστε και σήμερα – χωμένοι ως τον λαιμό.

Ο φαύλος κύκλος έχει τα εξής στάδια: εθνικισμός  (άρα) υψηλές στρατιωτικές δαπάνες (υπερδιπλάσιες και των πλουσιότερων λαών π. χ. 6,2% του ΑΕΠ από 80-89 έναντι 2,9 της ΕΕ) αλλά χαμηλά έσοδα (ο λαϊκισμός διογκώνει το κράτος και εμποδίζει την σωστή φορολόγηση του πολίτη-πελάτη) άρα καταφυγή σε εξωτερικό δανεισμό – αλλά αδυναμία πληρωμής τοκοχρεολυσίων (λόγω – είπαμε – χαμηλών εσόδων) – άρα χρεωκοπία – επιβολή  διεθνούς ελέγχου (μνημόνιο) κλπ. κλπ. επί επτά φορές (μέχρι τώρα…).

Αυτή είναι η ιστορία μας – κι όχι τα δοξασμένα που μας μαθαίνουν στο σχολείο!

Προσθέστε και ότι οι στρατιωτικές δαπάνες (λόγω πατριωτικού απορρήτου) είναι ο παράδεισος των μιζαδόρων – αλλά και τα δάνεια ο παράδεισος των μεσαζόντων (από τα 70.000.000 χρυσά φράγκα του δανείου της Ανεξαρτησίας - 1824-25 - μόνο τα 13 έφτασαν στην Ελλάδα!).

Θα ήθελα όλοι οι Έλληνες (ξεκινώντας από τους μαθητές) να μελετήσουν και να απομνημονεύσουν τον πίνακα που ακολουθεί:

Ξέρω: θα μου πείτε πως είναι σχηματικός και αφαιρετικός και αδικεί πολλούς. Αλλά μέσα στο βιβλίο υπάρχουν πολλά στοιχεία και ακόμα περισσότερα στη μεγάλη «Ιστορία του Ελληνικού Κράτους» σε 1150 σελίδες, του ίδιου συγγραφέα.

Και μην ξανακούσω αγανάκτηση για τα σημερινά μας «Μνημόνια»! Μνημόνια είχαμε στην Ελλάδα σε όλα μας τα χρόνια ως κράτος («Διεθνή Έλεγχο» τα ονομάζαμε) και πηγαίναμε γυρεύοντας, πριν τελειώσει το ένα, να δημιουργήσουμε καινούργιο…

Όπως τώρα: μετά το τρίτο φλερτάρουμε ήδη με το τέταρτο.

Το βιβλίο αυτό αναδεικνύει την σημασία που έπαιξε η παρουσία του στρατού στην ιστορία μας. Ο στρατός – ο πιο αδιαφανής θεσμός στην Ελλάδα, πιο ταμπού ακόμα κι από την Εκκλησία. Χρήσιμος όμως για μίζες και θεαματικές παρελάσεις.

Στο βιβλίο εμπεριέχεται μία αποκαλυπτική  άποψη (1869) του Gladstone (πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας) για την Ελλάδα: «Εφόσον η εγγύηση των τριών Δυνάμεων την προστατεύει από τυχόν επίθεση, οφείλει να μην έχει στρατό και στόλο αλλά απλώς και μόνο αστυνομία. Αν δεν μπορεί να ορθοποδήσει υιοθετώντας αυτή την αρχή, δεν θα ορθοποδήσει ποτέ».

Αλλά πού να ακούσουν τέτοια συμβουλή οι στρατόκαυλοι της Ελλάδας. (Αχ, ευτυχισμένη Κόστα Ρίκα, που δεν έχεις στρατό, αλλά μόνο αστυνομία…). Εμείς συντηρούμε στρατόπεδο ακόμα και στην Λακωνία, χίλια χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα. Και τα τετρακόσια εκατομμύρια που πρέπει (βάσει μνημονίου) να επιστρέψει ο κ. Καμμένος, παραμένουν ακόμα στον προϋπολογισμό του στρατού. (Τσακωνόμαστε όμως για τα 255 από τις άδειες του κ. Παππά…).

Ε, λοιπόν, υπάρχουν δικαστές!

Τους καπελώσανε με "πρόθυμους". 

Τους πιέσανε. 

Τους εκβιάσανε με χυδαίους τρόπους. 

Τους δωροδοκήσανε με αυξήσεις.

Αλλά αυτοί αντιστάθηκαν και έκριναν σωστά. Ήταν ηλίου φαεινότερον ότι ο "Νόμος Παππά" ερχόταν σε αντίθεση με το σχετικό άρθρο του Συντάγματος για τις αρμοδιότητες του ΕΣΡ.

Η λογική νίκησε.

Επιτέλους μία ακτίδα φωτός.

Υπό Κατοχήν;

Μου γράφει ένας αναγνώστης – μήνυμα πριν ένα τέταρτο:

«Είμαστε υπό Κατοχή. Παραβιάζεται το Σύνταγμα και τα ατομικά μας δικαιώματα. Δεν θα γράψετε κάτι για όλα αυτά;»

Αγαπητέ φίλε,

Ήδη γράφω για «όλα αυτά» εδώ και πολύν καιρό. Κι εκτός από μένα γράφουν και εκατοντάδες άλλοι, κάθε μέρα. Τόσοι που δεν ξεχωρίζεις πια τι λένε.

Και πολλοί γράφουν σε μένα – όπως κι εσείς – και λένε: «γράψε κάτι».

Ας ξαναγράψω λοιπόν.

Λέτε: «Είμαστε υπό κατοχή».

Διαφωνώ. Επειδή (τόσο γέρος είμαι) έζησα την Κατοχή. Και ξέρω τι σημαίνει. Όπως γνώρισα και την Χούντα (για όσους λένε πως μας κυβερνάει μία Χούντα). Δεν ισχύει ούτε το ένα, ούτε το άλλο. 

Υπερβολές.

Μας κυβερνάει μία κακή, ανερμάτιστη και αυταρχική κυβέρνηση. 

Κι αυτό μόνο του είναι αρκετά αρνητικό, ώστε να μην χρειάζονται άλλες υπερβολές.

Λέτε: «Παραβιάζονται ατομικά δικαιώματα».

Εδώ, δυστυχώς, έχετε δίκιο. Παραβιάζονται, θα έλεγα, κατάφωρα. Πανηγυρικά. 

Και αυτό είναι ολέθριο. Ευτυχώς το έχουν καταλάβει τώρα και αυτοί που τα παραβιάζουν – ήδη νιώθουν και τις συνέπειες. Ας ελπίσουμε πως θα τους γίνει μάθημα.

Φαίνεται πως υπάρχουν ακόμα δικαστές στην Ελλάδα.

Τι μπορώ τώρα να κάνω εγώ με το ιδιωτικό προσωπικό μου μπλογκ; Μα αυτό που κάνω χρόνια τώρα: κριτική. Αν διαβάσετε περασμένα κείμενα, θα δείτε πόσο συστηματική και επίμονη είναι.

Όποτε δοκίμασα να αφήσω τον λόγο και να κατέβω στην πράξη, στον στίβο της πολιτικής, ποδοπατήθηκα. Τώρα, έτσι κι αλλιώς, είναι αργά. Με πήραν τα χρόνια.

Ας ελπίσουμε πως οι άνθρωποι που μας κυβερνούν θα καταλάβουν σε πόσο λάθος κατεύθυνση κινούνται. Κι αν δεν το καταλάβουν, ή δεν μπορούν να την αλλάξουν, ας ελπίσουμε πως θα φύγουν, γρήγορα, ειρηνικά και αναίμακτα.

Μα και ο ιδιωτικός;

Πριν 31 χρόνια είχα δημοσιεύσει στη στήλη μου, στο «Βήμα της Κυριακής» ένα κείμενο με τίτλο «Η δημοσιοποίηση του ιδιωτικού τομέα». Υπάρχει στο ndimou.gr .

Το θέμα του αφορούσε το γεγονός ότι το μικρόβιο της γραφειοκρατίας είχε περάσει από τον δημόσιο τομέα στον ιδιωτικό. 

Οι μεγάλες ιδιαίτερα επιχειρήσεις ταλαιπωρούσαν τους πελάτες με αναμονές και διατυπώσεις, που θύμιζαν όλο και περισσότερο το δημόσιο. Και μόνο στις μικρές, όπου το μάτι του αφεντικού επόπτευε τα πάντα, ο πελάτης ήταν ακόμα βασιλιάς.

Ήταν προφητικό.

Στα χρόνια που πέρασαν προστέθηκε και άλλο ένα κίνητρο αδιαφορίας. Η κρίση οδήγησε σε κατάρρευση των αποδοχών, οι υπάλληλοι αμείβονται με μισθούς πείνας, εργάζονται αναγκαστικές υπερωρίες και δεν καίγονται για την πορεία της δουλειάς. Μόνον ο φόβος της απόλυσης αποτελεί κίνητρο – αλλά σίγουρα αρνητικό.

Μία πρόσφατη εμπειρία μου επιβεβαίωσε αυτή τη διαπίστωση. Το κινητό μου, μάρκας Samsung, ακριβό δώρο των ανεψιών μου, ηλικίας μόλις δώδεκα μηνών, είχε πρόβλημα μπαταρίας. Όχι, δεν ανήκε στα νέα μοντέλα που παίρνουν φωτιά. Απλώς, με ήπια χρήση έσβηνε ήδη το απόγευμα.

Πληροφορήθηκα τα στοιχεία του πλησιέστερου εξουσιοδοτημένου επισκευαστή και τον επισκέφθηκα. Εκεί έμαθα ότι ναι μεν η συσκευή είχε εργοστασιακή εγγύηση δύο ετών – αλλά αυτή δεν αφορούσε στην μπαταρία, που είχε μόνον ένα έτος. Αυτό δεν μου το είχε πει κανείς – στην απόδειξη αγοράς έγραφε: εγγύηση κατασκευαστή δύο έτη. Ευτυχώς ήμουν στο όριο και έγινε δεκτή η αντικατάσταση της μπαταρίας με εγγύηση.

Δεδομένου ότι το κινητό είναι πια είδος πρώτης ανάγκης, φαντάστηκα ότι η αλλαγή της μπαταρίας θα ήταν κάτι που θα γινόταν επιτόπου. Ε, λοιπόν, χρειάστηκαν τρεις ολόκληρες ημέρες, και πολλά τηλεφωνήματα τόσο στον επισκευαστή όσο και στην αντιπροσωπεία. Όλα αυτά μέσα σε μία ατμόσφαιρα δημοσιοϋπαλληλικής ανευθυνότητας, όπου έφταιγε πάντα ο άλλος. Μία ταλαιπωρία τριών ημερών για κάτι που θα μπορούσε να γίνει σε τρία λεπτά.

Θυμήθηκα το προ τριακονταετίας κείμενό μου και το γεγονός ότι αρκετές φορές τον τελευταίο καιρό έχω ταλαιπωρηθεί από ιδιωτικές εταιρίες. Και σκέφθηκα: καλά, ο δημόσιος τομέας δεν παράγει τίποτα παρά μόνο γραφειοκρατία και καθυστερήσεις. Αν αρχίσει και ο ιδιωτικός να κάνει τα ίδια – πώς θα έρθει η περίφημη ανάπτυξη στην Ελλάδα;

Θα μου πείτε: τόσα σοβαρά θέματα υπάρχουν γύρω – αυτό βρήκες να γράψεις; Πιστεύω πως αν ο καθένας μας καταγγείλει κάτι στραβό - έστω και μικρό - πολλά πράγματα σε αυτό τον τόπο μπορεί να ισιώσουν…

Υ. Γ.  Και για να μη νομισθεί πως έτυχα σε κάποια έκτακτη περίπτωση - μου διευκρινίστηκε πως αυτές είναι οι κανονικές προθεσμίες: η αλλαγή μπαταρίας στο κινητό κρατάει 3-4 μέρες!
Σκέπτεστε να σας το πει αυτό ένα βουλκανιζατέρ, όταν σας πιάσει λάστιχο;

Η Επανάσταση που δεν κάναμε

Η πρωτεύουσα Tallinn, σαν παραμύθι

Πριν από τέσσερα χρόνια άρχισα να γράφω ένα βιβλίο κατά παραγγελία του εκδότη μου (πρώτη φορά!). Θα ενσωματωνόταν σε μία σειρά  με τον γενικό τίτλο «Μιλώντας με…». Το δικό μου: «Μιλώντας με ένα αγανακτισμένο νέο για τις επαναστάσεις».

Θα περίμενε κανείς δυναμικές ρήξεις και εξεγέρσεις. Όμως η θέση του βιβλίου ήταν πολύ ειρηνική. Θεωρούσε ότι η Ελλάδα χρειαζόταν μία μόνο επανάσταση: την τεχνολογική. Χωρίς συγκρούσεις και μολότοφ, θα κατόρθωνε να βγει από την κρίση.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε, πούλησε αρκετά – αλλά, ως συνήθως, δεν γράφτηκε λέξη γι αυτό.

Τις τελευταίες μέρες έμαθα ότι (χωρίς βέβαια να έχει διαβάσει το βιβλίο μου) μια άλλη χώρα είχε υλοποιήσει τις ιδέες μου. Με αποτέλεσμα σε δέκα χρόνια να διπλασιάσει το εθνικό της εισόδημα και να την φθονούν ακόμα και οι ΗΠΑ.

Η χώρα αυτή είναι η Εσθονία. Από πάμπτωχος δορυφόρος της ΕΣΣΔ έγινε παγκόσμιος πρωτοπόρος στην πληροφορική. Προχθές διάβασα στην «Καθημερινή της Κυριακής» ένα άρθρο του γνωστού σύμβουλου επιχειρήσεων Ανδρέα Δρυμιώτη και σας μεταφέρω μερικά αποσπάσματα:

«Δεν μπορείς να δωροδοκήσεις έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή». Η «ατάκα» αυτή είναι η αγαπημένη φράση του απερχόμενου Προέδρου της Εσθονίας, Toomas Hendrik Ilves, ο οποίος συμπληρώνει δέκα χρόνια (2 θητείες) στην Προεδρία της χώρας. Με αυτό το αξίωμα, έχουν ουσιαστικά καταργήσει την προσωπική επαφή του πολίτη με τους δημοσίους υπαλλήλους και κατά συνέπεια τη δυνατότητα «συναλλαγής». Κατά τη διάρκεια της 10-ετούς θητείας του, υπήρξε ραγδαία εξάπλωση όλων των ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τους πολίτες. Έτσι, η Εσθονία πέτυχε τη σχεδόν απόλυτη ψηφιακή εξυπηρέτηση του πολίτη. Μόνο σε τρεις περιπτώσεις απαιτείται η φυσική παρουσία: Για να παντρευτείς, για να πάρεις διαζύγιο και στην αγοραπωλησία ακίνητης περιουσίας. Όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες γίνονται από το σπίτι ή τη δουλειά μέσω internet.

Θα σας δώσω μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία για να δείτε πώς μια μικρή χώρα (μόλις 1,3 εκατ. κατοίκους), χωρίς φυσικούς πόρους, έγινε ΤΟ υπόδειγμα στην ψηφιακή εποχή. Στον χώρο ΤΠΕ (Τεχνολογία Πληροφορικής και Επικοινωνιών) δραστηριοποιούνται 3.193 εταιρείες οι οποίες απασχολούν 48.970 υπαλλήλους, δηλαδή το 9,3% της απασχόλησης. Ο συνολικός τζίρος των εταιρειών είναι 3,689 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 6,8% του ΑΕΠ και στο 14,2% των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπηρεσίες και τα προϊόντα τους στον χώρο των ΤΠΕ εξάγονται σε 123 χώρες! Αυτές όλες οι εταιρείες είναι η κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Το κράτος σχεδιάζει και ο ιδιωτικός τομέας υλοποιεί (outsourcing the development). Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ιδιωτικός τομέας λειτουργεί και τις εφαρμογές (outsourcing the operations).

Το skype γεννήθηκε στην Εσθονία

Μια νέα υπηρεσία παρέχεται σε ξένους υπηκόους που έχουν δραστηριότητα στην Εσθονία. Η υπηρεσία ονομάζεται e-Residency και ουσιαστικά επιτρέπει σε ξένους υπηκόους να κάνουν τις περισσότερες δουλειές τους από τον τόπο διαμονής τους χωρίς να χρειάζεται να ταξιδεύουν στην Εσθονία. Είναι αξιοσημείωτο ότι μέσα στο 2015 έχουν αποκτήσει την ιδιότητα του e-Resident περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και 150 Ελληνες. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης στο ίδιο διάστημα γεννήθηκαν 14.000 παιδιά και πέθαναν 17.000 άνθρωποι. Ομως, ο στόχος του προγράμματος αυτού είναι να φτάσουν τα 10 εκατομμύρια μέχρι το 2025! Προσέξετε τη σημασία του e-Residency. Ουσιαστικά όταν και αν επιτύχουν τον στόχο τους, θα έχουν αυξήσει τον πληθυσμό της χώρας τους κατά 870%, έστω και αν όλοι αυτοί δεν θα κατοικούν στην Εσθονία!

Η καθολική χρήση της ψηφιακής υπογραφής έχει εξοικονομήσει στο κράτος το 2% του ΑΕΠ! Δηλαδή, έναν ΕΝΦΙΑ και κάτι ρέστα!

Δύο παραδείγματα από την καθημερινότητά μας, για να δείτε πώς λειτουργεί η ηλεκτρονική διακυβέρνηση.

Δίπλωμα Οδήγησης. Το δίπλωμα οδήγησης εκδίδεται από το κράτος. Κατά συνέπεια το κράτος γνωρίζει πότε λήγει ένα δίπλωμα. Τρεις μήνες πριν από τη λήξη του διπλώματος, ο Εσθονός ειδοποιείται μέσω e-mail (όλοι οι Εσθονοί που έχουν ταυτότητα έχουν και ένα e-mail με τον μοναδικό αριθμό της ταυτότητάς τους· η ταυτότητα είναι υποχρεωτική για όσους συμπληρώνουν το 15ο έτος και προαιρετική για τους λοιπούς), ότι το δίπλωμά του λήγει την τάδε ημερομηνία και αν θέλει να ανανεωθεί πρέπει να κάνει τις συνηθισμένες ενέργειες, μεταξύ των οποίων και η βεβαίωση από γιατρό. Πάει στον γιατρό, τον εξετάζει και ο γιατρός ενημερώνει ηλεκτρονικά την υπηρεσία για τη δυνατότητα του πολίτη να οδηγεί. Δεν τυπώνεται κανένα χαρτί. Οταν λοιπόν ολοκληρωθούν οι διατυπώσεις, όλες ηλεκτρονικά, ακόμα και η πληρωμή του αντιτίμου, τότε εκδίδεται το δίπλωμα και αποστέλλεται στον πολίτη στο σπίτι του. Δεν τυπώθηκε κανένα χαρτί και ο πολίτης δεν πήγε σε καμία κρατική υπηρεσία.

Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση. Ο πολίτης επισκέπτεται τον γιατρό.

Η άλλη πλευρά: Ο Άρβο Περτ, πιο επιτυχημένος
συνθέτης κλασικής μουσικής των χρόνων μας

Μετά την εξέταση και εφ’ όσον απαιτείται συνταγή, ο γιατρός με μοναδικό στοιχείο την ηλεκτρονική ταυτότητα του ασθενούς, συντάσσει στον υπολογιστή τη συνταγή, χωρίς να τυπωθεί κανένα χαρτί. Ο ασθενής μπορεί να πάει σε οποιοδήποτε φαρμακείο της Εσθονίας και με την ταυτότητά του θα πάρει τα φάρμακά του χωρίς να τυπωθεί και πάλι κανένα χαρτί. Συγκρίνετέ το με τη δική μας «ηλεκτρονική συνταγογράφηση» και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ένας ηγέτης μιας δυτικής χώρας δήλωσε: «I should have called the Estonians when we were setting our health care website». Τα λόγια αυτά αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα όταν προέρχονται από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Barak Obama! Το δυστύχημα με την Ελλάδα είναι ότι είχαμε διμερή συμφωνία (για τέσσερα χρόνια) για να μας βοηθήσουν στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, αλλά εμείς, σαν ο εξυπνότερος λαός του κόσμου, την απεμπολήσαμε, όπως έχουμε κάνει και για πολλά άλλα. Είμαστε λοιπόν άξιοι της μοίρας μας.

Ξέρετε ποιο είναι το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της μοναδικής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης; Η φορολογία είναι ένα flat rate 20%, ανεξάρτητα από το ύψος των εισοδημάτων! Είναι τόσο μεγάλη η άγνοιά μας, ώστε ένας Έλληνας πολιτικός αποφάνθηκε, τον Μάρτιο του 2013, στην τηλεόραση ότι: «Ευτυχώς, δεν έχουμε γίνει ακόμα Εσθονία. Η Εσθονία είναι πολύ πιο πίσω από εμάς»! Δεν ήξερε; Τουλάχιστον ας ρώταγε.

Και με πιάνει μία αγανάκτηση: γιατί, γιατί, γιατί να είμαστε τόσο απελπιστικά στείροι;

Επιστημονική φαντασία

Πάμε δέκα χρόνια πίσω. Στην Ελλάδα, που είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης στο ποδόσφαιρο, στις Καγιέν και τις αστακομακαρονάδες.  Που οργάνωσε τους καλύτερους Ολυμπιακούς αγώνες. Στην Ελλάδα της ευημερίας, των μεγάλων συντάξεων, των πολλών επιδομάτων και επιδοτήσεων και των αθρόων προσλήψεων.

Ένας συγγραφέας εκδίδει ένα σκοτεινό, δυστοπικό μυθιστόρημα που άρχισε να το γράφει μετά τους Ολυμπιακούς. Περιγράφει μία μελλοντική Ελλάδα χρεοκοπημένη, με ενάμιση εκατομμύριο ανέργους που ζει από την βοήθεια - και κάτω από την εποπτεία - των ξένων. Που την κυβερνάει μία ουσιαστικά κομμουνιστική κυβέρνηση με την συνεργασία ενός …ακροδεξιού κόμματος. Που τρίτο κόμμα είναι το μόνο καθαρά ναζιστικό κόμμα στην Ευρώπη. Και όπου οι μισοί Έλληνες ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας, ενώ οι άλλοι μισοί πληρώνουν τους βαρύτερους φόρους στην Ευρώπη.

Η κριτική υποδέχεται το βιβλίο με ειρωνικά χαμόγελα. Είπαμε επιστημονική φαντασία, αλλά όχι και έτσι! Πρέπει να είναι τουλάχιστον πειστική. Δεν είναι δυνατόν η ανανεωτική Αριστερά του 3% να υπερδεκαπλασιάσει τα ποσοστά της και να συμμαχήσει με ακροδεξιούς! Κακό όνειρο είδε ο συγγραφέας.

Σκέφθηκα αυτό το σενάριο ενώ παρακολουθούσα το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ (συγγνώμη – του ΣΥΡΙΖΑ – παρασύρθηκα από την πλειοψηφία των Πασόκων). Και σκεπτόμουνα ότι αυτό που ζούμε τώρα, είναι μία απίθανη επιστημονική φαντασία. Αν μας την περιέγραφε κάποιος, πριν δέκα χρόνια, θα τον αντιμετωπίζαμε με ειρωνεία και λύπη.

Πώς μπλέξαμε έτσι; Με μία κυβέρνηση αρχομανών που κάνουν όλες τις δυνατές  κωλοτούμπες, προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία – την οποία έχω την φρικτή υποψία πως δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ. Με μία κυβέρνηση ερασιτεχνών η οποία πειραματίζεται επάνω στο πετσί μας – και ούτε καν μαθαίνει από τα πειράματα.

Πώς πάει η ιστορία παρακάτω; Δυστυχώς ο φανταστικός συγγραφέας και το φανταστικό του βιβλίο δεν προσφέρουν καμία ιδέα διεξόδου. Πού θα βρισκόμαστε άραγε (ή, μάλλον, πού θα βρίσκεστε εσείς) σε άλλα δέκα χρόνια από σήμερα;

Η λυρική ποίηση, νίκησε!

Καιρός ήταν να καταλάβει η επιτροπή της Σουηδικής Ακαδημίας πως εδώ και καιρό η ποίηση έχει ξαναγυρίσει στην αρχή της – στην μουσική.

Λυρική ποίηση ονομάστηκε γιατί συνοδευόταν με την λύρα. Ήταν με άλλα λόγια τραγούδι.

Και αυτή η τραγουδισμένη ποίηση έχει σήμερα κοινό εκατομμυρίων – ενώ η άλλη, ούτε καν χιλιάδων.

Έτσι ο ποιητής Dylan Thomas δεν το πήρε (κι ας το άξιζε) αλλά ο άλλος, που δανείστηκε το όνομά του, το κέρδισε.

Μπράβο λοιπόν στην απόφαση να βραβευθεί ο Μπομπ Ντύλαν! Όχι μόνο έγραψε σπουδαίους στίχους – αλλά διαμόρφωσε μία εποχή.

Αυτό το τελευταίο έπαιξε, φαντάζομαι, βασικό ρόλο – γιατί υπήρχαν στιχουργοί καλύτεροί του, όπως ο Λέοναρντ Κοέν (ο δικός μας, ο Υδραίος) που είναι και σημαντικός ποιητής – πέρα από τα τραγούδια.

Αλλά ο Κοέν διέπρεψε κυρίως ως ερωτικός τροβαδούρος, ενώ ο Ντύλαν μπήκε βαθειά σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

Ενδιαφέρον – από ότι μαθαίνων κι εδώ οι φιναλίστ ήταν δύο Εβραίοι. (Το πραγματικό όνομα του Ντύλαν είναι Τσίμερμαν).

Εγώ θα μοίραζα και αναδρομικά Νόμπελ – κυρίως στους Γάλλους: Τα μεγάλα Β (Brassens, Brel, Barbara).

Κι ο δικός μας ο Σαββόπουλος θα είχε ελπίδες, αν δεν ήταν τόσο περιθωριακή η γλωσσική μας εμβέλεια. Είναι ποιητής άριστος.

Όπως άριστους στιχουργούς-ποιητές έχουμε πολλούς: Νίκος Γκάτσος, Μάνος Ελευθερίου, Μιχάλης Γκανάς, Άλκης Αλκαίος, Μαριανίνα Κριεζή, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Λίνα Νικολακοπούλου, Μανώλης Ρασούλης – κι άλλοι, μην γεμίσω σελίδα.

Αλλά ας χαρούμε που τα σεβάσμια σουηδικά γερόντια ξεκουνήθηκαν. 

Όπως είπε κι ο νικητής: «The times, they are a-changing…»

¨Ενα σύμπτωμα

Νοσταλγία για ηγεσία;

Το θέμα λοιπόν δεν ήταν ο Καραμανλής – ήταν ο ηγέτης.

Το προηγούμενο ποστ μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα παρουσίας (ηλιόλουστο Σαββατοκύριακο!) συγκέντρωσε, μόνον  εδώ, 18.500 αναγνώσεις. Περισσότερες θα πέτυχε στο Facebook και στα πολλά sites όπου αναρτήθηκε.

Το αποτέλεσμα αυτό είναι ενδιαφέρον και ξεπερνάει τα όρια ενός προσωπικού μπλογκ που συνήθως διαβάζεται από 3-4000 επισκέπτες. 

Τι συνέβη;

Είναι ένα σύμπτωμα. Δεν νομίζω πως ο λόγος αυτού του ενδιαφέροντος ήταν ειδικά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής – αλλά αυτό που εκπροσωπούσε. Μία ηγεσία χωρίς δημαγωγία, χωρίς λαϊκισμούς, χωρίς υποσχέσεις και κωλοτούμπες. Μπορείτε να διαφωνήσετε με τις ιδεολογικές του αρχές και με όλες τις πολιτικές του αποφάσεις, αλλά δεν μπορείτε να τον κατηγορήσετε ούτε για απάτες ούτε για αυταπάτες. Είναι το ύφος αυτής της ηγεσίας που έκανε τόσες χιλιάδες ανθρώπους να διαβάσουν και να συστήσουν αυτό το κείμενο.

Νοσταλγία για ηγεσία;

Όσοι δεν διαβάσατε ακόμα «Το θέλω και το μπορώ» μπορείτε να γυρίσετε ένα κλικ πίσω. Και να σχολιάστε εδώ ή εκεί.

Το «θέλω» και το «μπορώ»

Μία παρέα τρωγοπίνει κάτω από μεγάλα δέντρα. Χαμόγελα και χειρονομίες χαράς.

Ένας μόνο δεν συμμετέχει. Κοιτάει αλλού, μακριά. Πέρα και πίσω από τον φωτογράφο. Σε ένα μέλλον που ξέρει ότι θα έρθει, γιατί αυτός το θέλησε.

Το μέλλον αυτό είναι είκοσι χρόνια μακριά. Βρισκόμαστε στο 1935, πριν την δικτατορία του Μεταξά. Είναι μακριά, αλλά για τον άνθρωπο αυτόν, ήδη συγκεκριμένο παρόν.

Το βλέμμα του έχει μία αυστηρότητα και αποφασιστικότητα που σε κάνει να ανατριχιάζεις. Είναι η έκφραση του «θέλω». Αλλά (και εκεί η μεγάλη δύναμη) και η έκφραση του «μπορώ».

Χιλιάδες «θέλω» εμφανίζονται κάθε μέρα σε πρόσωπα – και πάνε χαμένα. Όμως τα «μπορώ» είναι σπάνια. Τόσο σπάνια, που ολόκληρες χώρες χειμάζονται από την απουσία τους.

Το «θέλω» είναι η πρόθεση του καθενός. Το «μπορώ» είναι η παρουσία του ηγέτη.

Μπορεί να έχει κανείς όσες αντιρρήσεις θέλει για τον βίο και την πολιτεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ακόμα όμως και οι φανατικοί αρνητές του, δύσκολα θα του αμφισβητήσουν την ιδιότητα του ηγέτη.

Ηγέτης ίσως με ψεγάδια, ελαττώματα, αδυναμίες; Ηγέτης με σφάλματα; Ναι, αλλά ηγέτης.

Μία μονοκόμματη παρουσία – σαν από γρανίτη.

Και εργασιομανής: από όποιο υπουργείο πέρασε έβγαλε έργο. Άλλαξε την μορφή της Αθήνας, έδιωξε την ιμπεριαλιστική Πάουερ ξηλώνοντας τις γραμμές των τραμ, και στο Δημοσίων Έργων πραγματοποίησε σε δύο χρόνια τα σχέδια δεκαετιών.

Τον κατηγόρησαν για την αντιπαροχή. Αλλά δεν έχω ακούσει για κανένα άλλο εναλλακτικό σχέδιο στέγασης των εκατοντάδων χιλιάδων που συνέρρεαν τότε στην Αθήνα.

Το αντίθετο του λαϊκιστή. Δεν χάιδεψε ποτέ αυτιά. Ή κυβερνούσε – ή έφευγε. Η απόδραση στο Παρίσι δεν ήταν λιποταξία – ήταν συνέπεια. Προς τον εαυτό του. Ξαφνικά βρέθηκε ανάμεσα σε δύο παντοδύναμους αντίπαλους που συνασπίστηκαν εναντίον του. Το Παλάτι και την Ένωση Κέντρου στην απογείωσή της.

Ήξερε πως αυτή η «παρά φύσιν» συμμαχία δεν θα κρατούσε πολύ – όπως και έγινε. Αποστασία – δικτατορία. Αυτός, στο Παρίσι, μελετούσε τα βιβλία που δεν είχε προλάβει να διαβάσει στα νιάτα του. Επέστρεψε σοφότερος, πιο ανεκτικός – αλλά πάντα ηγέτης.

Γνώρισα από κοντά τον Καραμανλή μετά την Μεταπολίτευση. Υπήρξα μέλος της ετερόκλιτης παρέας με την οποία συνέτρωγε τα μεσημέρια της Κυριακής είτε στην Βαρυμπόμπη είτε στην Γλυφάδα. Ήδη και η επιλογή των συνδαιτυμόνων ήταν ένα δείγμα της ψυχοσύνθεσης του. Σχεδόν πάντα παρόντες ο Τάκης Χορν και ο Μάνος Χατζιδάκις. Κατά καιρούς ο Κάρολος Κουν, ο Αλέξης Μινωτής, ο Πάνος Λουκάκος και άλλοι.

Στα γεύματα ο Καραμανλής έτρωγε λίγο και μιλούσε ακόμα λιγότερο. Αντίθετα, όταν βρισκόμασταν μόνοι (στην Πολιτεία, την Κέρκυρα κάθε Πάσχα και στο Προεδρικό) μιλούσε ακατάπαυστα. Το αντικείμενο του λόγου του ήταν αναδρομές στην πολιτική του ιστορία με την αγωνία της εξήγησης και της δικαίωσης. Τα τελευταία χρόνια συνέβαινε να επαναλαμβάνεται συχνά.

Ήταν σίγουρα νάρκισσος. Σε κάποια επέτειο της γιορτής μου με πήρε τηλέφωνο να μου πει ότι έχει ένα δώρο για μένα και να ανέβω στην Πολιτεία. Άφησα τη δουλειά μου αμέσως και έσπευσα. Το δώρο ήταν μία καδραρισμένη και υπογεγραμμένη φωτογραφία του. (Δεν την κράτησα).

Ανάμεσα στα πράγματα που με έκαναν να τον εκτιμήσω ιδιαίτερα ήταν η αμέριστη υποστήριξη που έδωσε στον Μάνο Χατζιδάκι τον καιρό που διοικούσε το Τρίτο Πρόγραμμα. Σχεδόν όλη του η κυβέρνηση ήταν αντίθετη, ο αρμόδιος υπουργός Προεδρίας Αθανάσιος Τσαλδάρης (για τους φίλους: «Νανάς») συνεχώς έπαιρνε τηλέφωνα διαβιβάζοντας παρατηρήσεις, και εισέπραττε από τον Μάνο ειρωνικές απαντήσεις. Αν δεν είχε τις πλάτες του Μεγάλου, θα είχε απολυθεί πάραυτα.

Ο πείσμων Σερραίος με την βαριά προφορά.

Όχι ο Καραμανλής δεν ήταν χαρισματικός. Τίποτα από τα παιχνίδια που έστηνε ο Ανδρέας με το πλήθος. Αυτός ο Μακεδόνας, δεν ήταν Αθηναίος – ήταν Σπαρτιάτης. Δωρική φύση. Λακωνικός, κλειστός, φειδωλός.

Ένας σκληρός, μονοκόμματος άνθρωπος, που είχε αίσθηση και συνείδηση της αποστολής του. Δεν τον είδα ποτέ να χαλαρώνει, να ξεχνιέται, να παίζει.

Δεν κάνω εδώ αποτίμηση του έργου του. Ξέρω ότι πολλοί αμφισβητούν την πολιτική  του – ελάχιστοι όμως την συμπαγή παρουσία του.

Σχολιάζω απλώς μία φωτογραφία – και ένα βλέμμα που είχε κλειδώσει επάνω σε πενήντα χρόνια μέλλον.

Εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο ήταν ηγέτης. Πλήρους και αποκλειστικής απασχολήσεως. Αυστηρός με όλους, αλλά περισσότερο με τον εαυτό του.

Μακάρι να μας τύχαινε άλλος ένας…

______________________________________________________

Y. Γ. Δημοσιεύεται στα σημερινά "ΝΕΑ του Σαββατοκύριακου" στην σελίδα όπου κάποιος "επώνυμος" σχολιάζει μία φωτογραφία και την οποία επιμελείται ο Θανάσας Νιάρχος.

Αντώνη Σουρούνη γειά σου - στην υγειά μας!

Σίγουρα εκεί που θα βρίσκεσαι τώρα θα έχουν καλό τσίπουρο. Να σε υποδεχθούν όπως πρέπει, γιατί συγγραφείς αυθεντικοί, πηγαίοι, ατόφιοι, σαν και σένα, δεν υπάρχουν πια και άρα δεν ανεβαίνουν στα ουράνια.

Φίλε μου Αντώνη - είσαι ο μόνος Έλληνας γραφιάς που ονόμαζα φίλο μου. Ξέρω πως βασανίστηκες πολύ τα τελευταία χρόνια, μάθαινα και πονούσα. Γλύτωσες τώρα από το μαρτύριο, ησύχασες. Και επιστρέφεις στην αγαπημένη σου Θεσσαλονίκη, μέσα βαθιά. 

Κι εγώ που δεν πίνω, θα κατεβάσω ένα τσίπουρο για σένα! 

Γειά σου !

Ανέκδοτες φωτογραφίες: Δεκέμβριος του 2002 στο εξοχικό μου. 

Χειρώναξ

Όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα, καταφεύγω στα χέρια μου. Πιάνω να κατασκευάσω, να ρυθμίσω ή να επισκευάσω κάτι.

Δεν θυμάμαι ποιος το είχε πει – νομίζω ο Παπανούτσος. «Ο πνευματικός εργάτης πρέπει να έχει και μία χειρωνακτική ασχολία».

Όταν το πρωτάκουσα δεν το πολυσκέφθηκα. Το θεώρησα μία διανοουμενίστικη παραδοξολογία.

Αλλά με τα χρόνια κατάλαβα τη σημασία της φράσης.

Τίποτα δεν είναι πιο φλου και αστάθμητο από την πνευματική δουλειά. Κατ’ αρχήν δεν τελειώνει ποτέ. Ένα κείμενο (ή μία σύνθεση, ή ένα πίνακα) μπορεί να τα ξαναδουλεύεις άπειρες φορές. Πάντα κάτι θα βρεις να διορθώσεις ή να αλλάξεις.

«Πότε ξέρω ότι ένα ποίημα τελείωσε;» με ρώτησε μία νέα ποιήτρια.

«Όταν βαρεθείς να το βλέπεις» ήταν η απάντησή μου. Το ίδιο κάνω με τα βιβλία μου. Όταν δεν αντέχω πια να το ξαναδώ το στέλνω στον τυπογράφο.

Εκτός που δεν τελειώνει ποτέ οριστικά – ταυτόχρονα δεν είσαι ποτέ σίγουρος για την αξία μιας δουλειάς. Την μία στιγμή την θεωρείς αριστούργημα και την επόμενη αμφιβάλλεις. Και ποτέ – αλίμονο – δεν θα μάθεις τη οριστική ετυμηγορία του χρόνου για το έργο σου.

Ενώ κάτι χειρωνακτικό! Πρώτον και βασικό: τελειώνει οριστικά και συγκεκριμένα – και ξέρεις την αξία του εφόσον λειτουργεί. Χάλασε ένας διακόπτης, μία βρύση, ένα κινητό, ένας υπολογιστής; Αν δουλέψει το ρεύμα, το νερό, το σήμα, το πρόγραμμα – τελείωσες!

Από μικρός είχα μανία με τις κατασκευές. Το αγαπημένο μου παιχνίδι στα πέντε μου χρόνια λεγόταν Meccano. Έκανες κατασκευές και συναρμολογήσεις από μεταλλικές λάμες και αρθρώσεις. Από ότι είδα – αθάνατο Google! – υπάρχει ακόμα.

Μετά θήτευσα κοντά στον γαμπρό μου – σύζυγο της ετεροθαλούς αδελφής μου – που όλοι αποκαλούσαν «Μάστρο-Μανώλη». (Ξυλέμπορος ήταν ο άνθρωπος – αλλά τα χέρια του έπιαναν! Ως και σκαφάκι ναυπηγήσαμε).

Με τα χρόνια η μανία μου έφτασε μέχρι τη συναρμολόγηση υπολογιστών. Δάσκαλός μου ο Θόδωρος Σπίνουλας – τότε εκδότης του αείμνηστου RAM.

Και συνεχίζω ακόμα – όσο μου επιτρέπουν οι δυνάμεις μου – να μαστορεύω. Είναι τεράστια διαφυγή για κάποιον που καμιά φορά νιώθει μία σούπα από λόγια μέσα στο κεφάλι του… 

Αργότερα έμαθα πως οι κατασκευές – μέρος της εργασιοθεραπείας – χρησιμοποιούνται και για θεραπευτικούς σκοπούς σε διαταραγμένα άτομα.

Που πάει να πει – και τους περισσότερους γραφιάδες…

Η Α Ν Ι Α Τ Η Σ Δ Α Ν Ι Α Σ

Κινέζικη κατάρα: «να ζήσεις σε ενδιαφέροντες χρόνους!»

Καθότι τα Κινέζικά μου είναι ανύπαρκτα, μεταφράζω από τα Αγγλικά: “May you live in interesting times!”

Κατάρα; 

Ναι, έτσι την εμφανίζουν οι ειδικοί σινολόγοι. 


Ξεκινάει από μία αρχαία παροιμία: «Καλύτερα να είσαι σκύλος σε ειρηνικούς χρόνους παρά άνθρωπος σε ταραγμένους». 

Κάποιοι Άγγλοι πανεπιστημιακοί και διπλωμάτες την εξέλιξαν και την ονόμασαν «η κινέζικη κατάρα».

Και επεξηγούν ότι για τον Κινέζο της κλασικής εποχής, το ύψιστο αγαθό ήταν η αταραξία, η γαλήνη, η ηρεμία. (Κάτι σαν την «αλυπία» των δικών μας Στωικών). Και οι «ενδιαφέροντες καιροί» σημαίνουν αλλαγές, ταραχές, αναστάτωση.

Ε, λοιπόν, μας έχουν καταραστεί για τα καλά. Πιο ταραγμένη εποχή από την σημερινή στην Ελλάδα, μόνον στους πολέμους θα μπορούσαμε να βρούμε.

Η αβεβαιότητα πάει σύννεφο. Κανείς δεν ξέρει ποιος νέος φόρος του ξημερώνει, ποια νέα περικοπή του έρχεται, ποια νέα μεταρρύθμιση θα τον απορρυθμίσει.

Πού να βασιστεί; Η καταφυγή του απλού πολίτη, η δικαιοσύνη («Υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο!» είπε ο φτωχός αγρότης στον Φρειδερίκο τον Μέγα) έχει αλωθεί εκ των ένδον.

Οι τρεις εξουσίες έχουν γίνει μία: οι ίδιοι διοικούν, νομοθετούν και δικάζουν.

Ο μόνος τρόπος να μη χάσεις την δουλειά σου είναι να είσαι ήδη άνεργος. Ξέρω ανθρώπους που σταδιοδρομούσαν σε μεγάλες, επιτυχημένες επιχειρήσεις (ελληνικές και ξένες) οι οποίες ξαφνικά αποφάσισαν να κλείσουν. Είτε οριστικά, (οικονομική ασφυξία) είτε για να μεταφερθούν αλλού.

Άσχετα από τους λόγους – οι άνθρωποι πήραν μία αποζημίωση (όχι όλοι!) και βρέθηκαν στο δρόμο.

Τι κάνει ένα μεγαλοστέλεχος όταν μείνει άνεργο στα 50 του; “Too old to rock ‘n roll – too young to die”, όπως έλεγαν και οι Jethro Tull.

Αυτοί οι νεόπτωχοι είναι μεγάλη μαυρίλα: παιδιά που σπουδάζουν, σπίτια με ΕΝΦΙΑ, υποχρεώσεις, καμιά φορά και ένα δάνειο από καλές εποχές.

Ιδού οι ενδιαφέροντες καιροί! Καθόλου βαρεμάρα, μεγάλη ταραχή. 

Κι ένα σόου υπερπαραγωγή – blockbuster. Πού αλλού έχει δωρεάν παράσταση κάθε μέρα με σταρ σαν τον Πολλάκη, τον Κατρούγκαλο, την Θεανώ και Σία – και απέναντι τον Άδωνι, τον Κεγκέρογλου και τον Λεβέντη;

Και εσύ να νοσταλγείς 

την ανίατη

ανία

της Δανίας…

Φωτογραφίες από την Δανία του 2006