Η ιστορία ενός τουίτ

Πριν από μερικές μέρες, εμπνεόμενος από την επιτυχία του Εμανουέλ Μακρόν, έγραψα ένα τουίτ. Όπου έλεγα πως, αν ο δικός μας Αλέξης στην εφηβεία του αντί για την συντρόφισσα κνίτισσα Περιστέρα, είχε ερωτευθεί την καθηγήτριά του (όπως  ο Μακρόν) ίσως γινόταν έτσι ο Έλληνας Μακρόν. Δεν το έκανε όμως και έμεινε αμόρφωτος.

Το τι επακολούθησε ξεπέρασε και το λεκτικό λυντσάρισμα που τράβηξα με το Άγιο Φως. Δεν νομίζω ότι υπάρχει στη ελληνική γλώσσα βρισιά που να μην χρησιμοποιήθηκε εναντίον μου. Σαν να έσπασε ο κεντρικός αγωγός του αποχετευτικού δικτύου της Αθήνας και να με περιέλουζε συνέχεια, νυχθημερόν. Βόθρος Νιαγάρας. Τόσο πολύς και υπερβολικός, που τελικά δεν με ενόχλησε καθόλου. Δεν με αφορούσε, ούτε με άγγιζε.

ΟΚ – ας δεχθώ πως ήταν μια άτυχη διατύπωση, πως το χιούμορ μου ήταν λάθος – όλα αυτά συμβαίνουν στη ζωή. Όταν έχει γράψει κανείς 66 βιβλία, χιλιάδες άρθρα και εκατοντάδες τουίτ, κάτι θα του ξεφύγει. Γι αυτό και αργότερα έσβησα το τουίτ ζητώντας συγγνώμη. 

Όμως δεν κατάλαβα (και ίσως κάποιος σοφός επικοινωνιολόγος κάποτε να το εξηγήσει) γιατί προκάλεσε τέτοια αντίδραση ένα τουίτ, που έλεγε αυτονόητα πράγματα.

Γιατί αυτονόητα;

Η κατάληξή του ήταν ότι ο Τσίπρας έμεινε αμόρφωτος. Δεν χρειάζεται να αποδειχθεί αυτό – το αποδεικνύει ο ίδιος κάθε μέρα. Οι επιδόσεις του στην γεωγραφία, την μυθολογία και τις ξένες γλώσσες είναι παγκόσμια γνωστές. Η αντίρρηση μάλιστα ότι δεν ισχύει ο χαρακτηρισμός μου, επειδή έχει πτυχίο του ΕΜΠ, καταρρίπτεται από τους ίδιους τους καθηγητές των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων μας οι οποίοι συχνά μετανοούν δημοσίως για τα «πολιτικά πέντε», που αναγκάστηκαν να δώσουν σε συνδικαλιστές και καταληψίες .

Όσο για την συμπαθέστατη κυρία Περιστέρα, η αντίρρηση ότι σήμερα εκείνη διδάσκει σε ΑΕΙ είναι έωλη. Πρώτον: δεν ήταν καθηγήτρια όταν την γνώρισε ο Αλέξης – και δεν θα μπορούσε να τον εκπαιδεύσει. Δεύτερον: καλύτερα να μην επιμείνουμε στο ότι μεταπήδησε, πολύ πρόσφατα,  από την Πρωτοβάθμια στην Ανώτατη εκπαίδευση.

Επίσης: όποιοι ενοχλούνται από την επωνυμία «κνίτισσα» με κάνουν να απορώ. Έτσι δεν ονομάζονται τα μέλη της ΚΝΕ; Και δεν είναι ακριβές το (πολλάκις) αναγραφέν ότι το ζεύγος εκεί γνωρίστηκε; 

Άστοχο χιούμορ, ίσως. Αλλά σωστό στα γεγονότα.

Ζητώ λοιπόν και πάλι συγγνώμη, αν έθιξα κάποιον (και δεν εννοώ τα έμμισθα τρολ) αλλά η ουσία των πραγμάτων δεν αλλάζει με βρισιές…

Υ. Γ. 1 Επειδή οι μεγάλοι νόες συναντώνται. Από τον ΚΥΡ:

Υ. Γ. 2 Φίλος Πανεπιστημιακός με πληροφορεί πως η κυρία Περιστέρα (Μπέτυ) Μπαζιάνα κάνει εξαιρετική δουλειά στον επιστημονικό της χώρο. Το γράφω με χαρά γιατί μου είναι πολύ συμπαθής. Αλλά το τουίτ δεν αφορούσε αυτήν, την αξία της, ή την δουλειά της. Ακόμα κι αν ήταν Αϊνστάιν, δεν θα μπορούσε να εκπαιδεύσει ένα συνομήλικό της όπως η Μπριζίτ τον Μακρόν.

Το χάος της σύγχρονης τέχνης

Η παρουσία της «Ντοκουμέντα 14» στην Αθήνα ήταν η σταγόνα (και τι πληθωρική σταγόνα!) που ξεχείλισε το ποτήρι. Από καιρό είχα αρχίσει να προβληματίζομαι με την σύγχρονη τέχνη.

Η προφανής πρώτη απάντηση στον προβληματισμό μου είναι: «Γέρασες! Μεγάλωσες με την αρχαιότητα, την Αναγέννηση, το Μπαρόκ, τον Ρομαντισμό. Ανδρώθηκες με τους ιμπρεσιονιστές, τους εξπρεσιονιστές, τους σουρεαλιστές. Έφτασες να αγαπήσεις την αφαίρεση, τις πρώτες εγκαταστάσεις, τον μεταμοντερνισμό. Ε! πόσα πια να αφομοιώσει ένας άνθρωπος;».

Παραδέχομαι πως γέρασα – το λέει και η ταυτότητά μου. Εξακολουθώ όμως να παθιάζομαι για την τέχνη. Αλλά το πάθος μου αφορά περισσότερο την μουσική και την λογοτεχνία. Όσο για τις νεότερες εικαστικές δημιουργίες… δεν τα πάω καλά. Με μερικές επικοινωνώ – χωρίς να είμαι πάντα σίγουρος αν το μήνυμα που έλαβα ήταν αυτό που ήθελε να στείλει ο καλλιτέχνης. Και συχνά δεν παίρνω κανένα μήνυμα.

Πολλές φορές αναρωτιέμαι αν ο συνεχής πειραματισμός που κυριαρχεί σήμερα στα εικαστικά έχει γίνει αυτοσκοπός. Αυτό ισχύει και για το θέατρο, όπου συχνά ο σκηνοθέτης παραμερίζει εντελώς τον συγγραφέα. Η ερμηνεία του δεν είναι μία ανάγνωση του κειμένου αλλά μία καινούργια δημιουργία με αφορμή το πρωτότυπο.

Πάντα η τέχνη είχε δύο βασικούς σκοπούς. Να τέρψει και να προβληματίσει. Παλιότερα ήταν 70% τέρψη και 30% προβληματισμός. Σήμερα έχουν αντιστραφεί  τα ποσοστά. Στην καλύτερη μορφή της μπορούσε να κάνει και τα δύο μαζί σε ίση δόση. Για μένα ένα αριστούργημα είναι αυτό που πραγματώνει αυτή την ισορροπία. Π. χ. μία όπερα του Μότσαρτ (και γενικά όλος ο Μότσαρτ…).

Ας είναι: τόπο στα νιάτα! Περιορίζομαι να ξαναβλέπω τα πεπαλαιωμένα κλασικά. Και σας παραθέτω δύο ιδιαίτερες λήψεις χιλιοειδωμένων κλασικών μνημείων, όπως μάλλον δεν τα έχετε ξαναδεί. Η τεχνολογία – ένας τερατώδης τηλεφακός – μου επέτρεψε να τα φωτογραφήσω από απόσταση άνω του χιλιομέτρου, σε μία οπτική γωνία από την οποία κανονικά είναι τόσο μικρά, που δεν φαίνονται καθόλου.

Επιτέλους πάλι: Βιβλίο τών Γάτων!

Το πιο αγαπημενο αλλά και πιο άτυχο βιβλίο μου (29 χρόνια εξαφανισμένο!) κυκλοφορεί πάλι, σε πέμπτη έκδοση, από τις εκδόσεις Πατάκη:

και μερικές γνώμες από το οπισθόφυλλο:

Η άνοδος και η πτώση του Σταύρου Ψυχάρη

 Θα έπρεπε ίσως να χαίρομαι για την κατάληξη του Σταύρου Ψυχάρη. Με εξανάγκασε να παραιτηθώ από το «Βήμα» το 1987, μετά από 4 χρόνια επιτυχημένης συνεργασίας, χωρίς ποτέ να μάθω τον πραγματικό λόγο. Ήταν η δεύτερη παραίτησή μου. Η πρώτη, μετά τις εκλογές του ’85, (είχε κοπεί ένα άρθρο μου) κράτησε ένα καλοκαίρι. Αναθεώρησα ύστερα από μεγάλη πίεση του ίδιου, που έφτασε στο σημείο να έρθει στο σπίτι μου για να με μεταπείσει, με πολλές υποσχέσεις και παροχές. Τότε ήταν ακόμα μόνο διευθυντής στο «Βήμα».

Ο νέος μήνας του μέλιτος κράτησε δύο χρόνια. Δημοσιεύτηκε ο «Μπούφος» και η εφημερίδα έγινε ανάρπαστη. Αλλά στο πάρτι που δόθηκε για να εορτάσει το ρεκόρ κυκλοφορίας δεν με κάλεσαν, κι όταν ο παλαιός (και πάντα) φίλος μου Γιάννης Μαρίνος επιχείρησε να κάνει πρόποση προς τιμήν μου (ως ηθικού αυτουργού) ο Ψυχάρης τον σταμάτησε.

Κι άλλα σημάδια ήρθαν να μηνύσουν ότι (για άγνωστους λόγους) είχα περιπέσει σε δυσμένεια. Οπότε, με αφορμή ένα άκακο κείμενο (μόνο μία αιχμή για τον Κουτσόγιωργα) ήρθε η ρήξη. Παραιτήθηκα. Ο Χρήστος Λαμπράκης (επίσης φίλος) επιχείρησε να με μεταπείσει. Συζητούσαμε πολλές ώρες. Θυμάμαι την παράκλησή του: «Μόνο μη με φέρεις σε αντιπαράθεση με τον Ψυχάρη!».

Σχεδόν όλοι μέσα στον ΔΟΛ τον φοβούνταν. Δεν συνάντησα κανένα που τον συμπαθούσε. 

Η άνοδός του ήταν εντυπωσιακή. Από απλός πολιτικός συντάκτης μεταβλήθηκε σε μεγαλομέτοχο και σύντομα απόλυτο κυρίαρχο του μεγαλύτερου ελληνικού εκδοτικού  συγκροτήματος. Θα αποτελέσει σίγουρα αντικείμενο μελέτης.

Τώρα στην ταυτότητα των Μέσων του ΔΟΛ αναγράφεται: «Δημήτριος Λαμπράκης (1931-1957) Χρήστος Λαμπράκης (1957-2009) Σταύρος Ψυχάρης (2009-2017)». Η βασιλεία του στον ΔΟΛ κράτησε οκτώ χρόνια.

Αποδείχθηκε, για άλλη μία φορά, ότι είναι πιο εύκολο να ανέβεις παρά να κρατηθείς στην κορυφή. 

Προσπάθησε να εκβιάσει την μοίρα. Για λίγο το πέτυχε, αλλά η εκδίκησή της ήταν σκληρή. Όχι μόνο στα οικονομικά, αλλά και στην υγεία του. Σε σημείο να τον λυπάσαι...

Υ. Γ. Πολλά από τα κείμενα που έγραφα τότε στο Βήμα βρίσκονται εδώ: CLICK

Κυριακή του Πάσχα - χωρίς "μπούρδες"

Καλημέρα και πολλές ευχές για μία Ανάσταση της Χώρας μας που σταυρώθηκε από δικές μας αμαρτίες – κυρίως της πολιτικής μας ηγεσίας – αλλά με την συνέργεια και του πελατειακού μας συστήματος που περιλαμβάνει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.

Πολλοί μου έγραψαν παίρνοντας αφορμή από το σκίτσο του γελοιογράφου Ηλία Μακρή, που συνόδευε το περασμένο κείμενο. Οφείλω λοιπόν μία διευκρίνιση: Η λέξη «Μπούρδες!» που φέρομαι να εκστομίζω στο σκίτσο, είναι εφεύρεση του Μακρή. Ουδέποτε χαρακτήρισα «Μπούρδες!» την πίστη και τις θρησκευτικές πρακτικές των συνανθρώπων μου. Αντίθετα μάλιστα τις σέβομαι και τις τιμώ. Με μία βασική διαφορά: ο συνάνθρωπός μου δικαιούται να πιστεύει στον Χριστό ή τον Αλλάχ, ή όποια άλλη θεότητα επιθυμεί, φτάνει να κρατάει αυτή την πίστη για τον εαυτό του και να μην προσπαθεί να την επιβάλλει στους άλλους. Η πίστη είναι σεβαστή προσωπική επιλογή – αλλά μέσα στα όρια της ατομικής σφαίρας. Δεν είναι κρατική υπόθεση. Γι αυτό και η αντίθεσή μου στην μεταφορά και υποδοχή του Αγίου Φωτός με κρατικά έξοδα και τιμές. Το είχε πει και ο ίδιος ο Χριστός «Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».

Όσο για την προσωπική μου πίστη την έχω ονομάσει (από πολλά χρόνια) «Αγνωστικιστικό Χριστιανισμό». Με άλλα λόγια: δεν γνωρίζω αν υπάρχει Θεός – αλλά αποδέχομαι πλήρως την ηθική διδασκαλία του Χριστού.

Έτσι – σας εύχομαι κάθε καλό για την σημερινή γιορτή της Άνοιξης. Γιατί, πολύ πριν από τον Χριστό, την ίδια εποχή κάθε χρόνο ανασταίνονταν ο Όσιρις, ο Άδωνις, και άλλοι νεαροί θεοί της ανοιξιάτικης αναγέννησης.

Η φωτογραφία που βλέπετε τραβήχτηκε εχθές σε μία βόλτα στην Πλάκα.

Περί του περιωνύμου Αγίου Φωτός

Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, που ξαφνικά ανακάλυψαν ότι το «Άγιον Φως» είναι και απάτη και σπατάλη, μου θύμισαν μια μακριά και επώδυνη ιστορία.

Δεν θυμάμαι πότε διαμαρτυρήθηκα πρώτη φορά γι αυτό. Πάνε πολλές δεκαετίες. Το ηλεκτρονικό μου αρχείο είναι σχετικά πρόσφατο και δεν καλύπτει τα χρόνια μέχρι το 90.

Όμως βρήκα ότι στις 30.4.2009 είχα δημοσιεύσει στην LiFO ένα κείμενο με τίτλο «Το Άγιο Σκότος» που άρχιζε έτσι:

«Κάθε Πάσχα, τα τελευταία χρόνια, ακούω ότι από τα Ιεροσόλυμα έρχεται (με ναυλωμένο αεροπλάνο) το Άγιο Φως που άναψε με θαυματουργό τρόπο μόνος στο κουβούκλιο του Αγίου Τάφου ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων. Το όποιο Άγιο Φως συνοδεύουν πολιτικοί από όλα τα κόμματα και γίνεται δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους (άγημα, μπάντα, υπουργοί, κλπ.). Αμέσως αεροπλάνα το μεταφέρουν κλωνοποιημένο σε όλες τις επαρχίες της χώρας.

Κάθε Πάσχα σκέπτομαι πως όλη αυτή η διαδικασία μας κατατάσσει ανεπανόρθωτα στους πρωτόγονους λαούς της γης – κάτι ανάμεσα Ουγκάντα και Παπούα-Νέα Γουινέα. Διότι το Άγιο Φως είναι ένα καθαρά ειδωλολατρικό παγανιστικό έθιμο, που δεν έχει καμία σχέση με τον Χριστιανισμό. Πού, πότε στην διδασκαλία του Ιησού υπάρχει αναφορά σε Άγιο Φως;» 

Πολύ ήπιες ήταν οι αντιδράσεις. Μερικά σχόλια κατά και άλλα υπέρ.

Αλλά το 2014 όταν έγραψα ένα άρθρο στο Protagon.gr (με γενικότερο θέμα) μία και μόνη φράση ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών:

«Όσο πλησιάζει το Πάσχα και σκέπτομαι πως πάλι θα ξοδέψουμε χρήματα για να φέρουμε το (δήθεν) Άγιο Φως και να το υποδεχθούμε με τιμές αρχηγού κράτους, γίνομαι εμμανής αντικληρικός...». 

Επιτίμιο από την Ιερά Σύνοδο, αφορισμός και κατάρες από τον Αμβρόσιο («να σαπίσει το στόμα του!») άρθρα, σχόλια σε όλο τον τύπο – και αναφορά σε όλα τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Έγινα διάσημος!

Τι είχε αλλάξει;

Ήμουν τότε στην οργανωτική επιτροπή του Ποταμιού που μόλις είχε αναγγείλει την παρουσία του. Ήταν ένας τρόπος, μέσα από μένα, να χτυπήσουν το Ποτάμι. Ο επικεφαλής Σταύρος με απαρνήθηκε σε τηλεοπτική συζήτηση (παρόλο που βασική αρχή του κόμματος ήταν ο χωρισμός κράτους-εκκλησίας) παραιτήθηκα και ησύχασα.

Βρίσκω τώρα και άλλα στοιχεία για τον μοναχικό μου αγώνα. Π. χ. στο «Ειρωνικό (Νεοελληνικό) Λεξικό» γράφω:

«Άγια Ζώνη, Άγιο Φως: Στη χώρα όπου δύο ιστορικά εξακριβωμένες απάτες γίνονται δεκτές με τιμές αρχηγού κράτους, όλες οι άλλες απάτες μπορούν να ελπίζουν σε κάποια διάκριση…»

Πού ήταν όλα αυτά τα χρόνια οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ;

Δεν πειράζει. Έχω καλύτερη παρέα. Ήδη το 1826 ο Μέγας Αδαμάντιος  Κοραής, στον «Διάλογο περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός» έγραφε: «…χρεωστούν οι ιερωμένοι μας να παύσωσιν το θαυματούργημα, το οποίον ατιμάζει τόσον την θρησκείαν… και φθείρει τα ήθη του λαού». 

Πασχαλιάτικη Καθημερινή 2014: Γελοιογραφία του Ηλία Μακρή

Περί διαφωτισμού και αδελφοσύνης

Η πρώτη χάρτα των ανθρώπινων δικαιωμάτων

Παλαιός αναγνώστης και αλληλογράφος μου έστειλε μήνυμα με ερώτημα:

Είναι γνωστές οι τρεις βασικές αρχές-αξίες του διαφωτισμού: Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη. Από αυτές οι δύο πρώτες είναι κατανοητές και εύκολα προσπελάσιμες από τον μέσο πολίτη.

Ίσως δεν ισχύει το ίδιο για την Τρίτη: Αδελφοσύνη – πως, πότε και γιατί;

Ο κάλαμος που έγραψε το γλαφυρό χρονογράφημα για τα αηδόνια παρακαλείται να μας δώσει κάτι ανάλογο και για τη γλυκιά έννοια της Αδελφοσύνης.

Στο επιχείρημα ότι αριστουργήματα δεν παράγονται κατά παραγγελίαν, η απάντηση είναι ότι οι παλιοί φίλοι θα είναι ικανοποιημένοι και με κάτι λιγότερο από «αριστούργημα».

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

Ας αρχίσω από το τέλος. Αριστουργήματα έχουν συχνά παραχθεί κατά «παραγγελίαν». Σχεδόν όλα τα μεγάλα έργα τέχνης της ανθρωπότητας πριν από τον 19ο αιώνα δημιουργήθηκαν μετά από παραγγελίες. Όλοι οι ζωγράφοι, μουσικοί, ποιητές πριν από τον Ρομαντισμό δούλευαν για Μαικήνες - από τον Πίνδαρο, μέχρι τον Μπαχ.

Όχι βέβαια πως σκοπεύω να γράψω αριστούργημα. Απλώς να δώσω τη γνώμη μου με διευκρινήσεις.

Ο διαφωτισμός είχε ένα βασικό αίτημα - όχι τρία. Αυτό ήταν η “ελευθερία”. Κυρίως η ελευθερία της σκέψης. Η ανεξαρτησία από όλες τις εξουσίες, τις αυθεντίες και τους θεσμούς που υπαγορεύουν δόγματα, γνώμες, απόψεις, τοποθετήσεις.  Στράφηκε εναντίον όλων των εξουσιών: κυρίως της πολιτικής, και θρησκευτικής. «Τόλμησε να σκεφθείς για λογαριασμό σου!» παρότρυνε τον πολίτη ο Καντ.

Η δεύτερη αξία - η ισότητα - ήταν μία εξέλιξη και προέκταση της πρώτης. Αν θέλουμε ο άνθρωπος να είναι ελεύθερος, η ελευθερία του πρέπει να γίνει σεβαστή - να προστατεύεται. Άρα πρέπει να θεσπιστούν τα «ανθρώπινα δικαιώματα». Και χάρη στα δικαιώματα αυτά, οι άνθρωποι γίνονται ίσοι απέναντι στο νόμο. Μιλάμε για το κράτος δικαίου.

Όλα αυτά πηγάζουν από την καθαρή ορθολογική σκέψη. Η οποία θεμελιώνει λογικά και τον ανθρωπισμό. Ο άνθρωπος δεν είναι μέσο - είναι σκοπός. Χρυσός Κανόνας. Η λογική επιτάσσει: «Ο συ μισείς – ετέρω μη ποιήσεις».

Όμως  η «αδελφοσύνη» προσθέτει στον ορθολογισμό ένα στοιχείο συναισθηματικό. Μπορώ να σέβομαι την ελευθερία και τα δικαιώματα του άλλου, χωρίς να τον αγαπάω σαν αδελφό. Εκεί έχουμε μία υπέρβαση που μάλλον ριζώνει στον Χριστιανισμό. «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν». Οπότε ο Χρυσός Κανόνας παίρνει μία θετική τροπή. Όχι «Μη κάνεις…» αλλά πράξε: «καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως».

Περιττό να πω ότι αυτό έγινε και το ασθενές σημείο της τριάδας των αξιών. Ελευθερία πέτυχαν αρκετές κοινωνίες, ισότητα λιγότερες αλλά ικανές. Όμως αδελφοσύνη ζήσαμε ελάχιστη. Δυστυχώς, στην ιστορική της συνέχεια, η «Επί του Όρους Ομιλία» τελικά μεταμορφώθηκε σε ιερατείο, σε δόγμα, σε τελετουργία, σε κοσμική και πολιτική δύναμη - και έχασε στο δρόμο την αγάπη.

Απολείπειν ο θεός Αλέξιον

Ζούμε τις απεγνωσμένες προσπάθειες του πολιτικού πλάσματος Αλέξης να επιβιώσει και να κατοχυρώσει κάποιο μέλλον. Δεν τον απασχολεί αν υποφέρει η χώρα – φτάνει να μετατεθούν οι οδυνηρές (αλλά απαραίτητες) μεταρρυθμίσεις, έτσι που να μην τις κάνει αυτός, αλλά ο διάδοχός του. Για να μπορεί με αυτόν τον τρόπο να του ρίξει την ευθύνη.

Έχοντας ήδη χάσει το παιχνίδι, ονειρεύεται έτσι κάποιο αχνό μέλλον.

Ωστόσο η ελπίδα που τρέφει είναι μάταια. Ο άνθρωπος αυτός έχει από καιρό ξεπεράσει όλα τα όρια της ανοχής. Δολοπλόκησε, δημαγώγησε, εξαπάτησε, παραμύθιασε, εξόργισε, όσο κανείς άλλος στην ιστορία της χώρας. Πρέπει να το πάρει απόφαση: Οι ωραίες ώρες της εξουσίας τελειώνουν. Ο σοφός γέρων της Αλεξάνδρειας έχει γράψει ένα ποίημα (και) γι’ αυτόν, που περιέχει την πιο σοφή συμβουλή. Το παραθέτω:

Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί

αόρατος θίασος να περνά

με μουσικές εξαίσιες, με φωνές—

την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου

που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου

που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.

Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν

ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·

μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,

πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,

κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι

με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,

ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,

τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,

κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.


Υ. Γ.  (8.4).: Καημένε Καβάφη! Γράφε εσύ, ματαίως, περί αξιοπρεπείας. Με μία θεαματική κωλοτούμπα, ο Αντώνιος έγινε πάλι Αλέξης. Και συνεχίζει...

Δημοψηφίσματα βιβλίων

Ήρθε πάλι ο καιρός για την ψηφοφορία αναγνωστών που διοργανώνει τα τελευταία χρόνια το Public και οι συγγραφείς ανασκουμπώνονται για να μαζέψουν ψήφους. 

Διότι πως μετριέται η αξία ενός βιβλίου; Υπάρχουν βέβαια σοβαρότερες αποδείξεις από ένα δημοψήφισμα: η βιβλιοκριτική και η ετυμηγορία του χρόνου. Αλλά η κριτική (ιδιαίτερα στην Ελλάδα) ασχολείται με ελάχιστα βιβλία – ούτε το 3% – και η επιλογή τους δεν γίνεται πάντα με αξιολογικά κριτήρια. Όσο για τον χρόνο, αυτός βγάζει την οριστική απόφασή του μετά τον θάνατο του συγγραφέα (μερικές φορές αιώνες μετά…). Τι να την κάνουν τα οστά του, τα γεγυμνωμένα…   

Μένουν οι γνώμες του κοινού. Αυτές φαίνονται με δύο τρόπους: είτε από τις λίστες των «ευπώλητων» (γνωστότερα ως μπεστ-σέλερ) είτε με ψηφοφορίες αναγνωστών. Καμιά φορά και συγγραφέων (όπως είχε κάνει πριν από καιρό το βιβλιοπωλείο «Πολιτεία» για τα 100 καλύτερα ελληνικά βιβλία).

Τι καθρεφτίζουν αυτές οι ψηφοφορίες; Όχι τόσο την αξία ενός βιβλίου – όσο την απήχησή του. Μερικές φορές αυτές συμπίπτουν (όπως έγινε π.χ. πρόσφατα με την «Νίκη» του Χρήστου Χωμενίδη). Σπάνια όμως το πιο δημοφιλές βιβλίο είναι και το καλύτερο.

Οι ψηφοφορίες ειδικών (π. χ. των συγγραφέων) είναι σίγουρα πιο αξιόπιστες. Αλλά και εκεί μετράνε και άλλα κριτήρια. Π. χ. επί χρόνια έβγαιναν πρώτα βιβλία συγγραφέων της Αριστεράς (έστω και της ανανεωτικής). Κατά τη γνώμη μου το «Τρίτο Στεφάνι» του Ταχτσή είναι καλύτερο από το «Κιβώτιο» του Αλεξάνδρου ή τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Τσίρκα, που συνήθως πρωτεύουν. Αλλά ο Ταχτσής δεν ήταν αριστερός. Ευτυχώς τώρα, με την παρακμή της Αριστεράς, αρχίζουν να αλλάζουν τα πράγματα: π. χ. να ανεβαίνουν τα καλά βιβλία του Βαλτινού. 

Έπειτα υπάρχουν και άλλες αγκυλώσεις. Το δοκίμιο, από τα δυσκολότερα λογοτεχνικά είδη, σπάνια εμφανίζεται στη λίστα. Η σάτιρα – ακόμα πιο δύσκολη – απουσιάζει. «Η Δυστυχία του να είσαι Έλληνας», που επιμένει να διαβάζεται μανιωδώς επί 42 χρόνια (και όχι μόνο στην Ελλάδα) έχει ήδη κερδίσει το στοίχημα της διάρκειας. Αλλά στην λίστα των 100 δεν μπήκε, ούτε στην τελευταία θέση.

Για να δούμε τι θα προκύψει από το φετινό δημοψήφισμα. Είναι ενδιαφέρον να βλέπεις συγγραφείς να κυνηγάνε ψήφους, σαν πολιτικοί. Άλλοι πάλι να το σνομπάρουν αφ’ υψηλού: σιγά μην ενδιαφερθούν για την ψήφο της κυρά Κατίνας! 

Εγώ πιστεύω ότι οτιδήποτε εστιάζει στο βιβλίο – ωφελεί. Μακάρι να βγουν τα καλύτερα! 

Υ. Γ. Επειδή με ρωτάνε ποιο βιβλιοπωλείο απεικονίζεται στην φωτογραφία: πρόκειται για ένα μέρος από την βιβλιοθήκη στο υπόγειο του σπιτιού μου, σε πανοραμική λήψη.