Αναρχικοί και εξουσιαστές

«Α ν α ρ χ ι σ μ ό ς: η πεποίθηση ότι είναι δυνατή και επιθυμητή η κατάργηση όλων των μορφών εξουσίας, διοίκησης και νόμων καθώς και των μηχανισμών επιβολής του νόμου. Οι αναρχικοί τείνουν προς μία κοινωνία χωρίς κράτος, στην οποία η αρμονία εξασφαλίζεται από την ελεύθερη συναίνεση μεταξύ ατόμων και ομάδων. Οραματίζονται μία κοινωνική τάξη χωρίς φυλακές, στρατούς, αστυνομίες  ή άλλες οργανωμένες δυνάμεις που να επιβάλλουν δικαιώματα ιδιοκτησίας, να συλλέγουν φόρους, κλπ.».

Κροπότκιν

Αναφέρω τον παλαιό ορισμό που έγραψε πριν πάνω από 100 χρόνια ο μέγας αναρχικός Πέτερ Κροπότκιν για την 11η έκδοση της Encyclopedia Britannica. Λίγα χρόνια πριν, ο Αμερικάνος στοχαστής Henry David Thoreau, στο δοκίμιό του «Γύρω από το καθήκον της πολιτικής ανυπακοής» (ναι, αυτός εφεύρε τον όρο) έγραφε: «…αυτή η κυβέρνηση είναι καλύτερη που λιγότερο κυβερνά [ ] ρητό …που οδηγεί σε τούτο: Αυτή η κυβέρνηση είναι καλύτερη που δεν κυβερνά καθόλου – και όταν οι άνθρωποι είναι έτοιμοι γι’ αυτό, τέτοια κυβέρνηση θα αποκτήσουν».

Αντιγράφω από ένα βιβλίο μου, με τίτλο «Εγχειρίδιον Ελευθερίας», που κυκλοφόρησε πριν σαράντα χρόνια και για καιρό διαβαζόταν πολύ στα Εξάρχεια. 

Οι αναφορές μου σε κλασικά κείμενα του αναρχισμού, γίνονται για να θυμίσω πως οι κλασικοί αναρχικοί ήταν άνθρωποι της ειρήνης και της συναίνεσης. Η διαμάχη τους με την εξουσία είχε σαν κύριο αίτημα την κατάργηση της αυθαιρεσίας και της κρατικής βίας. Αν εξαιρέσουμε μερικούς θερμοκέφαλους μηδενιστές σαν τον Νετσάγιεφ, (που ήταν περισσότερο τρομοκράτης) σπάνια οι αναρχικοί χρησιμοποιούσαν την βία για να διαδώσουν τις ιδέες τους – γνωρίζοντας πως η βία φέρνει μόνο βία και τους εμπλέκει σε ένα φαύλο κύκλο.

Οι σημερινοί άρχοντες των Εξαρχείων μπορεί να αυτό-αποκαλούνται αναρχικοί, αναρχοαυτόνομοι ή αντιεξουσιαστές – στην πραγματικότητα όμως, στον χώρο τους, φέρονται σαν εξουσιαστές. Τα οράματα του Κροπότκιν ή του Θορώ δεν επιτυγχάνονται με βόμβες Μολότοφ και ναυτικές φωτοβολίδες. Όλοι οι σοβαροί πολιτικοί στοχαστές αναζητούν και προτείνουν νέες μορφές πιο άμεσης και ανθρώπινης πολιτικής οργάνωσης, πέρα από τα ξεπερασμένα μοντέλα αυθαίρετης διακυβέρνησης. Όμως η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα δεν θα προκύψει από βίαιες ενέργειες. Οι επαναστάσεις απέδειξαν τα ιστορικά όριά τους: όλες, μα όλες, οδήγησαν σε νέες μορφές τυραννίας. Η μόνη αποτελεσματική μέθοδος είναι η σταδιακή και συστηματική μεταρρύθμιση και μεταμόρφωση.

Έχουν απόλυτο δίκιο οι αντιεξουσιαστές να αντιτίθενται στην εξουσία – όταν αυτή χρησιμοποιεί την βία – ακόμα και την λεγόμενη «νόμιμη», η οποία συχνά εφαρμόζεται με τρόπο που την καθιστά παράνομη. Χάνουν όμως το δίκιο τους όταν κι αυτοί χρησιμοποιούν βία, είτε εναντίον αψύχων (τι τους φταίνε οι κάδοι, τα αυτοκίνητα και οι βιτρίνες;) είτε, πολύ χειρότερα, εναντίον εμψύχων. Ο άνθρωπος που τραυμάτισε την δικηγόρο (τους υπερασπιζόταν!) δεν έχει δικαίωμα να αυτό-αποκαλείται αντιεξουσιαστής. Η τυφλή εκτόξευση ενός τέτοιου όπλου μέσα σε πλήθος, είναι εξουσιαστική βία της πιο απάνθρωπης μορφής.

Ο κόσμος δεν θα βελτιωθεί με τις Μολότοφ και τις φωτοβολίδες. Θα βελτιωθεί με την συστηματική προσπάθεια για την εξανθρώπιση του πολιτικού συστήματος. Εκεί χρειάζεται η βοήθεια των αναρχικών. Το πιο ανθρώπινο κράτος – όταν προκύψει – θα οφείλει πολλά στις ιδέες τους.

_________________
και στο "Βήμα" της Κυριακής

Αριστερά το Σαράι…

Ο Μεγάλος Βεζίρης υποκλίθηκε βαθειά και περίμενε να του απευθύνει το λόγο ο Σουλτάνος.

- Τι νέα, Βεζίρη, από το παζάρι;
- Δύσκολα τα πράγματα, πολυχρονεμένε μου!
- Ο λαός δεν με δοξολογεί πια;
- Ο λαός πεινάει. Φτώχια, μεγάλη φτώχια!
- Δηλαδή τι κάνουν; Διαμαρτύρονται; Φωνάζουν; 
- Μπα, δεν έχουν πια δυνάμεις…
- Σπάνε μάρμαρα; Βάζουν φωτιές;
- Αυτά τα κάναμε εμείς, στους καλούς καιρούς. Τούτοι είναι απελπισμένοι.
- Και πώς φαίνεται η απελπισία τους;
- Με τον χειρότερο τρόπο!
- Δηλαδή – τι κάνουν; Τρώνε χώμα;
- Χειρότερα. Ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ, πολυχρονεμένε μου!
- ΠΑΣΟΚ; Δεν είναι δυνατόν!
- Μάλιστα – ΠΑΣΟΚ!
- Μα κι εμείς ΠΑΣΟΚ είμαστε. (Λίγο τραβεστί…)
- Όχι, ξέθαψαν το παλιό ΠΑΣΟΚ και το ψηφίζουν. Διακόσιες δέκα χιλιάδες!
- Τι λες, μπρε; Διακόσιες δέκα;
- Σηκώθηκαν από τα κρεβάτια όλοι οι συνταξιούχοι και ψήφισαν την συνταξιούχο! 
- Α, είναι πολύ σοβαρά αυτά που μου λες. Κινδυνεύουμε από το φάντασμα του παλιού εαυτού μας. Βάι – βάι – βάι, έφτασαν μέχρις εκεί!
- Έφτασαν Σουλτάνε μου…
- Πρέπει να αντιδράσουμε! Έτσι που πάμε, θα το χάσουμε το ντοβλέτι.
- Πρέπει, οπωσδήποτε, πολυχρονεμένε μου.
- Να φωνάξεις τους θησαυροφύλακες. Τον Τσακ πασά και τον Χούλια Μπέη. Να ετοιμάσουν εκατοντάδες χιλιάδες πουγκιά με χρυσές λίρες. Θα τα μοιράσουμε στους φτωχούς. Όπου περνάω, λίρες θα βρέχει!
- Μα πού θα τις βρούνε, πολυχρονεμένε μου;
- Θα βάλουμε κι άλλους φόρους!
- Μα δεν έχουν να πληρώσουν τους παλιούς. Και χρωστάμε σε όλο τον κόσμο.
- Αυτοί που μας προμηθεύουν, να πάψουν να ζητάνε λεφτά. Είναι τιμή μεγάλη να πουλάνε στην Υψηλή Πύλη. Όχι και να τους πληρώνουμε από πάνω!
- Ότι προστάξεις πολυχρονεμένε μου. Αλλά πόσο θα αντέξουν;
- Όσο άντεξε και ο γάιδαρος του Ναστραντίν Χότζα. Εμείς να είμαστε καλά! (Άκου, λέει, ψήφισαν ΠΑΣΟΚ!) Άντε, τρέχα τώρα. Τα πουγκιά!

- Τρέχω! Μα θα προκάνουν;
- Γιατί να μην προκάνουν;
- Πρέπει να τα γεμίζουν ένα-ένα, λόγω κάπιταλ κοντρόλ!  

Οι νέοι διάλογοι

Πέντε νέοι, αραχτοί σε καφετέρια. Τι κάνουν; Κοιτάζουν τα κινητά τους. Ο καθένας το δικό του. Δεν μιλάν, δεν συζητάνε, είναι απορροφημένοι από τις μικρές οθόνες τους.

Μη βιαστείτε να πείτε: «να που καταντήσαμε! Πάει ο διάλογος, πάνε οι απόψεις!»  Ο διάλογος συνεχίζεται, αλλιώς.

Άλλωστε έχετε ακούσει τις (προ κινητού) συνηθισμένες συζητήσεις σε τέτοιες παρέες;

-         Τι λε ρε μαλάκα! – Σιγά μην έβαζε γκολ ρε μ… - Ποιος, ο χασογκόλης;

Τώρα οι πέντε νέοι κάνουν κάτι οπωσδήποτε πιο δημιουργικό: Ο ένας μελετάει τους χάρτες και τον καιρό, για την αυριανή του έξοδο. Ο άλλος διαβάζει και γράφει σχόλια στο Facebook. Ο τρίτος ψάχνει μία τζαζ μπάντα στο YouTube. Ο τέταρτος ξεχωρίζει καρέ-καρέ τις φάσεις του χθεσινού πέναλτι και τις δείχνει στον πέμπτο που το αμφισβητεί. Ο οποίος πέμπτος στέλνει ένα μήνυμα στο κορίτσι του.

Γράφουν. Διαβάζουν. Φωτογραφίζουν. Πλέουν στον ωκεανό του Ιντερνέτ. Κάθε φορά που βρίσκουν κάτι ενδιαφέρον το περνάνε στον διπλανό τους. Επικοινωνούν με το σύμπαν («ο Κόσμος ΙΙΙ» του Καρλ Πόπερ, που περιέχει όλα τα δημιουργήματα – αλλά και όλα τα εξαμβλώματα – της ανθρώπινης νόησης) και, μέσα από το σύμπαν, μεταξύ τους.

Σιγά τον παλιό …Πλατωνικό τους διάλογο, που χάθηκε λόγω κινητού!

Μια και θυμήθηκα τον Πλάτωνα. Ας υποθέσουμε (επιστημονική φαντασία) πως τον ανασταίναμε και τον φέρναμε στον σημερινό κόσμο. Τι θα του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση;

Οι φιλοσοφικές μας επιδόσεις; Αμφιβάλλω. Οι δικές του παραμένουν καλύτερες. Η ομορφιά της Αθήνας; Μπα – στην εποχή του μάλλον ήταν πιο όμορφη (και χωρίς γκράφιτι). Οπότε, τι;

Μα, το έξυπνο κινητό! Θα έμενε άναυδος μπροστά σε μία συσκευή που περιέχει όλες τις γνώσεις, τις τέχνες τις θεωρίες (ακόμα και τους «Διαλόγους» του) και χωράει στην τσέπη μας. Που φωτογραφίζει και βιντεοσκοπεί, κάνει υπολογισμούς, προβλέπει τον καιρό και μεταφράζει σε όλες τις γλώσσες. Α – ναι και σε φέρνει σε επικοινωνία, ακόμα και οπτική, με οποιονδήποτε άνθρωπο σε οποιοδήποτε μέρος της γης!

Φοβάμαι πως όταν θα γύριζε πίσω, στα Ηλύσια Πεδία και τα έλεγε, θα τον έκλειναν σε ουράνιο φρενοκομείο.

Εδώ και χρόνια ισχυρίζομαι πως η μεγαλύτερη πνευματική δημιουργία της εποχής μας είναι η τεχνολογία. Και επιμένω στη λέξη πνευματική. Δεν πρόκειται (όπως ισχυρίζονται οι σοφολογιότατοι) για βίδες και μπουλόνια. Προϋποθέτει βαθιά γνώση σε πολλούς επιστημονικούς αλλά και καλλιτεχνικούς τομείς, φαντασία, ευρηματικότητα, επινοητικότητα και αισθητική. Έργα άλλης τέχνης. Εκεί συντελείται το νέο.

Δυστυχώς στη χώρα μας την τεχνολογία την χρησιμοποιούμε, αλλά δεν την εμπιστευόμαστε, ούτε την αξιοποιούμε. Το ψηφιακό κράτος, που κάνει τα πάντα με ένα κλικ, το έφτιαξαν άλλες χώρες – όχι εμείς. Και ένιωσα μεγάλη απογοήτευση όταν έμαθα πως οι περισσότεροι υποψήφιοι για την ηγεσία του Νέου Κέντρου, απέρριψαν την «εξ αποστάσεως ψηφιακή ψηφοφορία».

Άνθρωποι που θέλουν να εκσυγχρονίσουν και να ανανεώσουν την Ελλάδα, προτιμούν τα (σταυρωμένα) ψηφοδέλτια. Δηλαδή, τον αραμπά…

Αποκολοκύνθωσις

Κλαύδιος

Όταν το 54 μ.Χ. πέθανε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κλαύδιος, η Σύγκλητος αποφάσισε να κηρυχθεί «Divus», δηλαδή Θεός, όπως πριν από αυτόν είχε γίνει για τον Αύγουστο και άλλους.  

Η απόφαση τηρήθηκε, ο Κλαύδιος απέκτησε δικό του ναό (βρέθηκε σε ανασκαφές) και ιερείς. 

Όμως η «θεοποίησή» υπήρξε η αφορμή να γράψει ο δραματουργός και στωικός φιλόσοφος Λούκιος Ανναίος Σενέκας (4π. Χ.- 65 μ.Χ.)  μία δηλητηριώδη σάτιρα που έμεινε στην ιστορία περισσότερο κι από τον Κλαύδιο. Την ονόμασε με την ελληνική λέξη «Αποκολοκύνθωσις» (στα λατινικά “Apocolocyntosis”) αντί για «Αποθέωσις». Που σημαίνει ότι ο δυστυχής Κλαύδιος, αντί για θεός έγινε …κολοκύθα.

Δεν ήταν τόσο κακός αυτοκράτορας ο Κλαύδιος. Κατάφερε (ενώ είχε σειρά) κρυμμένος στο παρασκήνιο να περιμένει την άνοδο και πτώση τεσσάρων αυτοκρατόρων (τελευταίος ο ανιψιός του Καλιγούλας) για να ανέβει στον θρόνο στα πενήντα του και να επιβιώσει εκεί σχεδόν δεκατέσσερα χρόνια.  (Ρεκόρ!). Ούτε αυτός πήγε από φυσικό θάνατο. Τον «έφαγε» άλλος συγγενής του, ο Νέρων, που τον τάισε δηλητηριώδη μανιτάρια.

Όμως ο φοβερός Σενέκας (δάσκαλος αρχικά αλλά και θύμα

Σενέκας

αργότερα του Νέρωνα) τον είχε βάλει στο μάτι. 

Ήταν και κομμάτι γελοίος ο Κλαύδιος: τραυλός και κουτσός. Και λόγιος. Τον δικαίωσαν, δύο χιλιετίες μετά, τα υπέροχα μυθιστορήματα του Robert Graves: «I, Claudius» και «Claudius the God» (μεταφράστηκαν και Ελληνικά) και η ομώνυμη πολυβραβευμένη σειρά του BBC, που βασίστηκε σε αυτά – με πρωταγωνιστή τον Derek Jacobi.

Τώρα θα μου πείτε: πού θυμήθηκα τον Κλαύδιο και την «Αποκολοκύνθωση»; Μα την θυμάμαι κάθε φορά που βλέπω να τιμούν υπερβολικά και να αποθεώνουν κάποιον θνητό, είτε το αξίζει είτε όχι.

Με την ευκαιρία, την ξαναδιάβασα. Και στάθηκα στην δίκη του Κλαύδιου που έγινε στον κάτω κόσμο (οι δικαστές οι ίδιοι της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας – Ραδάμανθυς, Μίνως, Αιακός και οι τρεις Μοίρες: Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος). Ο Αιακός καταδίκασε τον Κλαύδιο να ρίχνει αιωνίως τα ζάρια μέσα σε ένα κουτί χωρίς πάτο: alea ludere pertuso fritillo. Παρωδία του Σίσυφου – αλλά και τιμωρία του Κλαύδιου, που του άρεσε ο τζόγος και ιδιαίτερα το μπαρμπούτι.

Προσοχή λοιπόν στις μεγάλες τιμές και τις αποθεώσεις – διότι πολύ εύκολα μετατρέπονται σε αποκολοκυνθώσεις… 


Υ. Γ. Την Τρίτη 7 Νοεμβρίου το βράδυ (ώρα 9) θα συζητήσω περί πάντων με τον Γιάννη Μπασκόζο και το Μάκη Προβατά στο καφέ του Public (Πλ. Συντάγματος).