Οι «τσιριμόνιες»

Τον πρώτο καιρό, η ευγένεια και η προθυμία των ανθρώπων με είχε κάνει καχύποπτο.

Ζητούσες μία πληροφορία για κάποιο δρόμο και επέμεναν, όχι μόνο να σου δείξουν, αλλά να σε πάνε εκεί. Ή έστω να σε ξεβγάλουν προς την κατεύθυνση.

Ρωτούσες για το πλησιέστερο ταχυδρομείο – και μόνο που δεν σου αγόραζαν το γραμματόσημο.

Με τις κοπέλες οι παρεξηγήσεις ήταν περισσότερες. Τόσο χαμογελαστές και συμπαθητικές, που εμείς τα αγόρια (ιδιαίτερα οι Έλληνες) νομίζαμε πως μας φλερτάρουν.

Τίποτα από όλα αυτά. Οι άνθρωποι ήταν απλώς ευγενικοί. Κάτι που – αλίμονο – μας ήταν εντελώς ξένο.

Ήμασταν σε χώρες του Βορρά, της Μεσευρώπης. Και όχι σε εύκολες εποχές – αμέσως μετά τον πόλεμο. Πόλεις μισογκρεμισμένες. Αλλά η ευγένεια ατσαλάκωτη.

Και η γκρίνια, το παράπονο, πουθενά.

«Υποκριτικά είναι όλα αυτά, έλεγε ο συμφοιτητής. Από μέσα σε βρίζουν».

Την τρίτη φορά, του απάντησα:

«Προτιμώ να με βρίζουν από μέσα τους – αλλά να μου χαμογελάνε απέξω – παρά το αντίστροφο. Έχω βαρεθεί στη Αθήνα κάθε πρωί να βλέπω κατεβασμένα μούτρα στο λεωφορείο – πένθιμα, σαν να 
τους έχουν σκοτώσει τον πατέρα».

Ήταν αδιανόητη η διαφορά με την Ελλάδα. 

Έχω διηγηθεί σε άλλο μέρος την ιστορία μου με τον περιπτερά. Αλλά είναι πολύ χαρακτηριστική και την επαναλαμβάνω. 

Στο περίπτερο της γειτονιάς μου, ο περιπτεράς με ήξερε από μικρό – αγόραζα τσιγάρα και εφημερίδες για τον πατέρα μου. Μόνο που όταν γύρισα από το εξωτερικό, χωρίς να το καταλάβω, άλλαξα τρόπο προσφώνησης και προσέγγισης:

«Παρακαλώ, θα μπορούσατε να μου δώσετε ένα πακέτο Άσσο Φίλτρο;»

Με κοίταξε περίεργα. Και μετά από μέρες είπε σε ένα κολλητό μου: «Τι έπαθε ο Δήμου; «Αδελφή» έγινε και μιλάει με τσιριμόνιες;».

Οπότε την επόμενη φορά έχωσα το χέρι μου στο άνοιγμα σαν γροθιά και είπα, (πολύ αντρίκια): «Δώσε, ρε έναν Άσσο!».

Και αποκατέστησα την ανδροπρέπειά μου.

Από τότε δεν άλλαξαν πολλά πράγματα. Μόνο οι πωλήτριες στα μαγαζιά σε υποδέχονται με χαμόγελο. (Τις εκπαιδεύουν). Αλλά στο Μετρό και στα ασανσέρ, όταν ανοίγουν οι πόρτες, φαίνεται η εσώτερη φύση μας.

Για μας τους Έλληνες η ευγένεια έχει ακόμα παραμείνει μία «τσιριμόνια»: κάτι ψεύτικο, επίπλαστο και ξένο. Η απουσία της αποτελεί την σαφέστερη απόδειξη πως δεν αποκτήσαμε ποτέ αστική τάξη.

«Μικρό το κακό!» θα έλεγε ο Πολλάκης.

Ίσως όχι και τόσο μικρό. Γιατί αυτή η αναθεματισμένη αστική τάξη, η ελάχιστη, η καθ ημάς λοιδορούμενη, έφερνε μαζί της όλα τα πράγματα που μας λείπουν: διαφωτισμό, Κράτος Δικαίου, Ανθρώπινα Δικαιώματα και ελευθερίες, κοινωνία πολιτών, διάκριση των εξουσιών… 

Η – ακόμα και ασθενής – πολιτική μας αρετή των τελευταίων δεκαετιών έχει δώσει την θέση της σε μία κοινωνία ανθρωποφάγων.

Η ευγένεια δεν είναι απλώς μία επίδειξη καλών τρόπων. Δείχνει τον σεβασμό που έχουμε προς τον συνάνθρωπο. Κι αυτό είναι το πιο σοβαρό θεμέλιο της κοινωνίας, που το έχουμε χάσει εντελώς τα τελευταία χρόνια. Ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη στον Άλλον είναι τα δύο στηρίγματα της κοινωνίας και της πολιτικής. 

Όμως εδώ, η τελευταία επίφαση, το τελευταίο λούστρο έφυγε από πάνω μας και βλέπουμε τα ηγετικά στελέχη της κοινωνίας μας να βρίζονται και να τσακώνονται σαν παλιοί μαουνιέρηδες.

Δεν τα πιστεύω πια, αυτά που βλέπω και ακούω κάθε μέρα στην τηλεόραση ή στο YouTube. Λυπάμαι που δεν είμαι πιο νέος. Θα έφευγα τρέχοντας. Αυτή η κοινωνία δεν θεραπεύεται πια με τίποτα. Μόνον η φυγή μπορεί να σε γλυτώσει. 

Οι «Ανώνυμοι των Εθνών»

Διαβάζοντας για την ανακήρυξη του Κωνσταντίνου Γιαννίτση (πατέρα του πρώην υπουργού Κώστα Γιαννίτση) σε «Δίκαιο των Εθνών», από την πρέσβειρα του Ισραήλ, γύρισα πίσω πολλές δεκαετίες και θυμήθηκα μερικούς ανώνυμους «Δίκαιους» που γνώρισα προσωπικά – και που με κίνδυνο της ζωής τους έσωσαν Εβραίους στα χρόνια της Κατοχής. Αυτοί ούτε διάκριση κέρδισαν, ούτε το όνομά τους γράφτηκε με χρυσά γράμματα.

Πέρασα τον πόλεμο και την Κατοχή στην οδό Μιχαήλ Βόδα 143. Μεσοτοιχία με το σπίτι μας σε μία μονοκατοικία, έμενε ένας Ιταλός, μεγάλης ηλικίας με την κόρη του την κυρία Μαρίτσα (που η μητέρα μου αποκαλούσε γεροντοκόρη). Το όνομά του: Αλωνεύτης (το τελικό σίγμα ήταν μάλλον ελληνική προσθήκη). Μιλούσε αρκετά καλά αλλά σπασμένα Ελληνικά με ιδιότυπη προφορά. Πολλές φορές με καλούσε στο σπίτι του να δούμε εικόνες σε βιβλία. Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μου μίλησε για τον Βούδα (τον πρόφερε Μπούντα) δείχνοντάς μου μία απεικόνισή του στο Λαρούς. «Μεγκάλο σοφό το Μπούντα» μου έλεγε. «Μεγκάλη καλοσύνη».

Κάποια στιγμή μαθεύτηκε στην γειτονιά ότι ο Αλωνεύτη έκρυβε στο σπίτι του έναν Εβραίο από την Θεσσαλονίκη. Το έμαθαν αρκετοί – δεν μίλησε κανείς. Άλλωστε η γειτονιά ήταν αντιστασιακή: Δύο σπίτια πριν από μας κατοικούσε η οικογένεια του Κώστα Περρίκου, του πρώτου (και ίσως σημαντικότερου) ήρωα της Αντίστασης, ηγέτη της ΠΕΑΝ, που το Σεπτέμβριο του 42 ανατίναξε τα γραφεία της ΕΣΠΟ (ελληνικής φασιστικής οργάνωσης – Πατησίων και Γλάδστωνος) και προδομένος, το Φεβρουάριο του 1943 τουφεκίστηκε στην Καισαριανή. Με τον γιό του – συνομήλικό μου και αργότερα συμμαθητή μου – Μίμη, κάναμε μόνιμα παρέα.

Τον κύριο Σαλτιέλ, φιλοξενούμενο του Αλωνεύτη, τον είδα μία και μόνη φορά, μετά το τέλος της Κατοχής, όταν – χωρίς πια να κρύβεται – ήρθε να επισκεφθεί τους σωτήρες του και να αποχαιρετίσει την γειτονιά. Τότε έμαθα και το όνομά του. Ήταν ένα νέος άνθρωπος, ψηλός, με λεπτό μουστάκι.

Ακόμα πιο ηρωική ήταν η απόφαση της γιαγιάς της συζύγου μου – χήρας αξιωματικού του Β.Ν., με δύο μικρά παιδιά – να κρύψει στο σπίτι της μία ολόκληρη εβραϊκή οικογένεια. Τέσσερα άτομα, δύο αδελφοί, η σύζυγος του μεγαλύτερου και η κόρη του. Στα Κάτω Πατήσια, σε μονοκατοικία υπήρχε μεγάλο υπόγειο στο οποίο προστέθηκε κρυφή καταπακτή για κρυψώνα σε περίπτωση κινδύνου. Δύο φορές χρειάστηκε να κρυφτούνε – η μία έχει μείνει στα ανέκδοτα της οικογένειας. Η σύζυγος του μεγάλου αδελφού ανέλαβε να μαγειρέψει ένα εβραϊκό φαγητό. Χτυπάει η εξωτερική πόρτα – κοιτάνε: περίπολο Γερμανικό! Κρύβονται όλοι στην καταπακτή και ανοίγει η γιαγιά με την κατσαρόλα στα χέρια.

-         

    Μάθαμε ότι κρύβετε εβραίους με λίρες, είπε ο έλληνας διερμηνέας.

-         

    Αν είχαμε λίρες, λέει η γιαγιά, προτείνοντας την κατσαρόλα, αυτό το παλιόφαγο θα τρώγαμε;

Η μυρουδιά ήταν φαίνεται πειστική και το περίπολο έφυγε.

Δεύτερη φορά τους καρφώσανε το καλοκαίρι του 44. Τους συνέλαβαν και τους έκλεισαν στο Χαϊδάρι. Ήταν όμως το τέλος της Κατοχής και σύντομα τα στρατόπεδα διαλύθηκαν.

Ας προσθέσω πως, όπως γίνεται συχνά στα μυθιστορήματα, ο νεότερος εβραίος αδελφός, ερωτεύθηκε την κόρη της γιαγιάς, βαφτίστηκε Χριστιανός, την νυμφεύτηκε – με αποτέλεσμα …την σύζυγό μου.

Δύο περιπτώσεις ανώνυμων ηρωικών πράξεων. Ποιος θα απονείμει τον τίτλο του «Δίκαιου των Εθνών» στο «κύριο Αλωνεύτη», που τιμούσε το «Μπούντα», ή στην κυρία Σταυρούλα Χούθη που μόνη, με δύο παιδιά, έσωσε τέσσερεις Εβραίους από το Άουσβιτς, όπου κατέληξαν πενήντα χιλιάδες Θεσσαλονικιοί συμπατριώτες τους…

Ο Πρωθυπουργός και η Γάτα

Για άλλον Πρωθυπουργό είχε γραφτεί αυτό το ποίημα (Κωνστ. Καραμανλής, 1976). Αλλά να που έτυχε άλλη δημόσια συνάντηση πρωθυπουργού με γάτα. Έτσι αντέγραψα την φωτογραφία από την εφημερίδα και το ποίημα από την σελίδα 57 του δικού μου "Βιβλίου των Γάτων" (Πατάκης, 6η έκδοση).

Έντιμος, Ικανός και Μόνος

Αγαπητέ Σταύρο

Τελικά όλα τα ποντίκια εγκατέλειψαν το Ποτάμι (εκτός από δύο, αν λογαριάζω σωστά) και έμεινες μόνος. Πλήρωσες ακριβά την ευθύτητα και την συνέπειά σου. Βρέθηκες στην ίδια θέση με Πολιτικούς και Πνευματικούς Γίγαντες, όπως ο Βασίλης Λεβέντης, ο Πάνος Καμμένος* και η Φώφη Γεννηματά – αλλά αυτοί έσωσαν το αρχηγιλίκι τους και την Ομάδα τους (έστω και με τσόντες) ενώ εσύ αποψιλώθηκες και έμεινες να μιλάς με την σκιά σου.

Εύχομαι και ελπίζω το μέλλον να είναι διαφορετικό και να σου επιφυλάσσει μία καλύτερη τύχη. Αλλά φοβάμαι. Αυτός ο λαός, μαζί με τα άλλα πολλαπλά του χαρίσματα, που τον κάνουν μοναδικό στον κόσμο, έχει και μία ειδική μεταχείριση για τους πολιτικούς που δεν τον γλύφουν, δεν τον κολακεύουν, δεν του χαϊδεύουν τα αυτιά. Τους απομονώνει, τους ευνουχίζει, τους περιθωριοποιεί και τους εξουδετερώνει.

Κατά τη γνώμη μου ο πιο ευφυής και ικανός πολιτικός νους των τελευταίων σαράντα χρόνων ήταν ο Στέφανος Μάνος. Η προσωποποίηση του ορθολογισμού και της αποτελεσματικότητας. Στα πράγματα που έχει πει, τα σωστά αγγίζουν το 90%. Και στα ελάχιστα διαστήματα που βρέθηκε σε θέση εξουσίας, έκανε περισσότερα έργα από ότι άλλοι σε δεκαετίες.

Όταν όμως σύστησε δικό του κόμμα με την παρεξηγημένη επωνυμία; «Οι Φιλελεύθεροι», δεν τον τίμησε ούτε το 1% των ψηφοφόρων. (Τι παρεξήγηση! Οι Έλληνες, φιλελεύθεροι; Αυθέντη χρειάζονται που να τους χαϊδεύει και να τους ποδηγετεί.).

Όταν βλέπω ποιοι μας κυβερνούν και σκέπτομαι πως ανάμεσά τους δεν είναι ο Αλέκος Παπαδόπουλος (που σε μία κρίσιμη στιγμή έσωσε την Ελλάδα από την χρεωκοπία), η Άννα Διαμαντοπούλου που οργάνωσε και εφάρμοσε για λίγους μήνες – όσο την άφησαν) την πιο τολμηρή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα είχε αλλάξει την μορφή της Ελλάδας, ο Τάσος Γιαννίτσης που αν είχε εφαρμόσει το συνταξιοδοτικό του πρόγραμμα, θα είχαμε γλιτώσει την κρίση και την κατάρρευση – νιώθω πραγματική αγανάκτηση.

Κι ας μιλήσουμε για πρωθυπουργούς. Τώρα, με την επέτειο των εκατό χρόνων, θα περισσέψουν τα καλά λόγια για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Όμως, όσο περνάνε τα χρόνια, τα θετικά της θητείας του σκοτεινιάζουν μπροστά στα αρνητικά. Για μένα ήταν ο άνθρωπος που άνοιξε τον δρόμο στην Κρίση – με τους δανεισμούς – και στον Αλέξη Τσίπρα – με την δημαγωγία και τον λαϊκισμό του. Το χειρότερο με τον Ανδρέα ήταν πως δεν είχε άλλοθι: ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Ήταν ευφυής, καταρτισμένος αλλά amoral όπως λένε οι Γάλλοι. Χωρίς κανένα ηθικό φραγμό.

Ο καλύτερος πρωθυπουργός που είχαμε μετά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ήταν ο Κώστας Σημίτης. Κι όμως είναι ο λιγότερο δημοφιλής – γιατί δε είχε επάνω του ίχνος λαϊκισμού. Το γεγονός πως ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός του Ελληνικού Κράτους που αντιπαρατέθηκε στην Εκκλησία χωρίς να ηττηθεί και να εξευτελιστεί (υπόθεση ταυτοτήτων) είναι το μόνο δείγμα πολιτικής χειραφέτησης των νεώτερων χρόνων. (Την ώρα που ο υποψήφιος διάδοχός του υπέγραφε στο δημοψήφισμα, γνωρίζοντας ότι είναι παράνομο).

Ναι – και στους πρωθυπουργούς και αρχηγούς ατυχήσαμε. Ο διάδοχος του Σημίτη με την συνέργεια του νυν ΠτΔ διόγκωσε το κράτος και το χρέος, ενώ ο δικός του διάδοχος έκανε ένα χρόνο να καταλάβει ότι είχαμε χρεοκοπήσει. Και ο τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης αντί να σπεύσει να βοηθήσει, όπως έκαναν οι αντιπολιτευόμενοι αρχηγοί της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, άρχισε τον «αντιμνημονιακό» αγώνα με τα αλήστου μνήμης «Ζάππεια».

Λοιπόν, Σταύρο, το να βρεθείς μόνος στην σχεδία που διαπλέει το Ποτάμι, είναι κατά κάποιον τρόπο μία διάκριση. Είναι η μοίρα των εκλεκτών, των ικανών και των έντιμων. Συχνά σκέπτομαι πως, αν έβαζα υποψηφιότητα και έπαιρνα πολλές ψήφους, θα ψαχνόμουνα να βρω τι λάθος έχω κάνει.

Σου εύχομαι όμως εσύ να πάρεις πολλές ψήφους – και χωρίς να κάνεις λάθος.


*Το κείμενο παραδόθηκε στην εφημερίδα πριν την διάλυση της Κ. Ο. Καμμένου

Θέμα: Οι Μακεδόνες (Μαθητική έκθεση)

Εμείς οι Μακεδόνες είμαστε περίεργοι άνθρωποι. Όλοι οι Έλληνες έχουν μία Πατρίδα – την Ελλάδα. Οι Μακεδόνες έχουν δύο: την Ελλάδα και την Μακεδονία. Και δεν τους φτάνει η πρώτη, όταν νιώθουν ότι απειλείται η δεύτερη. Γι αυτούς η Μακεδονία προηγείται.

Κι ενώ τόσα χρόνια ζούνε με την Ανατολική Θράκη (των Τούρκων) και την Βόρεια Ήπειρο (των Αλβανών) τώρα είναι έξαλλοι με την Βόρεια Μακεδονία!

Εκτός από δύο πατρίδες οι Μακεδόνες έχουν και πολλούς τόπους καταγωγής. Οι περισσότεροι είναι Μικρασιάτες – κυρίως Πόντιοι. Άλλοι από διάφορες περιοχές μέσα ή έξω από την Ελλάδα. Λίγοι – οι ντόπιοι – κατάγονται από την Μακεδονία.

Η δασκάλα των Γαλλικών μας είπε ότι λόγω των παλαιών και πολλών αναμίξεων, (τότε στην περιοχή ζούσαν ανακατεμένοι Τούρκοι, Έλληνες, Αλβανοί, Βούλγαροι, Βλάχοι, Εβραίοι και Σλάβοι) η Μακεδονία έδωσε το όνομά της σε δύο διάσημες διεθνείς φρουτοσαλάτες: την Γαλλική: Macédoine des Fruits  και την Ιταλική: Macedonia dei Frutti.

Εκτός από πατρίδες και τόπους καταγωγής, οι Μακεδόνες χωρίζονται κα σε φυλές: η διασημότερη και πολυπληθέστεροι είναι οι (Μ)Παοκτζήδες. Υπάρχουν και οι Αρειανοί (καμία σχέση με τον πλανήτη) και οι Ηρακληδείς που είναι και οι αρχαιότεροι.

Οι φυλές, όταν αντιμάχονται, αποκαλούν τους αντίπαλους: «Βούλγαρους». Πάντως φέτος το πρωτάθλημα θα το πάρει σίγουρα ο ΠΑΟΚ και θα πανηγυρίσει η μισή πόλη.

Οι Θεσσαλονικείς Μακεδόνες ονομάζουν τους Αθηναίους «Χαμουτζήδες» διότι (κατ’ αυτούς) λένε «χάμου» αντί για «χάμω».

(Ποτέ δεν έχω ακούσει Αθηναίο να λέει: «χάμου»).

Οι Αθηναίοι αμύνονται χρησιμοποιώντας το δεύτερο ενικό των Βόρειων: «Να σε κάνω κεφτεδάκια», «να σε ανοίξω από πίσω», κλπ.

Ο διασημότερος Μακεδόνας σήμερα είναι ο Ιβάν Σαββίδης. Δεν ξέρει Ελληνικά αλλά είναι αυθεντικός Ρωσοπόντιος. Μετά από αυτόν ακολουθούν ο Γιάννης Μπουτάρης, ο Λουτσέσκου και ο Ζορρό.

Το Μακεδονικό ζήτημα ξεκίνησε όταν ο Τίτο ονόμασε το νότιο τμήμα της Σερβίας Μακεδονία. Αλλά εμείς είχαμε το κοπυράιτ του ονόματος, όπως μας το είχε κληροδοτήσει αυτοπροσώπως ο Μέγας Αλέξανδρος. Το κακό είναι πως είχαμε χάσει τη διαθήκη.

Για να εκδικηθούν τον Μέγα Αλέξανδρο, οι Σκοπιανοί γέμισαν την πόλη τους με απαίσια αγάλματά του. Επίσης την μεθόριο με καζίνα, για να χάνουν οι Έλληνες τα λεφτά τους.

Μόλις ξεκίνησε η διαπραγμάτευση στις Πρέσπες οι θείοι μου έγιναν από δύο χωριά: Θα μας πάρουν την Μακεδονία έλεγε ο ένας – Μα τι λες; – ενάμιση εκατομμύριο ξυπόλυτοι είναι, ούτε στρατό, έχουν ούτε αεροπορία – Ναι αλλά έχουν πίσω τους την Αμερική. Ποια Αμερική; – δεν λες την Τουρκία; – ποια Τουρκία; – την Ρωσία, έλεγε ο τρίτος.

Τελικά έκλεισε η συμφωνία και δεν χάσαμε ακόμα τίποτα! 

Άλλωστε εμείς  κατείχαμε το 51% της Μακεδονίας  όπως γράφει το βιβλίο της ιστορίας. Και ξέρω πως όποιος έχει το 51% κάνει ό,τι θέλει επειδή έχει την πλειοψηφία των μετοχών.

Εγώ πάντως φέτος έχω προπονηθεί πολύ στα Αγγλικά μου γιατί πέρυσι στην Χαλκιδική είδα μια Βορειομακεδόνα (έτσι δεν τις λέμε τώρα;) που μου άρεσε πολύ αλλά δεν τόλμησα να της μιλήσω. 

Φέτος, όμως, θα έχω κλείσει και τα δεκαεπτά…