Καζαμίας δεκαετίας

Οι νεότεροι βέβαια δεν ξέρουν τι είναι ο Καζαμίας. Προσφεύγω στο λεξικό της Ακαδημίας: «Ετήσια λαϊκή έκδοση με ημερολόγιο, αστρολογικές προβλέψεις και προφητείες, ανέκδοτα, ονειροκρίτη, συνταγές και άλλες πληροφορίες. Από το ιταλικό casa mia».

Σε κάθε μία casa (σπίτι) αντιστοιχούσε λοιπόν παλιά και ένας Καζαμίας. Τώρα τις δουλειές του (και πολλά άλλα) κάνει το κινητό.

Μετά ο Καζαμίας έγινε σατιρική στήλη στις Πρωτοχρονιάτικες εκδόσεις εφημερίδων και περιοδικών. Κυρίως σατιρίζοντας τα μελλούμενα με βάση την πολιτική τοποθέτηση του φύλλου και του εκάστοτε γράφοντος.

Συνήθως ο Καζαμίας αφορούσε το επόμενο έτος – αλλά εγώ σκέφθηκα να τον προεκτείνω σε μία δεκαετία. Επειδή αυτό το φύλλο του Βήματος ατενίζει προς το απώτερο μέλλον, επειδή τα προβλήματα είναι μακροχρόνια – και διότι είναι πολύ ασφαλέστερο να κάνεις προγνώσεις για εποχές που μάλλον δεν θα υπάρχεις, Κανείς (αν τις θυμάται) δεν θα μπορεί να σου ζητήσει λογαριασμό.

Από τις προβλέψεις μου θα ήθελα να είχα εξαιρέσει τον Τραμπ. Και διότι – όπως θα έχετε διαβάσει παντού – είναι εντελώς απρόβλεπτος και διότι δεν τον βλέπω να αντέχει πολύ. Βέβαια θα μου πείτε πως αυτό που μόλις έγραψα είναι μία πρόβλεψη. Αλλά με την ταχύτητα που στριφογυρίζει (όσοι επιτελείς του έμειναν, πάσχουν από ίλιγγο και αυχενικό) είναι πολύ πιθανό να πέσει. Κι αν δεν γκρεμοτσακιστεί από μόνος του, ελπίζω να τον ρίξουν οι Δημοκρατικοί που από το νέο χρόνο θα ελέγχουν το Κογκρέσο. Μακάρι πάντως να χτίσει το διάσημο τοίχος του και να κλειστεί ο ίδιος απέξω.

Έχουμε και τη Τερέζα (ή Τερίζα, επί το Αγγλικότερον). Μαδάει ανελλιπώς μία μαργαρίτα: (να βγω – να μην βγω) που έχει αναρίθμητα πέταλα και δεν τελειώνουν. Ζήσε May να φας Brexit!

Πώς τα κατάφερε η γηραιά και πονηρή Αλβιών του «διαίρει και βασίλευε», να ενώσει εναντίον της όλη την Ευρώπη, είναι απορίας άξιον. Ε, ρε Τσίπρας που της χρειάζεται! Μία γρήγορη κωλοτούμπα που κάνει το όχι ναι – και το πρόβλημα λύθηκε!

Δεν ήθελε τους μετανάστες ο Ορμπάν και ξέμεινε από εργατικά χέρια. «Άτις» έλεγαν οι Αρχαίοι. Έκανε προεκλογική εκστρατεία εναντίον του Σόρος με αποτέλεσμα να χάσει το πανεπιστήμιο που του είχε δωρίσει (διαδηλώνουν οι φοιτητές!) και να ανακηρύξουν οι Financial Times τον George Soros ως «άνθρωπο της χρονιάς». Όλα εδώ πληρώνονται.

Από τους λαϊκιστές ξεχωρίζει ο Ιταλός Σαβίνι – επιφανής μορφή της Commedia del Arte. Τύπος Capitano, μπουφόνος, γεμάτος οίηση και «Braggadoccio», που στο τέλος τις τρώει. Αλλά και όλος ο θίασος της Ιταλικής κυβέρνησης ταιριάζει τέλεια στην τυπολογία της Commedia. Κι επειδή οι Ιταλοί λατρεύουν τις παραστάσεις είναι ενθουσιασμένοι και πιστεύουν ότι κατατρόπωσαν την Γερμανία και την Ε. Ε.!

Ο αλαζών Μακρόν την έπαθε σαν το έξυπνο πουλί. Ολέθριο, διότι η μεγάλη Γαλλία είναι η πιο καθυστερημένη χώρα της Ευρώπης και χρειάζεται επείγουσες και βαθιές μεταρρυθμίσεις. Όμως με το λαό εναντίον του και την Λεπέν να παραμονεύει, θα είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει. Μπριζίτ, βοήθα!

Μια Ευρώπη χωρίς Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία… τι απομένει; Μα η αιώνια Γερμανία. Δύο φορές αιματοκύλισε την γηραιά ήπειρο – αλλά τώρα ίσως τη σώσει.

Συμβολικά θα αναφερθώ σε ένα όνομα: Karrenbauer σημαίνει κατασκευαστής κάρων. Θα χρειαστεί ένα μεγάλο και πανίσχυρο κάρο για να τραβήξει όλη την Ευρώπη έξω από το τέλμα…

Πρόβλεψη δεκαετίας κι αυτή. Οι πληγές στο σώμα της Ευρώπης είναι πολλές και βαθιές. Θέλει χρόνο να γιάνει.

Και η Ελλάδα; Τίποτα γι’ αυτήν; Ποιος θα κερδίσει τις εκλογές; Και τις επόμενες;

Η τωρινή Ελλάδα δεν χωράει στην δεκαετία. Θέλει Καζαμία τρίτομο. Αν η Γαλλία χρειάζεται επώδυνες μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα θέλει format, reset, νέο λογισμικό και επανεκκίνηση. Ας γίνουν πρώτα αυτά και ίσως έχουμε προγνώσεις στον επόμενο Καζαμία. 

Αν υπάρξει…

Ζήτω η κατανάλωση!

Έβαλα επίτηδες ένα προκλητικό τίτλο για να πάω λίγο κόντρα στο ρεύμα. Ξέρω πως το «πρέπον» σήμερα είναι να αναθεματίζουμε την κατανάλωση και τον χώρο της: την «καταναλωτική κοινωνία». Και ναι μεν να καταναλώνουμε όσοι μπορούμε (ιδιαίτερα αυτές τις γιορτάρες μέρες), αλλά να το κάνουμε με βαριά καρδιά, με ενοχές και τύψεις – σχεδόν να ζητάμε συγγνώμη γι αυτό.

Φυσικά να διευκρινίσω εδώ πως και οι πιο φανατικοί εχθροί της κατανάλωσης δεν θέλουν να την καταργήσουν ολοκληρωτικά. Ακόμα και αυτοί καταλαβαίνουν πως μία κοινωνία που δεν καταναλώνει θα ήταν ολοκληρωτικά νεκρή. Όχι μόνο οικονομικά, αλλά και βιολογικά. Όλα τα ζωντανά έθνη παράγουν και καταναλώνουν – μάλιστα τα πιο ξύπνια παράγουν περισσότερα, για να έχουν και περίσσευμα στο ισοζύγιο πληρωμών.

Ο άνθρωπος, όσο ζει, καταναλώνει – μάλιστα θα έλεγα ότι ζει επειδή καταναλώνει και εφόσον καταναλώνει. Μόνον οι ένοικοι των νεκροταφείων έχουν κόψει αυτή τη βλαβερή συνήθεια.

Αμέσως ακούω την αντίρρηση: «Προφανώς δεν εννοούμε αυτά τα βιολογικά απαραίτητα. Όταν επικρίνουμε την κατανάλωση εννοούμε την υπερβολική και επιδεικτική κατανάλωση των ολίγων, που γίνεται εις βάρος του απλού λαού».

Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν αγαπητοί «νέο-πουριτανοί» αντιρρησίες. Φυσικά ένα σκάφος εκατομμυρίων ευρώ και ένα ρολόι δεκάδων χιλιάδων ευρώ είναι περιττά και καταχρηστικά.

Αλλά είναι; Αν απαγορεύαμε τα ιδιωτικά γιότ υπερπολυτελείας, δεν θα αφήναμε άνεργους δεκάδες χιλιάδες εργάτες ναυπηγείων που τα κατασκευάζουν; Και τα ακριβά ρολόγια δεν δίνουν δουλειά σε πολλούς τεχνίτες ωρολογοποιούς; Η κατανάλωση προϋποθέτει παραγωγή – αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε!

Θυμάμαι κάτι συζητήσεις που είχα με φανατικούς Κνίτες πριν από αρκετές δεκαετίες. Στο πρότυπό τους, την τότε Σοβιετική Ένωση, δεν υπήρχε περιθώριο γι είδη υπερπολυτελείας. (Αυτό μόνο επισήμως. Γιατί σε πολλές επισκέψεις που έκανα σε χώρες του Υπαρκτού, έβλεπα στα υπόγεια γκαράζ των ξενοδοχείων, αυτοκίνητα που ούτε στο ύπνο μου δεν τα είχα ονειρευτεί στην Δύση: Τι Φεράρι, τι Μπέντλεη, τι Τζάγκιουαρ. Καλά οι μεγάλες Μερτσέντες με τον σωρό… Όλα της νομενκλατούρας).

Έλεγαν λοιπόν οι Κνίτες ότι πρέπει κανείς να ξεχωρίζει το απαραίτητο από το περιττό, τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου από τις επίκτητες (κι εδώ ερχόταν το καρφί) που του δημιουργεί η διαφήμιση.

Ρωτούσα εγώ: το ιδιωτικό αυτοκίνητο είναι βασική ανάγκη; - Όχι βέβαια, απαντούσαν, αφού υπάρχουν τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας. – Και τότε γιατί δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι εγγράφονται στις λίστες αναμονής για ένα Μόσκβιτς; Και μη μου πείτε ότι φταίει η διαφήμιση – γιατί διαφήμιση στην Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει…

Η ακρόαση μουσικής είναι βασική ανάγκη; ρωτούσα πάλι εγώ. Σίγουρα, μου απαντούσαν οι κουλτουριάρηδες Κνίτες. - Τότε γιατί η απόκτηση ενός καλού στερεοφωνικού να είναι περιττή πολυτέλεια; - Διότι μπορείς να την ακούς και από το ραδιόφωνο, ήταν η απάντηση με την οποία όμως ήδη διαφωνούσε το μισό ακροατήριο…

Αυτά με τους Κνίτες. Σήμερα τα κίνητρα του αντι-καταναλωτισμού δεν είναι πια τόσο πολιτικά, όσο οικολογικά, κοινωνικά, και ηθικά. 

Με τα οικολογικά συμφωνώ απόλυτα – για τα κοινωνικά, έχω απορίες. Ξέρω ότι υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι – άραγε  όμως η αποχή από την αγορά δώρων θα βοηθήσει έστω και έναν να βρει δουλειά;  Και είναι τυχαίο πως οι μεγαλύτερες καταναλώσεις γίνονται σε χώρες που έχουν πλήρη απασχόληση;

Και τα ηθικά; Ενώ εγώ αγοράζω δώρα περιττά – ο γείτονας πεινάει! Συμφωνώ να του χαρίσεις ένα πλούσιο χριστουγεννιάτικο τραπέζι, σαν μετανιωμένος Σκρουτζ και δώρα για τα παιδιά του. Σίγουρα, η φιλανθρωπία δεν θα σώσει τον κόσμο. Ονειρεύομαι κι εγώ μια κοινωνία όπου θα είναι περιττή. Αλλά μέχρι τότε, μοιράζει χαρά σε αυτόν που παίρνει και περισσότερη σε αυτόν που δίνει.

Μην τα βάζετε με την κατανάλωση. Παράγει πλούτο. Επιπλέον είναι ωραίο πράγμα να ανοίγεις πακέτα (θυμηθείτε τα παιδικά σας χρόνια).  Κι αντί να ευαγγελίζεστε τον αφανισμό ή τον περιορισμό της κατανάλωσης, επιδιώξτε την εξάπλωσή της. Ευημερία και κατανάλωση για όλους! Μία σωστή καταναλωτική κοινωνία (χωρίς υπερβολές και καταχρήσεις) θα ήταν τέλεια. Οι άνθρωποι να χαίρονται, όσο περισσότερο γίνεται, την σύντομη επίγεια παρουσία τους. Ο πιο σοφός από τους αρχαίους μας, ήταν, τελικά, ο Επίκουρος…

Τώρα βέβαια αυτό το κείμενο έχει γραφτεί «με την γλώσσα στο μάγουλο», που λένε οι Άγγλοι. Λίγο αυτό-ειρωνικά – ξέρετε τι εννοώ. Καλές γιορτές, αναγνώστες!

Το Abecedar

Με την ευκαιρία της ανακίνησης του θέματος της Σλαβομακεδονικής γλώσσας ο συνεργάτης μας Νίκος Δήμου μας έστειλε ένα κείμενο δημοσιευμένο στο blog του στις 7.11.2006.

Ως γνωστόν, σύμφωνα με την επίσημη κρατική τοποθέτηση, μειονότητες στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, εκτός από μία: την μουσουλμανική. 

Η οποία, αντίθετα με τα ψηφίσματα της ΔΑΣΕ, τα οποία έχουμε υπογράψει και εμείς, δεν έχει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Δεν μπορεί αν το θελήσει να ονομάζεται Τουρκική, έστω κι αν όλες οι διεθνείς συνθήκες και το Ευρωπαϊκό δικαστήριο της αναγνωρίζουν αυτό το δικαίωμα. (Ενώ οι απανταχού Ελληνικές μειονότητες δεν ονομάζονται …ορθόδοξες).

Πάντως άλλες μειονότητες – εθνοτικές, γλωσσικές, θρησκευτικές – επισήμως δεν υπάρχουν: ούτε Εβραίοι, ούτε Ρομά, ούτε Βλάχοι, ούτε Αρβανίτες, ούτε Καθολικοί, Προτεστάντες ή Χιλιαστές.

Αλλά εκείνη η μειονότητα που ΔΕΝ υπάρχει ακόμα περισσότερο, είναι η ακατονόμαστη. (Ψιθυριστά): Μακεδονική, Σλαβο-μακεδονική, ή Σλαβόφωνη. 

Κι όμως. Κι όμως.

Το Ελληνικό κράτος που επί δεκαετίες αρνείται την ύπαρξη αυτής της μειονότητας, είχε τυπώσει το 1925 ένα αναγνωστικό στην (ανύπαρκτη) γλώσσα της, για να την διδάσκει στα σλαβόφωνα παιδιά της Βόρειας Ελλάδας.

Ήταν μία φωτεινή στιγμή, η συμμόρφωση προς τα άρθρα 7, 8 και 9 της «Συνθήκης των Σεβρών» που υπογράφτηκε το 1920 με την εποπτεία της «Κοινωνίας των Εθνών» (προδρόμου του ΟΗΕ). Ειδικά το άρθρο 9 γράφει: «Σχετικά με την εκπαίδευση, η ελληνική κυβέρνηση στις πόλεις και περιοχές που κατοικεί μεγάλος αριθμός πολιτών οι οποίοι δεν ομιλούν την ελληνική, θα τους παραχωρήσει τις κατάλληλες διευκολύνσεις, ώστε να μπορούν τα παιδιά αυτών των Ελλήνων πολιτών στα δημοτικά σχολεία να μαθαίνουν την μητρική τους γλώσσα».

Το ΑBECEDAR το κυκλοφόρησε η ελληνική κυβέρνηση το 1925, όπως προβλέπονταν από την Συνθήκη των Σεβρών (1920) και το Πρωτόκολλο της Γενεύης (1924). Το συνέταξαν ο Έλληνας εθνολόγος-γλωσσολόγος Γεώργιος Σαγιαξής (που σπούδασε γλωσσολογία στην Γερμανία με υποτροφία του Υπουργείου Εξωτερικών) και οι Έλληνες φιλόλογοι Ιωσήφ Λαζάρου και Ι. Παπαζαχαρίου. Το παρουσίασε περήφανα στην Κοινωνία των Εθνών ο Έλληνας Επιτετραμμένος Βασίλειος Δερδάμης, στις 10-11-1925, λέγοντας πως «η Μακεδονική γλώσσα είναι διαφορετική από την Βουλγαρική και γι αυτό φτιάχτηκε αυτό το αλφαβητάρι της». Αυτή ήταν η επίσημη θέση της Ελληνικής Κυβέρνησης – και ο λόγος που το βιβλίο δεν τυπώθηκε με κυριλλικούς αλλά με λατινικούς χαρακτήρες (για να ξεχωρίζει από τα βουλγάρικα).

Μία στιγμή κρατάει μόνο μία στιγμή. Το αλφαβητάριο με το όνομα ABECEDAR αποσύρθηκε πριν καν διανεμηθεί στα σχολεία. Κι από κει και πέρα το Ελληνικό κράτος κάθισε επάνω στο φοβικό του ΟΧΙ και ΔΕΝ. Η επίσημη εκδοχή είναι τώρα ότι η «Μακεδονική» γλώσσα είναι δημιούργημα του Τίτο. (Μόνο που το 1925 δεν υπήρχε Τίτο). Για δεκαετίες η γλώσσα ήταν υπό διωγμόν – όποιος την χρησιμοποιούσε ανοιχτά, είχε να κάνει με τον χωροφύλακα. Επίσης – τι ειρωνεία! – όποιος δήλωνε πως ήταν «Μακεδόνας».

(Αργότερα, όταν ξέσπασε το «Μακεδονικό» στην δεκαετία του 90 – όλοι δήλωναν Μακεδόνες....)

Και για να είναι 100% σίγουρο, το κράτος μας έγινε το μόνο που σε όλες τις μεταπολεμικές απογραφές πληθυσμού εξαφάνισε τις ερωτήσεις για θρησκεία και γλώσσα…

Δεν κινδυνεύαμε ποτέ από τις μειονότητές μας. Ήμασταν μία χώρα με 96% ενιαίο πληθυσμό (πριν να έρθουν οι μετανάστες) από τις πιο συμπαγείς στην Ευρώπη. Γιατί άραγε μας κατείχε τέτοια ανασφάλεια;

(Μετά ψέγουμε την Τουρκία που δεν αναγνωρίζει τους Κούρδους ως μειονότητα. Ωστόσο ακόμα και αυτή δέχθηκε πρόσφατα να υπάρχουν εκπομπές στην Κουρδική γλώσσα – ας όψεται η Ε. Ε.).

Τελικά όμως μερικά αντίτυπα του ABECEDAR επέζησαν – ένα από αυτά στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Και με την φροντίδα του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τις Λιγότερο Ομιλούμενες Γλώσσες (EBLUL) ανατυπώθηκε και κυκλοφορεί. Στις 7.11.2006, παρουσιάζεται στην Αθήνα, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, Ακαδημίας 20.

Εύχομαι αυτό το βιβλίο να λειτουργήσει ως αφύπνιση. Δεν είναι δυνατόν να κρυβόμαστε αιώνια πίσω από το δάχτυλό μας. Ούτε να φοβόμαστε τον ίσκιο μας. Πρέπει να αποδεχθούμε τις πραγματικότητες που μας περιστοιχίζουν. Ναι, υπήρχε και υπάρχει μία (κατ’ αρχήν γλωσσική και μετά, όπως αυτοπροσδιορίζεται) μειονότητα στην Βόρεια Ελλάδα. Όπως εξίσου φυσιολογικά υπάρχει μια Ελληνική μειονότητα στην Νότια Αλβανία.

Δεν μπορούμε να αξιώνουμε τον σεβασμό των δικών μας μειονοτήτων όταν δεν σεβόμαστε εκείνες των άλλων. Ούτε να θεωρούμαστε ένα πολιτισμένο, δημοκρατικό κράτος όταν δεν αναγνωρίζουμε σε όλους τους πολίτες μας, όλα τα δικαιώματα.

2006

Ο Άγιος που έχασε τη γιορτή του

Από μικρό παιδί στην οικογένεια η σημαντική γιορτή ήταν η ονομαστική. Τα γενέθλια τα θεωρούσαμε ξενόφερτο έθιμο και δεν είχε εφευρεθεί ακόμα η σαχλότερη ελληνική παραλλαγή του σαχλού Happy Birthday («Να ζήσεις Νικάκη… και χρόνια πολλά…»). Τώρα που έχω και άσπρα μαλλιά, αναρωτιέμαι αν, σύμφωνα με το άσμα, έγινα και σοφός….

Κατά ευτυχή σύμπτωση και οι δύο παππούδες μου ονομάζονταν Νικόλαοι (δεν γνώρισα κανένα τους) κι έτσι ουδείς προβληματισμός γύρω από την ονομασία του μοναχογιού. Νίκος λοιπόν εγώ και μία εικόνα του γέροντος Αγίου, επισκόπου Μύρων της Λυκίας, συμπλήρωσε το οικογενειακό εικονοστάσι.

Οπότε, από την παραμονή γίνονταν ετοιμασίες στο σπίτι, γιατί την επομένη οι γονείς (εγώ συνήθως κρυπτόμενος) θα δέχονταν επισκέψεις. Μεγάλο το πατρικό σόι, άφθονοι οι επισκέπτες. Μέχρι που ήρθε η Κατοχή και κόπηκαν μαχαίρι επισκέψεις και τραταρίσματα. (Τι να τρατάρεις; Χαρούπια;).

Ο Άγιος Νικόλαος με συνόδεψε και αργότερα, όταν πήγα στο Ναυτικό. Σε όλα τα σκάφη υπήρχε κάπου αναρτημένη μία εικόνα του. Προστάτης γαρ των θαλασσοπόρων (ακόμα και των πολεμικών) ανέμιζε την σεπτή του γενειάδα και μας σκέπαζε. Θυμάμαι στο καταδρομικό «Ελλη» (στο οποίο έζησα αρκετούς μήνες μια και το Αρχηγείο Κρητικού και Ιονίου Πελάγους, στο οποίο υπηρετούσα, δεν είχε ακόμα κτήρια και καταλύματα στον όρμο της Σούδας) υπήρχε παντού η μορφή του. Ακόμα και στο γραφείο του ναυάρχου του οποίου ήμουν – τρομάρα μου – διαγγελεύς.

Μέχρι που – πριν δέκα χρόνια – έγινε ο αποτρόπαιος και αναίτιος φόνος του νεαρού Αλέξη Γρηγορόπουλου στα Εξάρχεια. Όλη η νεολαία ξεσηκώθηκε και για πολλές μέρες η Αθήνα και οι περισσότερες Ελληνικές πόλεις πήραν φωτιά.

Θυμήθηκα τον φόνο – πάλι από αστυνομικό – του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη Καλτεζά στις 17 Νοεμβρίου του 1985. Είχα γράψει τότε ένα σκληρό σχόλιο στο «Βήμα» με τίτλο: «Που με βία μετράει τη γη».

Ωστόσο οι συνθήκες το 2008 ήταν διαφορετικές. Ο Καλτεζάς ξεχάστηκε σχετικά γρήγορα (καμία εκδήλωση δεν γίνεται στην μνήμη του) ενώ ο Γρηγορόπουλος έγινε σύμβολο, που πυροδοτεί κάθε χρόνο εξεγέρσεις και διαδηλώσεις.

Έτσι συνέβη που η 6η Δεκεμβρίου έπαψε να είναι η γιορτή του Αγίου Νικολάου και έγινε η επέτειος της δολοφονίας ενός νέου μαθητή. Και φυσικά δεν έχω αντίρρηση. Σκαιή η πράξη – δίκαιη η αγανάκτηση! Ούτε, προσωπικά, με πειράζει. Εδώ και πολλά χρόνια έχω πάψει να γιορτάζω  γιορτές και γενέθλια.

Αλλά ο Άγιος τι φταίει να χάσει την γιορτή του; Και οι απανταχού Νίκοι, Νικόλαοι, Νίκες και Νικολέτες την δική τους; Συνονόματος φίλος, που μένει στην γειτονιά των Εξαρχείων, όχι μόνο δεν γιορτάζει, αλλά εκείνη την ημέρα εγκαταλείπει το σπίτι του.

Με όλο τον σεβασμό στην μνήμη του αδικοχαμένου μαθητή, μήπως είναι υπερβολή η εξέγερση που γίνεται κάθε χρόνο προς τιμήν του; Και μήπως δεν είναι ο σωστός τρόπος να μνημονεύουμε την απουσία του, με βανδαλισμούς και μολότοφ; Υπάρχουν και ουσιαστικές τελετές, που δεν θυμίζουν πόλεμο.

Είμαστε σίγουρα η κοινωνία της αγανάκτησης και της υπερβολής. Δεν γνωρίζω άλλη χώρα που να αντιδρά με παρόμοιο τρόπο. 

Είμαστε επίσης η κοινωνία των επετείων και των εθνικών εορτών. Άλλα κράτη δεν έχουν ούτε μία – εμείς έχουμε δύο επίσημες, μία ημί-επίσημη (Πολυτεχνείο) και πολλές τοπικές ή ιδιωτικές.

(Αν τιμούσαμε το παρόν και το μέλλον με τον ίδιο τρόπο που συνεχώς τιμούμε το παρελθόν… μάλλον θα είμασταν πολύ πιο μπροστά).

Σκεφθείτε λίγο και τον Άγιο Νικόλαο που έχασε την γιορτή του. Σοφός άνθρωπος ήτανε – και πολύ δημοφιλής σε όλο τον κόσμο ως Σάντα Κλάους (που εμείς τον κάναμε Άγιο Βασίλη). Το Κλάους είναι σύντμηση του «Nikolaus» – γιατί  ο μύθος στις βόρειες χώρες λέει, ότι ο καλός Άγιος ελέγχει όλα τα παιδιά στις έξη Δεκεμβρίου και επιλέγει σε ποια θα φέρει δώρα τα Χριστούγεννα.

Ίσως σε μερικά να ξαναφέρει την ονομαστική τους εορτή…

Γράφω αυτό το κείμενο την παραμονή της επετείου. Ελπίζω αυτή την χρονιά να αλλάξουν λίγο τα πράγματα και να μην πληρώσουν πάλι μερικοί μαγαζάτορες και κάτοχοι αυτοκινήτων το πένθος για την απώλεια του άτυχου παιδιού.

ΠΑΡΑΔΟΞΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ ΗΓΕΤΕΣ!

Το υπεραιωνόβιο Αγγλικό περιοδικό TLS (Times Literary Supplement) στο τεύχος της 16^ης Νοεμβρίου 2018 (αύξων αριθμός 6033!) έθεσε ένα ερώτημα σε μερικούς έγκριτους ιστορικούς και πολιτειολόγους: «Είναι ακριβές να αποκαλούμε τον Donald Trump φασίστα;»

Η πρώτη απάντηση δόθηκε από την Mary Beard, διάσημη καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Στην αρχή γράφει ότι έχει πια επικρατήσει να αποκαλούμε φασίστα κάθε πρόσωπο ακροδεξιών πεποιθήσεων που δεν μας αρέσει και ότι τελικά ο όρος έχει μετατραπεί σε βρισιά και όχι σε έννοια.

Όμως παρακάτω συνεχίζει: «Αφού έγραψα αυτά, κατέφυγα στο δοκίμιο του Umberto Eco στο περιοδικό New York Review of Books του 1995 με τίτλο «Πρώτο-φασισμός» (Ur-Fascism). Εκεί σκαλίζει τις διάφορες μορφές που μπορεί να πάρει κάτι που τιτλοφορείται «φασισμός», και απομονώνει δεκατέσσερα τυπικά χαρακτηριστικά. Ξαναδιαβάζοντάς τα μου φάνηκε ότι συνοψίζουν εντυπωσιακά όλη την πολιτική του Trump: Από τον επιλεκτικό του λαϊκισμό μέχρι την επίκλησή του στην κοινωνική απογοήτευση της μεσαίας τάξης και την έμμονη ιδέα του με τις συνωμοσίες και τις πλαστές ειδήσεις (fake news). Ο Eco επέμενε ότι δεν υπήρχε συστημική σχέση και ότι μερικά από τα χαρακτηριστικά ήταν αντιφατικά και αυτοαναιρούμενα. Αλλά δεν μπορούσα» καταλήγει η Mary Beard, «να δω ούτε ένα μοναδικό που να μην αντανακλά τους στόχους και τις μεθόδους του παρόντος Αμερικανού Προέδρου».

Και οι υπόλοιποι ερωτώμενοι καταλήγουν σε παρόμοια και μάλλον πιο αρνητικά συμπεράσματα.

Το πιο σημαντικό ερώτημα της εποχής μας γίνεται όλο και πιο οξύ – και πιο επείγον. Πώς είναι δυνατόν η παλαιότερη πλήρης δημοκρατία της υφηλίου να εκλέξει και να στηρίζει ακόμα ένα τόσο περίεργο, ανώριμο, αστοιχείωτο και αντιφατικό πρόσωπο; Αρκεί να ακούσεις μία ομιλία του, ή μία συνέντευξη, για να καταλήξεις ότι ο νυν πλανητάρχης είναι μία απασφαλισμένη χειροβομβίδα. Μπορεί να γελάμε με τις ανοησίες και τις παλινωδίες του – αλλά η ισχύς που κρατάει στα χέρια του είναι τεράστια.

Και το χειρότερο: η επιλογή παρόμοιων προσώπων σε ηγετικές θέσεις γενικεύεται. Ο Πούτιν μπορεί να είναι πιο σοβαρός και ευφυής – αλλά δεν παύει να είναι εξίσου αντιδημοκρατικός και επικίνδυνος. Ο Ορμπάν της Ουγγαρίας και ο Σαβίνι της Ιταλίας, είναι και αυτοί «τραμπικές» εκδοχές. Το μεγαλύτερο κράτος της Λατινικής Αμερικής, η Βραζιλία, υπερψήφισε έναν μιλιταριστή και διακηρυγμένο αυταρχικό ηγέτη. Εδώ στην γειτονιά μας ο Ερντογάν ασκείται στην απόλυτη μονοκρατορία. Κι αν θυμηθούμε πως το μεγαλύτερο κράτος της γης (και σύντομα, η πρώτη οικονομική του δύναμη) είναι μία σοβιετικού τύπου κομμουνιστική δικτατορία, τότε αρχίζεις να νιώθεις περίεργα.

Και το χειρότερο: αν εξαιρέσουμε αυτό το κράτος – την Κίνα – όπου οι πολίτες δεν είχαν άλλη επιλογή, όλοι αυτοί οι περίεργοι και τοξικοί ηγέτες έχουν εκλεγεί δημοκρατικά! (Έστω κι αν μερικές δημοκρατίες – όπως η Ρωσία – εφαρμόζουν κατά το δοκούν τους κανόνες του παιχνιδιού.

Τι έπαθαν οι λαοί; Γιατί οι πολίτες της Μεγάλης Βρετανίας πίστεψαν τα αδιανόητα ψέματα των υποστηρικτών του Brexit και αποφάσισαν να αυτοκτονήσουν ομαδικά; Και γιατί αυτή η χώρα, πατρίδα τόσων μεγάλων πολιτικών, εμπιστεύθηκε τον χειρισμό μιας τόσο δύσκολης υπόθεσης στην ανεπαρκέστατη Teresa May;

Κι εμείς; Πώς γοητευθήκαμε από ένα γοητευτικό Βαρόνο Μινχάουζεν της πολιτικής, του οποίου οι ψευδείς υποσχέσεις θα χρειαστούν ολόκληρο κεφάλαιο στα μελλοντικά βιβλία της ιστορίας;

Και γιατί οι περήφανοι Μαγυάροι που επαναστάτησαν εναντίον των Σοβιετικών, αφού είδαν και έπαθαν να ελευθερωθούν, επέλεξαν έναν ηγέτη που υποδουλώνει την δικαιοσύνη και φιμώνει τον Τύπο;

Η ανθρωπότητα, παρά τις δυσκολίες και τις κρίσεις, περνάει την καλύτερη περίοδο της ιστορίας της. Όλοι οι δείκτες είναι θετικοί. Αλλά κινδυνεύει. Κινδυνεύει από τον ίδιο της τον εαυτό. Σίγουρα η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα όμως απαιτεί από τους λαούς ωριμότητα και σύνεση. Αλλιώς η δύναμή της, που είναι ο λαός, γίνεται η αδυναμία της. Η ασθένεια του λαϊκισμού μεταδίδεται από τους πολιτικούς στο λαό, ο οποίος αν δεν είναι κατάλληλα εμβολιασμένος από παιδεία και γνώση, υποκύπτει…

Δημοσιεύεται ταυτοχρόνα στο "Βήμα" της Κυριακής.