Μετά Χριστόν προφήτες!

Σε τρεις μέρες έρχεται ο καινούργιος χρόνος. 

Τι «καινούργιος» τώρα, που τα γεγονότα συνεχώς επαναλαμβάνονται – και «καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει» που λέει κι ο Καβάφης.

Ας παίξουμε ένα παιχνίδι, όχι χαρτοπαικτικό αλλά τυχερό - και προφητικό.

Τι φαντάζεστε ότι είναι πιθανό να συμβεί μέσα στον καινούργιο χρόνο; Τόσο στη χώρα μας, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, που μας αφορά.

Τι φοβάστε περισσότερο ότι μπορεί να συμβεί;

Τι ελπίζετε περισσότερο;

Σε προσωπικό επίπεδο, υπάρχει κάτι που εύχεστε ιδιαίτερα;

Για να ξεκινήσω πρώτος το παιχνίδι: Αυτό που θεωρώ πιθανό (και ήδη άλλωστε συμβαίνει) είναι η τόνωση του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της περιχαράκωσης (περίπτωση Brexit), των ακροδεξιών και ρατσιστικών τάσεων, που θα κάνει ειδικά την Ευρώπη – αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο – αντί να προχωρεί προς την ενότητα και την σύγκλιση να υψώνει φράγματα και τείχη.

Κι αυτό που φοβάμαι πιο πολύ είναι οι τρομοκρατικές επιθέσεις που θα ενισχύσουν περισσότερο αυτές τις τάσεις, θα δικαιώσουν τους μισαλλόδοξους και τους ρατσιστές και θα μας βάλουν μέσα σε έναν αέναο φαύλο κύκλο.

Αυτό που εύχομαι είναι οι ηγεσίες των χωρών να κρατήσουν την ψυχραιμία τους και την λογική τους ώστε να ανακόψουν αυτές τις τάσεις. (Πράγμα όχι πολύ πιθανό, όταν σκέπτομαι τον Τραμπ, τον Πούτιν και τον Ερντογάν – τρία παλληκάρια, στο ίδιο στυλ, που φοβάμαι πως θα πρωταγωνιστήσουν το 2017).

Όσο για την χώρα μας εύχομαι να ξεμπλέξουμε όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα γίνεται από την περιπέτεια των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Όλο και περισσότερο μου δίνει την εντύπωση μιας μεγάλης αεροπειρατείας. Μπήκαν στο αεροπλάνο «Ελλάς» με χαμόγελα και υποσχέσεις και ξαφνικά έκαναν κατάληψη και μας πάνε όπου θέλουν. Λίγο τους κόφτει ότι το 90% των επιβατών διαφωνεί με την πορεία και την κατεύθυνση…

Για τον εαυτό μου (και όλους τους φίλους) δύο πράγματα εύχομαι πάντα – αυτά που δεν τα ελέγχουμε: ΥΓΕΙΑ και ΤΥΧΗ!


Υ. Γ. Πρωτοχρονιά πρωί: Ευχές σε όλους! Στο τέλος των σχολίων τέσσαρα νέα υπέροχα κείμενα της Α φ ρ ο δ ί τ η ς!

Επτά Χριστουγενιάτικες Ιστορίες

Οι επτά αυτές ιστορίες μεταδόθηκαν για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα του 1987 από τον σταθμό 9,84. Μερικές έχουν συμπεριληφθεί σε βιβλία - άλλες έμειναν ανέκδοτες. Κατά καιρούς τις επαναλαμβάνω στο μπλογκ. Οι νεότεροι δεν τις ξέρουν - οι παλιότεροι  λένε πως τις ξαναδιαβάζουν με ευχαρίστηση.

Επτά Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες

                                      

Πρόλογος

Υπάρχουν  πολλών  ειδών  Χριστούγεννα.  Των  πιστών  και των αγοραστών. Τα κοσμικά και τα οικογενειακά. Τα φωτεινά και τα μελαγχολικά. 

Υπάρχουν διάφορα τοπία για Χριστούγεννα.  Τα  βόρεια  -  με πάγο και χιόνι - και τα νότια - με φοινικιές και αστέρια.

Υπάρχει  ξεχωριστό  ύφος  Χριστουγέννων.  Του  Dickens ή του Παπαδιαμάντη. Των παραμυθιών ή των Ευαγγελιστών. 

Ο κάθε άνθρωπος, κάθε χρόνο,  έχει τα δικά του Χριστούγεννα. Που, από πέρυσι σε φέτος, μπορεί να απέχουν αιώνες! 

Για  μένα,  πάντως,  από  τότε που έπαψα να είμαι παιδί,  τα Χριστούγεννα είναι πάντα μνήμη. Μία γιορτή όπου επιστρέφω.

Τα Χριστούγεννα, θυμάμαι - και την Πρωτοχρονιά,  ελπίζω.  Κι όσο  περνάνε τα χρόνια,  τόσο περισσότερο θυμάμαι - και τόσο λιγότερο ελπίζω. 

Αυτή τη  χρονιά  θέλω  να  θυμηθώ  μαζί  σας.  Όχι  πως  οι αναμνήσεις  μου  είναι  ιδιαίτερα  σημαντικές  - όλοι έχουμε ανάλογες.  Αλλά,  στην αγορά της καρδιάς,  τι άλλο έχει ένας 

άνθρωπος από τις εμπειρίες του.  Τις χαρίζει, τις ανταλλάσσει - καμιά φορά τις εμπορεύεται. 

Ανοίγω λοιπόν το σεντούκι των Χριστουγέννων και ξετυλίγω επτά ιστορίες.  Αρχίζοντας – πού  αλλού; – από  τα παιδικά μου χρόνια. 

Ιστορία πρώτη

Αθήνα, Δεκέμβρης 1944. Τα Χριστουγεννιάτικα αυγά. 

Είμαι  εννέα χρόνων,  δεν ξέρω τίποτα από Χριστούγεννα,  δεν έχω δει ποτέ έλατο,  μήτε στολίδια.  Έχουμε πολύ  πεινάσει  στην Κατοχή,  έχουμε  πουλήσει  παλιά  προγονικά κειμήλια γενεών, 

έχουμε  ανταλλάξει  το  πιάνο  της  μάνας μου με ένα ντενεκέ λάδι.  Μα  αυτές  εδώ  οι  γιορτές  του  '44  είναι  οι  πιο παράξενες, συνοδευμένες από εκπυρσοκροτήσεις όπλων, εκρήξεις 

βομβών,  κροτάλισμα  μυδραλιοβόλων,  το  γλουγλούκισμα  των όλμων που περνάνε πάνω από το σπίτι. 

       

Εμείς τα  παιδιά  έχουμε  χάσει  και  την  αλήτικη  κατοχική ελευθερία μας. (Τι κάναμε!  Παίζαμε με σφαίρες και καψούλια, με κάλυκες και μακαρόνια δυναμίτη!  Πατούσαμε απότομα με  τα 

πέταλα του τακουνιού μας την άκρη του μακαρονιού - κι έφευγε σφυρίζοντας σαν πυροτέχνημα.  Ποια πέταλα; Μα όλοι φορούσαμε σιδερένια  πέταλα στα χιλιομπαλωμένα παπούτσια μας για να μη λιώνουν. Και περπατώντας αντηχούσαμε σαν αυτούς που χορεύουν κλακέτες!) 

Τώρα όμως μας έχουν μαντρώσει μέσα στο σπίτι «μη  σας  πάρει καμία  αδέσποτη».  Κι  αυτό δεν ήταν άδεια κουβέντα.  Λίγες ημέρες πριν, η ξαδελφούλα μου η Νίκη, με ξανθό ίσιο μαλλί ως 

τη μέση, δέχθηκε μία σφαίρα στον κατάλευκο κρόταφο. 

Κλεισμένοι  μέσα,  χωρίς  φως  -  είχαμε  συνεχείς  διακοπές ρεύματος  -  καίγαμε μαγκάλι για ζέστη.  Ο πατέρας βρισκόταν στην «Σκομπία» - έτσι λέγαμε τότε το  κέντρο  της  Αθήνας  που 

ελεγχόταν από τους Εγγλέζους του Σκόμπυ. Εμείς, είχαμε δίπλα μας  την  πολιτοφυλακή  του  ΕΛΑΣ.  Η  μητέρα  φοβόταν  τους Ελασίτες αλλά μία φορά που ήρθαν στο σπίτι, με τις γενειάδες 

και τα φυσεκλίκια τους, μας φέρθηκαν πολύ ευγενικά. 

Ο πατέρας εργαζόταν στο υπουργείο Οικονομικών  -  και  (έτσι θυμάμαι)  τον  είχε  καλέσει  ο  υπουργός  για  μία  έκτακτη δουλειά και δεν μπόρεσε να επιστρέψει.  Γεγονός πάντως πως μας έλειπε - και πως,  παραμονή Χριστουγέννων,   δεν  υπήρχε  ούτε  φως,  ούτε  ζέστη,  ούτε πατέρας. Μόνον όλμοι και βόμβες. 

Καθόμασταν λοιπόν γύρω από την λάμπα του  πετρελαίου  (ακόμα νιώθω  την  μυρωδιά  της) όταν ξαφνικά ακούμε ένα κορνάρισμα έξω από το σπίτι. Παρά την απαγόρευση πετάγομαι στο μπαλκόνι 

- και τι να δω!  Ένα νοσοκομειακό του Ερυθρού  Σταυρού  στην πόρτα  μας  -  κι  ένας  εξάδελφος μου,  μεγαλύτερος, που μου γνέφει να κατέβω. 

Κατρακυλάω τα σκαλιά.  Τα νοσοκομειακά  ήταν  τότε  τα  μόνα οχήματα  που ελευθεροκοινωνούσαν ανάμεσα στις δύο ζώνες.  Ο εξάδελφος έφερνε μήνυμα από τον πατέρα.  Ήταν καλά και  μας έστελνε για δώρο μία σοκολάτα και δύο αυγά. 

Τώρα εσείς νομίζετε πως χάρηκα για τη σοκολάτα.  Όχι πολύ - είχα ξαναφάει μία, Αγγλική, στην απελευθέρωση. Το θαύμα ήταν τα αυγά.  Παιδί της κατοχικής πόλης,  είχα ξεχάσει πως είναι 

ένα αυγό. Τα χάζευα, τα χάιδευα (τι τέλειο σχήμα που έχουν!) κι όταν τα βράσαμε και τα κόψαμε,  έμεινα εκστατικός μπροστά στο χρώμα και τη γεωμετρική συμμετρία του  κροκού  μέσα  στο 

ασπράδι. 

Έτσι λοιπόν έγινε που,  αντί για πασχαλινό, εγώ χάρηκα τότε αυγό Χριστουγεννιάτικο. 

Ιστορία δεύτερη

Δεκέμβριος 1951. Ο αρχάγγελος

Στο σχολείο,  γιορτή για τα  Χριστούγεννα.  Ετοιμάζουμε  μία μικρή  τελετή.  Εγώ θα διαβάσω το «Ποιμένες αγραυλούντες...» και μια ομάδα μαθητές και καθηγητές θα  παίξει  ένα  μουσικό 

κομμάτι.  Πρώτη  φορά  ακούω  αυτή τη μελωδία και είναι τόσο αγνή, τόσο αγγελική, που πάντα ξεχνάω να μπω στην ώρα μου με το κείμενο. 

Ρωτάω τον καθηγητή  που  οργανώνει  την  γιορτή  τον  μεγάλο μουσικολόγο  (εμείς  τον  παιδεύαμε σαν δάσκαλο της Ωδικής!) Μίνω  Δούνια.   Είναι,   μου  απαντάει,   το  Κοντσέρτο  των 

Χριστουγέννων  του  Corelli. (Concerto opus 6, n. 8, σε σολ ελάσσονα fatto per la notte di Natale) Από τότε, κάθε φορά μου ακούω αυτή την μελωδία,  θυμάμαι τον Δούνια που αργότερα με  έμαθε να  αγαπώ και να καταλαβαίνω την μουσική.  Και θαυμάζω γιατί το μικρό όνομα του Corelli ήταν Arcangelo.  Αρχάγγελος  που ήρθε στη γη. 

Ιστορία τρίτη

Μόναχο Δεκέμβρης 1959. Το κρύο και η ζέστη.

Για όλους - εκτός από τα παιδιά  - γιορτή σημαίνει ανάμνηση. Τα παιδιά, βέβαια, παρελθόν δεν έχουν - έχουν το ζωντανό παρόν. ('Όσο για το μέλλον, το έχουν κι αυτό, άλλά δεν το ξέρουν. Και ίσως, καλύτερα).

Εμείς, όμως, παρελθόν. Κάθε χρόνο και πιο φορτωμένο. («Θυμάσαι τα Χριστούγεννα του '73;» - «Θυμάσαι την Πρωτοχρονιά του '65;»). 

Αυτές τις μέρες θυμήθηκα τα Χριστούγεννα του '59. Είχε χιονίσει πολύ αυτό το χρόνο στο Μόναχο - λευκές παραμονές, κατά πώς πρέπει. Ξαφνικά ζωντάνεψαν πάλι όλες οι γλυκερές κάρτ-ποστάλ - παιδάκια με κόκκινες μύτες και μάλλινες σκούφιες, έλκηθρα, χιονισμένα έλατα στις πλατείες, χωριουδάκια θαμμένα στο χιόνι με φωτισμένα παράθυρα και δραστήριες καμινάδες…

Για μένα όμως ήταν κακή χρονιά: πένθη, πικροί χωρισμοί, ατυχίες - έτσι όπως καμιά φορά έρχονται όλα μαζί τα δυσάρεστα. Μπήκε ο Δεκέμβρης, έκανα πώς δεν έβλεπα, πώς δεν άκουγα και, κυρίως, πως δεν θυμόμουν. Κυριακή άναψαν οι Γερμανοί κι άλλο κεράκι στο στεφάνι της Αdvent. Στο τέταρτο κερί, πανικός. Αχ! αυτές οι μέρες της υποχρεωτικής, της αναγκαστικής χαράς - πόσο σκληρές  είναι γι' αυτούς πού δεν καταφέρνουν να πιάσουν την εθνική (κατά κεφαλήν) νόρμα ευτυχίας... 

Ήμουν λοιπόν μόνος. Όχι μονάχα από τις περιστάσεις. Ήμουν θεληματικά, πεισματικά μόνος. Προτάσεις φίλων, προσκλήσεις, εκδρομές - τίποτα. Εξαφανίστηκα. Κι έμεινα παραμονή Χριστουγέννων στη σοφίτα μου (έκτος όροφος, σε μεταπολεμική φτηνοπολυκατοικία χωρίς ασανσέρ) να κοιτάω τον κεκλιμένο τοίχο. 

Βράδυ παραμονής Χριστουγέννων, στη Γερμανία... 'Όλοι στα σπίτια γύρω από το  δέντρο, ψυχή στους δρόμους. Τραγουδάνε τα παραδοσιακά  τους τραγούδια και ανοίγουν τα δώρα. Τα τραγούδια είναι όμορφα - παλιά αναγεννησιακά ή μπαρόκ - και ή ατμόσφαιρα ζεστή από τα κεριά. Υπάρχουν πολλά καλούδια: Plätzchen σαν κουλουράκια, Christstollen σαν τσουρέκι, ξηροί καρποί και κονιάκ. 'Όταν χτυπήσει έντεκα, ντύνονται όλοι ζεστά - ζεστά και πάνε στην εκκλησία ν' ακούσουν τη λειτουργία του Μπάχ, του Μότσαρτ, του Σούμπερτ - με χορωδίες, ορχήστρες και αρμόνια. Τα παιδιά κοιμούνται πολύ αργά (μεγάλη εξαίρεση) αγκαλιά με τα δώρα τους. Την άλλη μέρα θα έχει χήνα γεμιστή με πολλά ωραία συνοδευτικά και γλυκά. 

Κι εγώ, στη σοφίτα μισούσα τον εαυτό μου κι όλο τον κόσμο. Είχα μία μπουκάλα κακό κονιάκ - μου χαλούσε το στομάχι άλλά γι' αυτό το έπινα. Έβαλα ραδιόφωνο: όλο τραγούδια χριστουγεννιάτικα. Ό άλλος σταθμός είχε εορταστική συναυλία.  Είχα ένα δανεικό μαγνητόφωνο και είπα να την ηχογραφήσω. Πρωτόγονοι τρόποι: δεν είχε «έξοδο» το ραδιόφωνο - ηχογραφούσα με μικρόφωνο. Κάποια στιγμή (είχα ξεχάσει πώς ηχογραφούσα) ακούγοντας ένα κομμάτι, με πήραν τα κλάματα. Έχω ακόμα αυτή τη μαγνητοταινία - πάνω από τον Μότσαρτ ακούγονται λυγμοί.

Τελείωσε το μπουκάλι, ζαλίστηκα, με πήρε ο ύπνος ξημερώματα στον καναπέ. Ξύπνησα από έντονο κουδούνισμα. Ήταν έντεκα και μισή το πρωί. Ήμουν πιασμένος, παγωμένος, με ναυτία και πονοκέφαλο.  Τα ρούχα είχαν κολλήσει επάνω μου. Το κουδούνισμα συνεχιζόταν επίμονο - ποιος διάβολος! Είδα κι απόειδα, άνοιξα. Στην πόρτα ένας σοβαρός καλοντυμένος κύριος, Γερμανός, άγνωστος. Μου συστήθηκε ευγενικά. Είπε πως είναι μακρινός συγγενής κάποιων γνωστών μου. «Μήπως θα είχα κέφι» - ρώτησε ο άγνωστος - «να τους τιμήσω με την παρουσία μου στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι;» 

Μουρμούρισα μερικές δικαιολογίες - ήμουν άρρωστος, άπλυτος, αξύριστος. Ό άγνωστος επέμενε: «Έχετε κάτι καλύτερο να κάνετε; Εγώ θα σας περιμένω να ετοιμαστείτε». Ενδόμυχα μου έκανε καλό αυτή ή πρόσκληση. Ιδιαίτερα πού ήταν άνθρωποι άγνωστοι και θα ξέφευγα από τον παγιδευμένο χώρο μου. Ευχαρίστησα, ντύθηκα, φύγαμε. 

Είχαν ένα πολύ ωραίο μικρό σπίτι με κήπο στα περίχωρα του Μονάχου. Στην είσοδο με υποδέχτηκε ένας πανέξυπνος χιονάνθρωπος. Μετά γνώρισα τους χιονογλύπτες: ένα κοριτσάκι εννέα, ένα αγοράκι επτά χρόνων - ξανθόμορφα σαν αγγελούδια του Βαυαρικού μπαρόκ. Και ή μητέρα συμπαθέστατη. 'Όσο για τη χήνα, απαράμιλλη σε γεύση και γλύκα. Έλιωνε στο στόμα. Και υπήρχαν τα πάντα: κόκκινο κρασί και κόκκινο λάχανο, πατάτες φούρνου και γλυκιά σάλτσα με βατόμουρα, δύο γλυκά, κονιάκ (καλό!), καφές. Τα παιδιά ανέβηκαν στα γόνατα μου και τους είπα ελληνικά παραμύθια. Τραγουδήσαμε μετά όλα τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια: Από τον Ουρανό Ψηλά, Ξεφύτρωσε ένα Ρόδο, Ελάτε Ποιμένες - μέχρι το Έλατο και την Άγια Νύχτα. 

Και το πιο όμορφο - το πιο συγκινητικό: Μου είχαν και δώρο! Ανοίξαμε τα πακέτα και, κάτω από το έλατο, υπήρχε και για μένα  καρτούλα με το όνομά μου. Μέσα στο κουτί ένα κομψό πορτοφόλι από μαύρο δέρμα. (Απένταρε φοιτητή - τι θα έβαζες μέσα;)  

Αργότερα, ανάψαμε το τζάκι, ψήσαμε κάστανα, ήπιαμε καφέ με κουλούρια και μπισκότα, είπαμε ανέκδοτα και αστεία. Ξαφνικά ένιωθα σπίτι μου. Τους ήξερα χρόνια - πιο δικοί από τους δικούς μου.

Κάποια στιγμή - από ευγένεια - είπα να  φύγω. Μα, καθίστε - όχι, όχι! Τελικά ο πατέρας προσφέρθηκε να με πάει με το αυτοκίνητο. «Θα μου κάνει καλό», είπε «μία βόλτα στο κρύο». Τα παιδιά με φίλησαν σχεδόν με πάθος. Όταν φτάσαμε έξω από την πόρτα μου, δεν ήξερα πώς να τον ευχαριστήσω. Σκεπτόμουν το κρύο ακατάστατο δωμάτιο από το οποίο με είχε αποσπάσει και τρόμαζα. Πόσο γρήγορα πηγαίνεις από το κρύο στη ζέστη!

Άρχισα λοιπόν να του λεω πόσο σημαντική ήταν για μένα  αυτή η μέρα, πόσο ευγνώμων είμαι - όταν με διέκοψε: «Δεν χρειάζεται», είπε, «να μ' ευχαριστήσετε. Εμείς αυτό το κάνουμε  κάθε χρόνο. Έχουμε αναλάβει υποχρέωση να καλούμε έναν μοναχικό ή δυστυχισμένο. Φέτος μας έδωσαν το όνομά σας».

Πόσο γρήγορα πηγαίνεις από τη ζέστη στο κρύο. Το πορτοφολάκι βυθίστηκε μέσα στο χιόνι όπου το πέταξα. Κι άλλο κονιάκ δεν είχα στο δωμάτιο.

Ιστορία Τέταρτη                                    

1963 - Οι Πατέρες. 

Μία  παρέα  φίλοι,  σκεπτόμαστε  να  κάνουμε Χριστούγεννα σε μοναστήρι.  Κάποιος  μας μιλάει για την Μονή Ιερουσαλήμ ψηλά στον Παρνασσό,  πάνω από την Δαύλεια.  Ωραία ιδέα  λέμε  και 

ξεκινάμε  προπαραμονή.  Ο ένας διαθέτει Ι. Χ. στριμωγνόμαστε και δρόμο. 

          

Η αλήθεια είναι πως φύγαμε κομμάτι αργά.  Ο ήλιος κόντευε να δύσει  όταν  φτάσαμε  στην  Δαύλεια  -  και  όταν με το καλό σκαρφαλώσαμε τον απαίσιο λασπόδρομο ως την μονή  είχε  πέσει 

το  σούρουπο.   Μεγάλη  ταλαιπωρία  η  λάσπη,   πέντε  φορές αναγκαστήκαμε να κατέβουμε και να  σπρώξουμε  το  αυτοκίνητο που είχε κολλήσει. 

Όταν   όμως   είδαμε   την  μονή  με  τα  καντήλια  της  να τρεμοσβύνουν στο σύθαμπο,  αναγαλλιάσαμε.  Ζέστη,  φαγητό και κατάνυξη - να τι ζητούσαν τα παγωμένα σώματα και οι άπληστες ψυχές μας. 

Αλίμονο! Η μεγάλη κεντρική πύλη, ίδια καστρόπορτα σε τείχος, ήταν   θεόκλειστη.   Κορνάρουμε.   Μόνον   η  ηχώ  απαντάει. Ξανακορνάρουμε. Τίποτα. Χτυπάμε την πόρτα.  Καμία απόκριση. 

Φωνάζουμε.  Σιωπή. Σηκώνουμε ολόκληρα αγκωνάρια και τα πετάμε στην μεταλλική πόρτα.  Αντιβουίζει το βουνό,  αλλά αντίδραση καμία. 

Εν τω μεταξύ έχει νυχτώσει για τα καλά, κάνει άγριο κρύο και ο οδηγός μας αρνιέται να κατέβει νύχτα τον λασπόδρομο. 'Εχει δίκιο, δεν αστειεύονται οι γκρεμοί γύρω-γύρω. Κάτω έχει ψιλό 

παγωμένο  χιόνι,   πως  θα  βγάλουμε  την  νύχτα;   Δύο  στο αυτοκίνητο,  δύο ξάπλα στη  γη  αγκαλιασμένοι  μέσα  σε  μία παλιοκουβέρτα,  που  βρέθηκε  στο  πορτμπαγκάζ  κι  ένας να 

φυλάει τσίλιες μη μας ορμήξουν τίποτα λύκοι.  Αλλαγή βάρδιας κάθε τόσο. Δεν κοιμήθηκε βέβαια κανένας. 

Χαράματα,  στις έξη ξαγρυπνισμένοι και παγωμένοι βλέπουμε να ανοίγει η βαριά σιδερόπορτα.  Βγαίνει ένας καλόγερος καβάλα σε μουλάρι. Αγανακτισμένοι τον περικυκλώνουμε - τόση φασαρία κάναμε, είναι δυνατόν να μην μας ακούσατε; 

"Κάτι ακούσαμε", λεει ατάραχος ο καλόγερος, "αλλά δεν ξέραμε τι  ήτανε.  Κι  εσείς ευλογημένοι,  δεν φωνάζατε:  'Πατέρες! Πατέρες!' να καταλάβουμε πως ήσασταν  καλοί  Χριστιανοί,  να 

σας ανοίξουμε;" 

Πέρασαν χρόνια, η παρέα σκόρπισε. Αλλά όποτε συντυχαίνουμε ο ένας  τον  άλλον  η  προσφώνηση  είναι  δεδομένη:  "Πατέρες! Πατέρες!" 

Ιστορία Πέμπτη

1972 - Το δώρο της Πίπση.

Πρέπει τώρα να σας πω  την  ιστορία  μιας  γάτας.  Δεν  ήταν όμορφη,  ούτε χαδιάρα.  Ήταν ίσως η πιο άσκημη  και  άκομψη γάτα   που   έχω   γνωρίσει.   Μονοκόμματη  και  τραχιά  σαν 

μπουλντόγκ.  Δεν ήταν καν δική  μου.  Όμως  μου  έκανε  ένα θαυμάσιο Χριστουγεννιάτικο δώρο. 

Ζούσα  τότε σε προάστιο της Αθήνας.  Το σπίτι,  μονοκατοικία παλιά και άβολη, ήταν απομονωμένο σε ένα ύψωμα.  Πίσω του το δάσος. (Τώρα έχει γίνει πολυκατοικίες!) 

Το  παλιό κτίσμα είχε μείνει καιρό ακατοίκητο.  Ανήκε σε ένα γέροντα γιατρό, που ζούσε εκεί ολομόναχος. Είχε πεθάνει πάνω από ένα χρόνο. Πέρασε και άλλος καιρός μέχρι να συμφωνήσω με 

τους   κληρονόμους  για  την  ενοικίαση  και  να  γίνουν  οι απαραίτητες επισκευές. 

Για αρκετούς μήνες,  αφού μετακόμισα,  έβλεπα μία  γριά  και άσκημη γάτα που τριγύριζε συστηματικά το σπίτι. Βέβαια γάτες εκεί υπήρχαν πολλές - και  οι  δικές  μου  και  οι  τακτικές 

επισκέπτριες  και οι περαστικές.  Όμως αυτή ήταν αλλιώτικη. Ούτε πλησίαζε πολύ ούτε απομακρυνόταν.  Βρισκόταν  πάντα  σε ίδια απόσταση από το σπίτι, σαν να ήταν δεμένη με ένα αόρατο σκοινί.  Στηνόταν απέναντι και κοιτούσε συνεχώς τα παράθυρα, με μάτια κουρασμένα,  κοκκινισμένα ενώ έβγαζε ένα χαμηλόφωνο μακρόσυρτο ήχο - κάτι ανάμεσα ουρλιαχτό και παράπονο. 

Φερόταν  σαν  άγρια  γάτα  -  αλλά δεν έμοιαζε άγρια.  Όταν στηνότανε απέναντι στο παράθυρο της άνοιγα να μπει αλλά αυτή στεκόταν  εκεί  στην  ίδια  πάντα  απόσταση.   Αν  πλησίαζα, 

οπισθοχωρούσε,   χωρίς  να  τρομάζει  και  να  εξαφανίζεται. Έτρωγε  το  φαγητό  που της έδινα,  με τον όρο ότι πάντα θα σεβόμουνα την προκαθορισμένη απόσταση.  Αν  στεκόμουν  κοντά 

στο πιάτο, προτιμούσε να μείνει νηστική. 

Το αίνιγμα  λύθηκε  όταν  μίλησα  με  την  κόρη  του  παλιού ιδιοκτήτη. 'Ηταν η γάτα του!  Η μοναδική του συντροφιά!  Την έλεγαν Πίπση κι ο γέροντας την υπεραγαπούσε.  Μόνο  που  την 

είχε τόσα χρόνια, που κανείς δεν φανταζόταν ότι ζούσε ακόμα. Πρέπει να ήταν πάνω από δεκαπέντε χρόνων -  υπέργρια.  Όταν πέθανε ο γιατρός,  δεν την βρήκαν στο σπίτι.  Το κλείδωσαν - κι ούτε που την σκέφτηκαν.  Κι εκείνη,  πήρε  τα  βουνά  και έγινε άγρια. 

Δηλαδή,  το  σπίτι  που  έμενα ήταν το δικό της!  Έκανα ότι μπορούσα  να  την  πείσω  να  επιστρέψει   -   μάταια.   Δεν εμπιστευόταν κανένα.  Η χαϊδεμένη και καλομαθημένη, που γριά 

βρέθηκε στο δρόμο, επέζησε - αλλά δεν πίστευε πια σε τίποτα. 

Μέχρι που ήρθαν Χριστούγεννα,  παραμονές και  ξαφνικά  ακούω ένα άλλο νιάου και βλέπω την Πίπση με την μύτη κολλημένη στο τζάμι.  Ανοίγω  το παράθυρο και - δεν πιστεύω τα μάτια μου - 

μπαίνει στο σπίτι.  Πρώτη φορά μπαίνει  στο  σπίτι,  μυρίζει δεξιά-αριστερά  με  μεγάλη  προσοχή,  ψάχνει  -  και  τελικά έρχεται  εκεί  που  καθόμουνα,  νιαουρίζει  παρακλητικά  και πηδάει  στην  αγκαλιά  μου.  Η Πίπση - που τηρούσε πάντα την απόσταση ασφαλείας, τα τρία μέτρα! 

Είχε έρθει για να γεννήσει.  Μέσα στην  αγκαλιά  μου  πάλευε τρεις ώρες και έκανε τέσσερα μικρά γούνινα. Κάθισε δύο μήνες στο σπίτι,  τα μεγάλωσε,  τα ανάθρεψε - και μία μέρα τα πήρε 

και εξαφανίστηκαν. Δεν την ξαναείδαμε ποτέ. Ούτε αυτά. 

Δεν τα  πήρε  όλα  όμως.  Έμεινε  ένα,  το  γλυκύτερο,  που αργότερα   έγινε   η   γάτα  της  ζωής  μου.   Το  καλλίτερο Χριστουγεννιάτικο Δώρο. 

Ιστορία έκτη

1973 - Λιγότερα! 

Νοέμβριος μετά το Πολυτεχνείο.  Ο πιο  μουντός  και  άχαρος των τελευταίων χρόνων. Τόσο σκοτάδι που σχεδόν δεν ξημερώνει.  Η σκιά της ηρωικής αλλά μάταιης  (έτσι  φαινόταν τότε) εξέγερσης, η σκιά μίας νέας πιο στυγνής δικτατορίας, η σκιά  της  παγκόσμιας οικονομικής κρίσης,  πέφτουν επάλληλες και πνίγουν κάθε φως. 

Ετοιμάζω την χριστουγεννιάτικη  κάρτα  της  εταιρίας  -  και ξαφνικά έχω μία διαφορετική ιδέα.  Αντί για εορταστική κάρτα (τι να γιορτάσει κανείς!) γράφω ένα απλό κείμενο  -  και  το 

τυπώνουμε μαύρο σε άσπρο φόντο - χωρίς χρώματα και έλατα.  Η κάρτα εκτυπώνεται σε τρεις χιλιάδες αντίτυπα,  ταχυδρομείται και   εκεί   γίνεται  το  απροσδόκητο.   Όλες οι εφημερίδες ανατυπώνουν το κείμενο. Κατακλυζόμαστε  από γράμματα, τηλεφωνήματα, επισκέψεις.  Θέλουν κι άλλες κάρτες. Μέσα σε ένα μήνα το ανατυπώνουμε τρεις φορές. 

            

Το  κείμενο μιλούσε - φαινομενικά - για την οικονομική κρίση 

και την ανάγκη περισυλλογής. Αλλά ο κόσμος κατάλαβε. 

Είθε

ο νέος χρόνος

να μας φέρει

λιγότερα

λιγότερο πόνο σε αυτούς που πονούν,

λιγότερο μίσος σε αυτούς που μάχονται,

λιγότερη στέρηση σε όσους στερούνται,

λιγότερο πόλεμο, λιγότερο θάνατο,

λιγότερη καταπίεση, λιγότερη εκμετάλλευση,

λιγότερη δυστυχία και λιγότερη οδύνη.

Κι αν τύχει και φέρει μαζί

λιγότερη αφθονία και λιγότερη απόλαυση

λιγότερο πλούτο και λιγότερη καλοπέραση

Ίσως τότε μας χαρίσει

λιγότερη ελαφρομυαλιά και λιγότερη σπατάλη

λιγότερη επιπολαιότητα

και λιγότερη αυθάδεια.

Ίσως τα λιγότερα

είναι περισσότερα…

Ιστορία έβδομη

1984 - Η έκπληξη 

Παραμονή Χριστουγέννων κι εμένα με τρώει η μόνιμη  εορταστική μελαγχολία (κάθε χρόνο και χειρότερα.) Πήγε μεσημέρι και δεν είχε  ακόμα  χτυπήσει  το  κουδούνι για τα κάλαντα.  Το είχα 

περιγράψει και στην εφημερίδα που έγραφα τότε , (το Βήμα) πως  οι  σημερινοί  πιτσιρικάδες, χορτάτοι  πια,  δεν  κυνηγάνε το χαρτζιλίκι όπως εμείς,  δεν πηγαίνουνε στα μακρινά σπίτια. 

Είχα τελειώσει το μεσημεριανό μου όταν χτύπησαν στην  πόρτα. Ανοίγω  και τι να δω!  Ορχήστρα ολόκληρη και χορωδία και στη μέση ο Διονύσης Σαββόπουλος με την κιθάρα του  και  η  'Ασπα 

και κόσμος πολύς.  Κι αρχίζουν να λένε τα κάλαντα, τα παλιά, τα γνήσια.  Κι εγώ να έχω βουρκώσει και να μην  ξέρω  τι  να κάνω,  πως να τους φιλέψω, ολόκληρο στρατό.  Γνωριμία με τον Νιόνιο δεν είχαμε, μια φορά τον είχα συναντήσει στη ζωή μου. Πού το βρήκαν το σπίτι, πώς το σκέφτηκαν; 

Να,  είπε ο Νιόνιος μετά,  παραπονέθηκες πως δεν σου λένε τα κάλαντα - γι αυτό ήρθαμε! 

Μία φορά και μένα η γκρίνια μου βγήκε σε καλό! 

Δώρα - δώρα - δώρα!

Η πιο ωραία εικόνα: ένα παιδάκι που επιτίθεται σε πακέτα – που ανοίγει τα δώρα του!

Η πιο ενθουσιαστική επινόηση του ανθρώπου: το δώρο!

Η πιο καταθλιπτική κατάσταση: όταν δεν υπάρχει τίποτα να δωρίσεις!

(Θυμάμαι την Κατοχή. Δεν είναι μόνο που δεν υπήρχαν χρήματα. Δεν υπήρχαν ούτε δώρα. Ούτε παιχνίδια, ούτε κούκλες, ούτε μπάλες, ούτε στρατιωτάκια, ούτε ζωάκια λούτρινα. Φτιάχναμε μόνοι μας τα παιχνίδια μας: μπάλες από παλιές κάλτσες δεμένες με σπάγκους, πατίνια από μία σανίδα με ρουλεμάν στις άκρες…).

Το καλό δώρο πρέπει να είναι έκπληξη.

Το καλό δώρο πρέπει να είναι περιττό. (Πως θύμωνα μικρός όταν μου χάριζαν ρούχα, ή "χρήσιμα" πράγματα!).

Το καλό δώρο πρέπει να μπορείς να το πάρεις αγκαλιά το βράδυ και να κοιμηθείς μαζί του. Ή δίπλα του.

Το καλό δώρο πρέπει να σε κάνει να φτιάχνεις πράγματα – έστω και όνειρα. Να έχει προεκτάσεις στη ζωή.

Το καλό δώρο δεν είναι φαγώσιμο που τρώγεται και ξεχνιέται.

Μοιράστε δώρα! Έστω και μπιχλιμπίδια των πέντε ευρώ, βιβλία των επτά ευρώ, γκατζετάκια των δέκα ευρώ.

Μοιράζοντας δώρα, μοιράζετε χαμόγελα.

Τις γιορτές δεν τις χωνεύω – τα δώρα όμως τα λατρεύω.

Τι θα ήταν η ζωή χωρίς δώρα;

Ναι, έχουμε κρίση. Άρα παραπάνω ανάγκη για δώρα – πιο φτηνά αλλά πιο πολύτιμα.

Γίνετε Άγιος Βασίλης: είναι ο ωραιότερος ρόλος που μπορείτε να υποδυθείτε. Κι αν δεν έχετε παιδιά – χαρίστε στα ξένα. Γεμίστε ένα σάκο παιχνίδια (έστω και παλιά) και πηγαίνετε στα προσφυγόπουλα. Θα χορτάσετε χαμόγελα για μια χρονιά.

Δώρα – δώρα – δώρα!

Οι ωραίες στιγμές

Μία πολύ ευτυχισμένη στιγμή πριν σαράντα χρόνια. Ο φωτογράφος (εγώ) πίσω από το φακό.

Τον τελευταίο καιρό στο blog συζητάμε πράγματα πολιτικά και στενάχωρα. Σωστό είναι αυτό, μια που ζούμε σε μία δύσκολη εποχή. Ωστόσο, ακόμα και στις πιο αρνητικές καταστάσεις υπάρχουν, έστω και λίγες, καλές στιγμές. Όπως υπάρχουν και οι ωραίες στιγμές που κάποτε ζήσαμε και μας συνοδεύουν ως αναμνήσεις. Καιρός να μιλήσουμε και για ευχάριστα.

Η ευτυχία, αυτή η τόσο ποθητή κατάσταση, δεν είναι κάτι το μόνιμο. Ίσως αργότερα να θυμόμαστε μία περίοδο σαν «ευτυχισμένη εποχή». Αλλά και αυτή ήταν μία διαδοχή ευχάριστων στιγμών.

Για αυτές τις στιγμές θα πρότεινα να μιλήσουμε σήμερα. Ποιες καταστάσεις, ποια πράγματα σας δίνουν, έστω και για λίγο, ευτυχία; Κι αρχίζω να «δίνω το καλό παράδειγμα» απαριθμώντας δικές μου στιγμές – και περιμένοντας τις δικές σας.

Είχα γράψει κάποτε παλιά ότι τέσσερα πράγματα με κρατούσαν ζωντανό: το γράψιμο, ο έρωτας, το οδήγημα (ή καλύτερα το ταξίδι με αυτοκίνητο) και οι γάτες μου.

Σκέπτομαι τώρα ότι λίγα είπα (κι ας ήταν τα σπουδαιότερα). Προσθέτω: η παρέα με ένα ή δύο καλούς φίλους (όχι συνωστισμός), το καλό φαγητό, το διάβασμα – κυρίως η ανακάλυψη ενός νέου βιβλίου – και τα ψώνια.

Διευκρινίζω το τελευταίο: αποδέχομαι ότι είμαι ζώον καταναλωτικόν – αλλά θεωρώ πως έτσι είναι κατά βάθος όλοι οι άνθρωποι (εκτός από τους ασκητές). Ζω σημαίνει καταναλώνω και μόνο οι νεκροί απέχουν εντελώς. Όταν μιλάω για ψώνια, εννοώ βόλτα στα μαγαζιά, χάζεμα και μικροαγορές: ένα γκάτζετ, ένα βιβλίο, ένα πουκάμισο. (Δεν θα είχα αντίρρηση και για μεγαλύτερα αποκτήματα – αλλά δεν υπάρχουν τα χρήματα). Όταν βλέπω κλειστά μαγαζιά, μελαγχολώ.

Πολύ μου άρεσε παλιά και ο «φωτογραφικός περίπατος». Περιπλάνηση και αναζήτηση φωτογραφικών θεμάτων. Αλίμονο: τώρα με κουράζει. Η σοβαρή φωτογραφία απαιτεί γυμναστική. Σκύψε, σκαρφάλωσε, πήδα…

Όταν αναφέρομαι σε καλό φαγητό: μην φανταστείτε περίπλοκα και περίτεχνα εδέσματα – αυτά συνήθως μου χαλάνε το στομάχι. Όσο γίνεται απλούστερα και εύκολα φαγητά, αλλά από εκλεκτά συστατικά. Π. χ. από μία αστακομακαρονάδα προτιμώ λευκά μακαρόνια σωστά βρασμένα με φρέσκο βούτυρο και αυθεντική παρμεζάνα (al burro που λένε και οι Ιταλοί). Και τρελαίνομαι για σούπες: από τραχανά μέχρι μινεστρόνε κι από μανιταρόσουπα μέχρι φιδέ αυγολέμονο.

Και πάνω από όλα: η μουσική. Τίποτα δεν μου δίνει μεγαλύτερο πλούτο και πληρότητα. Όλη η ΚΑΛΗ μουσική: από Μπαχ μέχρι ρεμπέτικο. Ανάλογα με την διάθεση και με την ώρα επιλέγω και βυθίζομαι μέσα στον ωκεανό των ήχων – απόλυτα και αδιατάρακτα ευτυχής.

Και το μόνο μου παράπονο είναι ότι θα πεθάνω χωρίς να έχω ακούσει όλες τις μουσικές και χωρίς να έχω διαβάσει όλα τα βιβλία που έχω μαζέψει…  

Κι αν ο Schäuble έχει δίκιο;

Αρχαίες δραχμές φωτογραφημένες στο Νομισματικό Μουσείο

Τι λέει ο (κακός της ιστορίας μας) Wolfgang Schäuble;

Αγαπητοί  Έλληνες για να παραμείνετε στην Ευρωζώνη και να χρησιμοποιείτε το Ευρώ, πρέπει να εκσυγχρονιστείτε. Πρέπει να κάνετε βασικές μεταρρυθμίσεις και να αλλάξετε την οικονομία και την κοινωνία σας.

Αυτές τις μεταρρυθμίσεις (μερικές εκκρεμούν ακόμα από το πρώτο μνημόνιο!) δεν θέλετε ή δεν μπορείτε να τις κάνετε. Έτσι λοιπόν, έξη χρόνια τώρα, παραμένετε στάσιμοι, χωμένοι στην Κρίση ως το λαιμό, χρεώνεστε όλο και παραπάνω και η κατάστασή σας χειροτερεύει σταθερά. Η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος που μπήκαν στο μνημόνιο μετά από σας – έχουν ήδη βγει. Εσείς τίποτα!

Ταυτόχρονα τα βάζετε μαζί μας («δυνάστες» μας αποκάλεσε προχθές ο πρωθυπουργός σας) μας βρίζετε «τοκογλύφους», «κατακτητές» και άλλα χειρότερα. Ανάθεμα ρίχνετε στην Ε.Ε. το ΔΝΤ και όλους όσοι προσπαθούν (χωρίς επιτυχία) να σας βοηθήσουν.

Οι αποτυχημένοι γάμοι δεν λύνονται παρά με ένα καλό διαζύγιο. Μήπως ήρθε ο καιρός του και για μας; Ένα «βελούδινο» διαζύγιο, φιλικό, που θα το προικοδοτήσουμε και με ένα γενναίο ποσό. Να μείνετε πια χωρίς αφεντικά, επικυρίαρχους, δανειστές και τοκογλύφους. Να επιστρέψετε στην αγαπημένη σας δραχμή που την φλερτάρετε τόσα χρόνια και να ζήσουμε χώρια και αγαπημένοι.

Ποιος νοσταλγεί τα παλιά εικοσάρικα;

Περίπου αυτά λέει ο Schäuble. Μήπως έχει δίκιο; Για να το εξετάσουμε.

Κατ’ αρχήν δεν είναι σαφές αν το διαζύγιο αφορά μόνο την Ευρωζώνη ή και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τα λεγόμενα του Schäuble προκύπτει το πρώτο – αλλά πόσο εύκολο είναι να μη συμβεί αυτόματα και το δεύτερο;

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του διαζυγίου;

Τις άμεσες επιπτώσεις τις φανταζόμαστε όλοι. Η δραχμή, όσο κι αν κανονιστεί μία χαμηλή ισοτιμία, θα υποτιμηθεί αμέσως. Αποτέλεσμα: θα γίνουν πιο ακριβά τα εισαγόμενα προϊόντα (όσα καταφέρνουμε να εισάγουμε, γιατί πολλοί εξαγωγείς δεν θα θέλουν να πληρωθούν σε δραχμές).

Ποια είναι τα εισαγόμενα; Τα περισσότερα είδη πρώτης ανάγκης – από καύσιμα μέχρι φαγώσιμα. Από το κρέας μέχρι το αλεύρι για το ψωμί. (Η χώρα είναι αυτάρκης σε ελάχιστα τρόφιμα).

Όσοι έχουν ευρώ στα στρώματα ή στο εξωτερικό θα θησαυρίσουν – όσοι θα τα έχουν καταθέσει σε ελληνικές τράπεζες θα τα δούνε να μετατρέπονται σε δραχμές.

Θα δημιουργηθεί μαύρη αγορά χρήματος (όπως παλιά, στις χώρες του Παραπετάσματος).

Και το Χρέος; Θα μείνει σε Ευρώ και θα το πληρώσουμε με δραχμές; Χαθήκαμε!

Αλλά ο τουρισμός θα απογειωθεί – για τους ξένους θα είμαστε η φτηνότερη χώρα της γης.

Άλλες επιπτώσεις; Βραχυπρόθεσμες; Μακροπρόθεσμες;

Για να ξαναχτίσουμε την Ελλάδα της δραχμής θα χρειαστούμε μία - ή δύο γενιές;

________________________________________________

Y. Γ. Μετά από πολλά σχόλια που περιείχαν παρεξηγήσεις:

1. Το "να έχει δίκιο ο Schäuble" δεν σημαίνει γενικά δίκιο στην οικονομική πολιτική που εφαρμόζει - αλλά μόνο στην πρότασή του για την Ελλάδα. 

2. Το "θαυμάζω την Σώτη Τριανταφύλλου" δεν σημαίνει ότι συμφωνώ αυτόματα με όλες της τις απόψεις (θα με βαριόταν, κι όλας...).

Οργή λαών!

Οι  Ιταλοί δεν καταψήφισαν την Συνταγματική Αναθεώρηση του Ρέντσι – καταψήφισαν τον ίδιο τον Ρέντσι. Τον Ρέντσι ως εξουσία. 

Είναι ενοχλημένοι, εξοργισμένοι, θυμωμένοι. Η χώρα τους έχει βαλτώσει, χάνει από παντού. Οι νέοι δεν βρίσκουν δουλειά, το εθνικό εισόδημα πέφτει, οι τράπεζες καταρρέουν. Κάπου έπρεπε να ξεσπάσουν.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν ψήφισαν τον Τραμπ. Καταψήφισαν την Χίλαρι. Την μαύρισαν ως σύμβολο της εξουσίας, της ελίτ, του συστήματος. Παρόλο που οι ΗΠΑ ανεβαίνουν οικονομικά, η μεσαία τάξη συμπιέζεται και φτωχαίνει. Οι υπερπλούσιοι πλουτίζουν (και για αυτό διάλεξαν έναν από αυτούς;) Το χρέος αυξάνει. Υπάρχει οργή και αγανάκτηση. Κάπου έπρεπε να ξεσπάσουν.

Οι Βρετανοί, για τους ίδιους ή παρόμοιους λόγους, τα έβαλαν με την Ευρώπη. Ψήφισαν Brexit, λες και η Ευρώπη έφταιγε για τα προβλήματα που βασάνιζαν τους μικροαστούς και τους αγρότες. Ψήφισαν απομόνωση γιατί, όπως είπαν, μέσα στην Ε.Ε. διακινούνται πολλοί μετανάστες. Μόνο που οι μετανάστες οι οποίοι έφταναν στην Αγγλία δεν ήταν Σύροι πρόσφυγες. Ήταν τεχνίτες από την Ανατολική Ευρώπη και εξειδικευμένα τραπεζικά στελέχη που τώρα θα λείψουν από το City.

Μία τυφλή οργή πλανιέται πάνω από τον Δυτικό κόσμο. Φταίει η παγκοσμιοποίηση, η λιτότητα, η τεχνολογική επανάσταση; Μόνο που η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πια αναστρέψιμη, ούτε η τεχνολογία γυρίζει πίσω. Σημειώστε επίσης, έχθροι της λιτότητας: η Αγγλία και οι ΗΠΑ δεν εφάρμοσαν συνταγές λιτότητας. Και το κλεισιμο των συνόρων, η περιχαράκωση στα εθνικά κράτη, δεν είναι μόνο ηθικά λάθος και οπισθοδρόμηση - θα είναι και οικονομικά καταστροφική.

Η οργή που ρίχνει κυβερνήσεις και ανεβάζει στην εξουσία επικίνδυνους λαϊκιστές – δεν μπορεί να λύσει κανένα πρόβλημα. Μάλλον τα επιδεινώνει. Κόβοντας τα δεσμά με την Ευρωπαϊκή ένωση η Μεγάλη Βρετανία θυμίζει τον άνθρωπο του ανεκδότου που πριόνιζε το κλαδί επάνω στο οποίο καθόταν.

Πανηγυρίζει ο Μπέπε Γκρίλο για την ήττα του Ρέντσι – αλλά τι έχει να προτείνει; Απολύτως τίποτα!  Όλοι οι αντιευρωπαϊστές απλώς προτάσσουν μία άρνηση – λες και οπισθοβατώντας  θα πάμε προς την ευημερία και την ευτυχία. Ας αφήσουμε αυτούς που αντιδρούν αντανακλαστικά σαν τους μπαχαλάκηδες – σπάστε και γκρεμίστε τα όλα!

Βρισκόμαστε όλοι σε ένα αδιέξοδο. Η δική μου γενιά φεύγει – σκέπτομαι τους νέους.

Τώρα με το κρύο...

...οι πρόσφυγες παγώνουν!

Κανείς δεν μπορούσε φυσικά να προβλέψει ότι θα έρθει  ο χειμώνας (τέτοια πράγματα δεν συμβαίνουν στα μέρη μας) κι έτσι όλη την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, δεν κάναμε τίποτα για να τους στεγάσουμε, τους προστατέψουμε, τους φροντίσουμε. Και να πεις ότι ήταν πολλοί; Μπροστά στις δεκάδες χιλιάδες που πέρναγαν κάθε μήνα από τα παράλιά μας το 14 και το 15 – τώρα μιλάμε για πέντε – το πολύ επτά χιλιάδες που μείνανε στα νησιά.

Το γεγονός αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην πρόσφατη ιστορία μας. Πρόκειται για κατόρθωμα κακοδιαχείρισης και τσαπατσουλιάς. Υπήρχαν χρήματα (άφθονα μάλιστα, από την Ευρωπαϊκή Ένωση) υπήρχαν σχέδια, τόποι, κτήρια, υπουργοί, υφυπουργοί, επίτροποι, κομισάριοι, δήμαρχοι, υπάλληλοι, εθελοντές, αλληλέγγυοι – και όλοι απέτυχαν παταγωδώς. Ο ένας ρίχνει την ευθύνη στον άλλο αλλά αυτό δεν ζεσταίνει ούτε ένα πρόσφυγα.

Είδα προ ημερών μία συνέντευξη του αρμόδιοι υπουργού κ. Μουζάλα στην τηλεόραση και έμεινα άναυδος. Ένας συμπαθέστατος, καλοπροαίρετος, ευαίσθητος, ευγενής άνθρωπος – αλλά Θεέ μου τόσο χύμα! Χαοτική η σκέψη και το μυαλό του. 

Ανακάτευε τα πάντα: την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Καμμένο, τους Δημάρχους,  την αστυνομία, τους υπαλλήλους. Όλοι φταίγανε, και αυτός ο ίδιος μαζί (όπως ειλικρινέστατα παραδέχθηκε). Αλλά από την απολογία του δεν κατάλαβα τίποτα: για ποιο λόγο, ενώ υπάρχουν κτήρια, στρατόπεδα, χρήματα, άνθρωποι – για ποιο λόγο με την έναρξη του χιονιά οι πρόσφυγες και οι μετανάστες έμειναν κάτω από τις σκηνές που τις έπαιρνε ο άνεμος.

Το προσφυγικό είναι θέμα τεράστιο, παγκόσμιο, που ξεπερνάει και τον κ. Μουζάλα και την Ελληνική Κυβέρνηση – ακόμα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι θέμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών – αν υπήρχε ουσιαστικά και είχε πραγματικές εκτελεστικές δυνατότητες. Αν μπορούσε δηλαδή να υποχρεώσει όλα τα κράτη της υφηλίου να δεχθούν όσους ταλαίπωρους τους αναλογούν.

Αλλά κανείς δεν ζήτησε από  τον κ. Μουζάλα και τους συνεργάτες του να λύσουν το παγκόσμιο πρόβλημα. Τους ζητήσαμε το ελάχιστο: να προστατέψουν μερικές χιλιάδες ανθρώπους από το κρύο, την πείνα, αλλά και την παραβατικότητα, που αρχίζει και εμφανίζεται ανάμεσά τους. Να επιταχύνουν τις διαδικασίες παροχής ασύλου (περνάνε τώρα τους οκτώ μήνες – και όχι, δεν φταίει γι αυτό η Ε. Ε., είναι καθαρά ελληνικό θέμα). Να γίνει ο διαχωρισμός ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες (που έπρεπε να έχει συντελεστεί από την αρχή).

Κάθε φορά που αντιμετωπίζω το προσφυγικό νιώθω ενοχές. Αυτό βέβαια δεν αλλάζει τίποτα στην ουσία των πραγμάτων. Αλλά έτσι, έγραψα αυτό το κείμενο για να εκτονωθώ.

Αποχαιρετισμός στον Comandante Fidel

Ξαναμελετώντας τη ζωή του, σκόνταψα πάλι σε ένα επίμονο ερώτημα. Γιατί οι μεγάλοι απελευθερωτές  καταλήγουν να γίνουν στυγνοί τύραννοι; 

Ο Φιντέλ μετά την επανάσταση θα μπορούσε να κυβερνάει για χρόνια την Κούβα σαν εκλεγμένος ηγέτης – ήταν τόσο δημοφιλής και αγαπημένος, ιδιαίτερα τον πρώτο καιρό. Ποιος ο λόγος να στήσει ένα αστυνομικό κράτος, να απαγορεύει τον ελεύθερο λόγο, να φυλακίζει, να βασανίζει; Το είχε ανάγκη;

Το ίδιο ερώτημα με απασχόλησε για πολλούς επαναστάτες. Γιατί ο Ροβεσπιέρος, ο μέγας «αδιάφθορος», αποκεφάλισε εκατοντάδες, όχι αντιπάλους – αλλά συναγωνιστές του; Γιατί ο Στάλιν σκηνοθέτησε τις «Δίκες της Μόσχας» και εξολόθρευσε τους σημαντικότερους συντρόφους του; Τι ανάγκη είχε ο Μάο να κάνει την «πολιτιστική επανάσταση» και να χρεωθεί εκατομμύρια ζωές – χωρίς κανείς να καταλάβει τον λόγο;

Και γιατί οι Αριστεροί δικτάτορες γίνονται στην συνέχεια μεγαλύτεροι σφαγείς του ίδιου του λαού τους  από τους δεξιούς;  Φράνκο, Σαλαζάρ, Μεταξάς, Παπαδόπουλος, ακόμα και ο Πινοτσέτ, δεν έχουν εκκαθαρίσει ούτε το 1% από όσους εξολόθρευσε ο Πολ Ποτ; (Ίσως το γεγονός ότι οι αριστεροί αισθάνονται αλάνθαστοι απόστολοι μίας απόλυτης πίστης, τους κάνει ανηλεείς απέναντι στους «αιρετικούς»;).

Αλλά ας επιστρέψουμε στον Κάστρο. Πώς λοιπόν, οι μεγάλοι επαναστάτες, οι μεγάλοι απελευθερωτές μετατρέπονται, σχεδόν αναγκαστικά σε απαίσιους τυράννους και εκτελεστές; 

Απελευθερώνουν ένα λαό από μία βαριά τυραννία για να τον ρίξουν μετά σε άλλη, βαρύτερη;

Μήπως, όπως έγραψε ο Μιχάλης Τσιντσίνης στα ΝΕΑ: «κάθε ουτοπία, φέρει εντός της το σπέρμα της τυραννίας:»

Θυμάμαι τις ανταποκρίσεις και τις φωτογραφίες από την νικηφόρα εκστρατεία του Κάστρο που κατέλυσε το διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα. Όλη η υφήλιος ήταν τότε με το μέρος του. Κι αργότερα, μετά την γελοία επίθεση του «Κόλπου των Χοίρων» που ρεζίλεψε τον Κένεντυ, πάλι ο Φιντέλ βγήκε από πάνω, νικητής.

Μετά όμως άρχισαν να έρχονται άλλα νέα από την Κούβα: καταπίεση, παρακολούθηση, φυλακές, βασανιστήρια, εκτελέσεις. Οι εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας  γινόντουσαν όλο και πιο εφιαλτικές. Ο παράδεισος, έπαιρνε την μορφή της Κόλασης.

Σίγουρα δεν βοήθησε ο αποκλεισμός από τις ΗΠΑ. Αλλά όσο υπήρχε η Σοβιετική Ένωση, η βοήθεια της ισοστάθμιζε το μποϋκοτάζ των «Ιμπεριαλιστών».

΄Υστερα, βέβαια, ήρθε η εξαθλίωση. Μέχρι που ο Ομπάμα είχε το θάρρος να άρει τον αποκλεισμό και να ομαλοποιήσει τις επαφές.

Αλλά ήταν αναγκαία όλη αυτή η παράκαμψη; Δεν μπορούσε από την αρχή να έχει δημιουργηθεί μία άλλη σχέση;

Μάταια ερωτήματα. Ας αποχαιρετήσουμε τώρα έναν γενναίο και δυναμικό άνθρωπο. Η ιστορία θα φροντίσει για την υστεροφημία του. Όταν καταλαγιάσουν τα πάθη – θετικά και αρνητικά – που δημιούργησε. 

Τι γυρεύει ο διανοούμενος στο παζάρι των Media;

Ερευνα "Ελευθεροτυπίας" - απαντούν "Διανοούμενοι"


Η παρατήρηση του Viennezos για τα προβλήματα των δημοσιογράφων και των Μέσων με έκανε να ξεθάψω ένα παλιό κείμενο, να το περικόψω και να το θέσω υπό συζήτηση:

Για όλα τα στραβά φταίει ο Γουτεμβέργιος που ανακάλυψε τα ΜΜΕ.

Αν σας παραξενεύει το παραπάνω, σκεφθείτε πως το βιβλίο ήταν το πρώτο Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας - και παραμένει, παρ’ όλο που οι κουλτουριάρηδες το ξεχνάνε πάντα όταν γράφουν για τα ΜΜΕ. (Ίσως γιατί δεν είναι και τόσο Μαζικό).

Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι; Γιατί προσφεύγουν οι διανοούμενοι στα Μέσα; Η πιο απλή (και φτηνή) απάντηση είναι η ανάγκη προβολής. Ωστόσο σίγουρα υπάρχουν λόγοι πιο ουσιαστικοί.

Ας σκεφθούμε τι εννοούμε με την λέξη διανοούμενος: είναι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, που ενδιαφέρεται και συμμετέχει. Με αυτή την έννοια κάθε πνευματικός άνθρωπος, κάθε δημιουργός δεν είναι απαραίτητα διανοούμενος.

Πρότυπο πανάρχαιο του δημόσιου διανοούμενου: ο Σωκράτης. Κατέβαινε στην Αγορά (στο παζάρι, εκεί που πάει και η Αλεπού) και μιλούσε με πολλούς για πολλά. Γι αυτόν η παρουσία, ο διάλογος, η δράση, ήταν πράγματα εξίσου  σημαντικά όσο και η σκέψη.

Θα έβγαινε σήμερα ο Σωκράτης στην τηλεόραση; Πιστεύω ναι - είναι η σημερινή αγορά. (Μην νομίζετε πως το μέσο επίπεδο της παλιάς ήταν καλύτερο - μην εξιδανικεύετε...)

Τελικά η χρήση των ΜΜΕ μοιάζει να είναι υποχρεωτική για κάποιον που θέλει να συμμετέχει. Ο Βολταίρος έγραφε φυλλάδια και ο Σάρτρ μοίραζε μπροσούρες - ο Ζολά έσωσε την τιμή της Γαλλίας με ένα άρθρο εφημερίδας – καθιερώνοντας έτσι και τον σημερινό ρόλο του διανοούμενου. Από κει και πέρα στρατιές ολόκληρες, με απόψεις επί παντός τους επιστητού. Οι πιο ωραίοι είναι αυτοί που επικρίνουν τα ΜΜΕ αλλά τα χρησιμοποιούν κατά κόρον (για να τα επικρίνουν).

Η εμπορευματοποίηση της τέχνης, από τον 19ο αιώνα και δώθε, απαιτεί όμως μία δημόσια παρουσία. Παλιά έπρεπε να κολακεύεις τον Μαικήνα ή τον Πάτρωνα (από αυτούς ζούσαν οι δημιουργοί). Σήμερα, που σε θρέφει το κοινό, πρέπει κάπως να επικοινωνείς μαζί του. Έτσι και οι πιο μονήρεις συγγραφείς αναγκάζονται από τους εκδότες, να δίνουν συνεντεύξεις και να εμφανίζονται σε παρουσιάσεις προκειμένου να προωθήσουν το νέο τους βιβλίο.

Δεν είναι λοιπόν μόνο η επιθυμία της συμμετοχής στα κοινά που σπρώχνει τους πνευματικούς ανθρώπους στα ΜΜΕ - είναι και η ανάγκη της προβολής του έργου τους. Άλλες φορές πάλι πρόκειται και για βιοπορισμό - μία στήλη στην εφημερίδα είναι πρόσθετη πηγή εισοδήματος.

Όμως όλα αυτά είναι συμπληρωματικά. Ο καθαρόαιμος διανοούμενος είναι αυτός που πολεμάει με την πένα και τον λόγο. Με προπάππο τον Σωκράτη και παππού τον Βολταίρο. Ένας τύπος ανθρώπου που ευδοκίμησε ιδιαίτερα τον εικοστό αιώνα, όπου βέβαια δεν υπήρξε πάντοτε ωφέλιμος. Οι πιο δογματικές θεωρίες και οι πιο τυραννικές δικτατορίες βρήκαν ένθερμους υποστηρικτές.  Ιδιαίτερα στο μεσοπόλεμο τα δύο τρίτα των διανοούμενων ήταν υπέρ του κόκκινου και το ένα τρίτο υπέρ του μαύρου φασισμού. Ελάχιστοι, πραγματικά ελάχιστοι, είχαν απομείνει εκτός ιδεολογιών, να υπερασπίζονται την ελευθερία.

Και τι γίνεται όταν κατεβαίνει η αλεπού στο παζάρι; Μα - κινδυνεύει. Η συνεργασία διανοούμενων και ΜΜΕ περικλείει μία εσωτερική αντίφαση - και είναι καταδικασμένη σε αποτυχία από την γέννησή της. Τα ΜΜΕ είναι εξουσία - ίσως η πιο αποτελεσματική στις μέρες μας. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος είναι, από την φύση του, αντιεξουσιαστής. Πως μπορεί λοιπόν να ενταχθεί σε ένα εξουσιαστικό σύστημα, χωρίς να προδώσει ή να προδοθεί;

Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να επωφελείται από ρήγματα στο σύστημα (μία συνεργασία είναι ένα τέτοιο ρήγμα) να πει ό,σα προλάβει από αυτά που θέλει, μέχρι να τον πάρουν μυρωδιά. Aντάρτικο πόλεων. Hit and run.

Έλεγα πριν από χρόνια σε ένα μεγαλοεκδότη ότι η συνεργασία μας ήταν μία συμφωνία αμοιβαίας εκμετάλλευσης. Εκείνος εκμεταλλευόταν το όνομά μου, το κοινό μου, την ικανότητα μου να γράφω. Εγώ εκμεταλλευόμουν την κυκλοφορία του για να περνάω τις απόψεις μου σε ένα ευρύτερο κοινό που δεν θα με διάβαζε στα βιβλία μου.

Η πονεμένη ιστορία μου με τα ΜΜΕ είναι τόσο τυποποιημένη που σχεδόν δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον. Στερεότυπη επανάληψη του ίδιου σεναρίου: Κάποια στιγμή οι απόψεις μου ενοχλούν μερικούς ισχυρούς (εντός ή εκτός Μέσου). Τότε έρχεται  η πίεση για συμβιβασμό - ή η λογοκρισία. Και επειδή μία συμβιβασμένη επικοινωνία δεν με ενδιαφέρει, ακολουθεί η παραίτηση. Δέκα φορές (στρογγυλός αριθμός) έχει επαναληφθεί αυτό το σενάριο, στα χρόνια που  ανακατεύομαι με τα πίτουρα των ΜΜΕ. Περιληπτικά: 1980: ΕΡΤ 1. 1982: Επίκαιρα. 1985: Βήμα. 1987: ΕΡΤ 2 - «Διάλογοι» (επί ΠΑΣΟΚ). 1989: 9,84 - ομαδική παραίτηση. 1990: Flash 9.61 και Καθημερινή. 1993: ΕΡΤ 1 - «Περιπέτειες Ιδεών» (επί Ν. Δ.). 1995: Καθημερινή. (Υπήρξε και μία ενδέκατη από το RAM, το 2007, για λόγους ευθιξίας). Η μόνη διαφορά: οι περισσότερες παραιτήσεις προκλήθηκαν από πολιτικές (δηλαδή κομματικές) πιέσεις. Η πρώτη και η  τελευταία ήταν αποτέλεσμα λογοκρισίας ιδεών. Τόλμησα να εκφράσω αιρετική άποψη για δύο θέματα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας: τον στρατό και την εκκλησία.

Το 1988, στο «Ημερολόγιο του Καύσωνα» έγραφα: «Το πρόβλημά μου με τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας: δεν είμαι αρκετά ισχυρός ώστε να σέβονται την ανεξαρτησία μου, ούτε αρκετά αδύναμος (οικονομικά εξαρτημένος) για να δικαιολογώ στον εαυτό μου τους συμβιβασμούς».

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι παραιτήσεις μου όχι μόνο δεν εκτιμήθηκαν από τον κόσμο των ΜΜΕ - αλλά ενόχλησαν. Δεν αναφέρομαι μόνο στους εκδότες (είμαι πια οριστικά στην Μαύρη Λίστα τους) αλλά και στους επαγγελματίες δημοσιογράφους. Συνηθισμένοι μία ζωή να λογοκρίνονται και (κυρίως) να αυτολογοκρίνονται, με αντιμετώπιζαν όπως η νόμιμη σύζυγος την εταίρα πολυτελείας. Γιατί πολυτέλεια - και οίηση - είναι γι αυτούς οι παραιτήσεις. (Η κλασική αντίδραση των ‘συναδέλφων’: «Ας είχες να θρέψεις παιδιά – και θα έβλεπες;». Η άλλη: «Γιατί εμείς που αναγκαζόμαστε να τα καταπίνουμε όλα, τι είμαστε δηλαδή;»).

Ευτυχώς που μετά το 2000 άρχισα να γράφω συστηματικά στο Διαδίκτυο. Στο ndimou.gr, 2 blog, LiFO, Protagon και πάλι blog. Εκεί δεν υπάρχει λογοκρισία.

Η πορεία του διανοούμενου, που επιμένει να κυκλοφορεί στο παζάρι των ΜΜΕ, θυμίζει ακροβάτη. Άσκηση ισορροπίας σε τεντωμένο σχοινί. Από την μία αυτό που θέλεις εσύ, από την άλλη αυτό που επιτάσσουν οι άλλοι.  Αν γείρεις από εδώ συμβιβάζεσαι - αν από εκεί αποκεφαλίζεσαι. Ζυγίζεσαι για λίγο πάνω από το κενό, αλλά η πτώση είναι σίγουρη. Το θέμα είναι προς ποια κατεύθυνση θα πέσεις. Γιατί η μία δεν έχει προστατευτικό δίχτυ.