Πώς έγινα Ευρωέλληνας;

Είναι δυνατόν να έχει κανείς δύο πατρίδες;

Είναι. Αν η μία είναι μέρος της άλλης. Π. χ. ένας Έλληνας από την Κρήτη μπορεί να είναι ταυτόχρονα Κρητικός και Έλληνας – μια και η Κρήτη είναι μέρος της Ελλάδας.

Και η Ελλάδα είναι μέρος της Ευρώπης.

Είχα την μεγάλη τύχη – και μακαρίζω τους γονιούς μου γι αυτό – να γεννηθώ δίγλωσσος, να μεγαλώσω τρίγλωσσος και να ολοκληρωθώ τετράγλωσσος.

Γιατί και οι γλώσσες είναι πατρίδες.

Κι αν έχεις ζήσει, διαβάσει, μελετήσει μια γλώσσα σε βάθος, έτσι που αυθόρμητα να σκέπτεσαι σε αυτή, να την μιλάς σαν την δικιά σου, να γνωρίζεις την λογοτεχνία της – τότε σου ανήκει και της ανήκεις.

Ένα μυστικό για την ενότητα της Ευρώπης είναι η εξάπλωση της γλωσσομάθειας.

Μας ενώνουν οι κοινοί στόχοι, οι κοινές αξίες, η κοινή παράδοση. Μας χωρίζουν τα σύνορα και οι γλώσσες.

Τα σύνορα, στην σωστή στιγμή, τα καταργήσαμε. Τις γλώσσες πρέπει να τις καλλιεργήσουμε. Για να γίνει κάποτε κοινή και η σκέψη.

Έτσι η κοινή παράδοση θα γίνει πιο κοινή. Και οι κοινές αξίες πιο οικουμενικές.

Αν είμαι μία φορά υπερήφανος για τις Ελληνικές μου ρίζες, είμαι περισσότερο για την Ευρωπαϊκή μου ταυτότητα. Τις ρίζες τις πήρα αυτόματα (αν και χρειάστηκε να τις καλλιεργήσω). Την ταυτότητα χρειάστηκε να την δημιουργήσουμε: όλοι μαζί.

Εκτός από τις γλώσσες ταξίδεψα πολύ σε όλες τις γωνιές της Ευρώπης και είδα πως είμαστε όλοι ίδιοι – και στην δουλειά και στην ανάπαυση, ονειρευόμαστε.

Το ότι υπάρχει σήμερα στην υφήλιο μία ένωση κρατών με κοινότητα αρχών και αντιλήψεων, μία όαση δημοκρατίας, ελευθερίας και ισονομίας, είναι ένα θαύμα. Μόνο σαν όραμα μερικών μεγάλων ιδεαλιστών μπορούσε να την φανταστεί κανείς.

Και θυμάμαι την αγωνία μου το 2015, μήπως δεν κάνει ο Αλέξης την Kolotumba.

Λυπάμαι που ένα κράτος, πρωτοπόρο στους θεσμούς και τις ελευθερίες, σε μία κρίση μικρόψυχου εγωισμού αποσχίστηκε από την Ε. Ε. Είμαι βέβαιος πως κάποτε θα επιστρέψει. Θα συνειδητοποιήσει πως δεν έχει πια την Κοινοπολιτεία να την στηρίζει, πως αντίθετα κινδυνεύει να χάσει και την δική της ενότητα και να μείνει μόνη σε μία υφήλιο, όπου κολοσσοί σαν τις ΗΠΑ και την Κίνα θα κινούν τα νήματα.

Μόνο μία πραγματικά ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει ο τρίτος πόλος. Ας είναι καλά, ο μεγάλος Κωνσταντίνος Καραμανλής ο οποίος με πιέσεις, επιμονή, σχεδόν εκβιασμούς, έπεισε έναν ένα τους μεγάλους της Ευρώπης να δεχθούν την μικρή και ανώριμη Ελλάδα στην κοινότητά τους. Έζησα από κοντά τον αγώνα του και θαύμασα το πείσμα και την υπομονή του.

Είναι τόσο όμορφο να κάθεσαι σε ένα καφενείο στο Παρίσι, στην Βιέννη, τη Μαδρίτη, το Βερολίνο, το Δουβλίνο και να νιώθεις πως όλοι γύρω είναι συμπατριώτες σου. Πως είσαι η πραγματοποίηση των ονείρων του μεγάλου Ευρωπαίου Βίκτορα Ουγκώ που είχε ονειρευτεί μία Ευρώπη ενωμένη και δεμένη με ακατάλυτους δεσμούς φιλίας και ομοψυχίας.

Ευροέλλην πολίτης Δήμου Νικόλαος, χαιρετώ και υπογράφω! 

Περί σκύλων, γάτων και ανθρώπων

Πριν από χρόνια είχα διαβάσει ότι κάποιος Ιταλός ψυχολόγος είχε χωρίσει τους ανθρώπους σε δύο κατηγορίες: τους σκυλόφιλους και τους γατόφιλους. Είχε μάλιστα γράψει και ένα σχετικό βιβλίο.

Δεν θυμάμαι το όνομά του, ούτε τον τίτλο του βιβλίου του – αλλά από την πείρα μου μπορώ να πιστοποιήσω την αλήθεια του διαχωρισμού του.

Διάβασα αποσπάσματα και πρέπει να πω ότι με εντυπωσίασε. Για κάποιον καιρό  χρησιμοποιούσα τις διακρίσεις του σαν τεστ ή παιχνίδι. Συναντώντας έναν άνθρωπο κάποια στιγμή, τον ρωτούσα αν είχε ζώο συντροφιάς. Είχα ήδη σχηματίσει μέσα μου μία εικόνα. Ε - αν είχε, έπεφτα 80% μέσα.

Ανήκω βέβαια σε μία τρίτη κατηγορία γιατί και σκύλο είχα (παλιότερα) και γάτες. Και γι΄ αυτό μπορώ να έχω γνώμη.

Δεν υπάρχουν ζώα πιο διαφορετικά από αυτά τα δύο. Ένα απλό τεστ το αποδεικνύει: Δώστε σε ένα σκύλο μία εντολή: π.χ. «έλα εδώ». Θα την εκτελέσει. Αντίθετα μία γάτα όχι μόνο θα την αγνοήσει – αλλά θα κάνει οτιδήποτε το αντίθετο. Βέβαια κάποια στιγμή θα έρθει να ανέβει στα γόνατά σας – αλλά όποτε αυτή το θελήσει.

Οι επιστήμονες, που έχουν ερευνήσει την συμπεριφορά αυτών των ζώων (υπάρχει σχετική μελέτη του Harvard) συμφωνούν. Καταλήγουν όμως και σε διαφορετικά συμπεράσματα με την λαϊκή γνώμη για τον χαρακτήρα τους. Π. χ. θεωρείται ότι ο σκύλος είναι πιο πιστός και δένεται περισσότερο με τον άνθρωπό του, ενώ η γάτα είναι εγωίστρια και ανεξάρτητη. Όμως οι έρευνες έδειξαν πως μπορείς πολύ εύκολα να κερδίσεις την φιλία ενός σκύλου (τον κερνάς ένα μεζέ, τον πας μία βόλτα), ενώ η γάτα είναι πιο αποστασιοποιημένη και καχύποπτη. Όταν όμως δεθεί με τον άνθρωπό της παραμένει πιο πιστή. Απόδειξη μακάβρια: πολύ περισσότερες γάτες πεθαίνουν από μαρασμό αν χάσουν τον δίποδο σύντροφο, από ότι σκύλοι.

Η μελέτη του Ιταλού ψυχολόγου όμως δεν αφορούσε πρωτογενώς τα ζώα, αλλά τους ανθρώπους που δένονται μαζί τους. Έτσι λοιπόν οι φίλοι των σκύλων εκτιμούν την υπακοή τους, ενώ των γάτων την ανεξαρτησία τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι μεγάλοι δικτάτορες της ιστορίας ήταν όχι απλώς σκυλόφιλοι, αλλά μισούσαν τις γάτες: Ο Καίσαρας, ο Ναπολέων… Ο Χίτλερ είχε δώσει εντολή να εξολοθρεύονται όλες οι γάτες που τολμούσαν να παραβιάσουν τα όρια της «Αετοφωλιάς» του, του εξοχικού του στο Μπεχτεσγκάντεν.

Φυσικό είναι: οι γάτες δεν υπακούουν ούτε τους δικτάτορες. Είναι τα μόνα ζώα που δεν γυμνάζονται για το τσίρκο.

Σε ένα βιβλίο με τίτλο chat plume (γάτα-πένα) που ασχολείται με την ζωοφιλία των Γάλλων συγγραφέων, αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι έχουν γάτες. 60 από αυτούς – οι διασημότεροι – μιλάνε για τις σχέσεις τους με αυτές.

Βρίσκω αυτή την προτίμηση απολύτως φυσική. Ένας συγγραφέας θέλει ένα ζώο συντροφιάς που να είναι αθόρυβο, και να σε βοηθάει να συγκεντρωθείς στη δουλειά σου. Οι «χαρούλες» και τα γαυγίσματα ενός σκύλου αποτελούν ενόχληση. Είναι καλή παρέα για τον περίπατο, αλλά όχι για το γραφείο.

Τα γράφω όλα αυτά με αφορμή το νέο νομοσχέδιο για τα ζώα συντροφιάς. Είναι ένα σαφώς «σκυλο-νομοσχέδιο» - και καλά κάνει, γιατί οι σκύλοι είναι εκείνοι που χρειάζονται περισσότερη προστασία. Προσπαθεί να βάλει τάξη – και οι σκύλοι χρειάζονται και αποδέχονται την τάξη. Αλλά δεν μπορώ να φανταστώ να συλλαμβάνονται αδέσποτες γάτες (δεν είναι εύκολο) και να καταγράφονται σε μητρώα. Εκεί οι ζωόφιλοι πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλία. Να στειρώνουν κάθε γάτο και κάθε γατούλα που ταΐζουν – γιατί μόνον αυτοί θα μπορούν να τους πιάσουν και να τους πάνε στον κτηνίατρο (ο οποίος θα αμείβεται από τις αρχές). Έχουν και οι άθλιες μεγάλη παραγωγικότητα: μία και μόνη γάτα μπορεί σε ένα χρόνο να γεννήσει είκοσι μικρά!

Φυσικά, ακόμα και όσοι δεν με ξέρουν, θα έχουν καταλάβει από αυτό το κείμενο πως είμαι γατόφιλος – έχω γράψει και βιβλίο γι αυτές. Πέρα από τα άλλα τους χαρίσματα είναι και τόσο όμορφες… Ένας μεγάλος γλύπτης είπε, πως όποιος έχει γάτες στο σπίτι του, δεν χρειάζεται να αγοράζει γλυπτά.

Ψάχνοντας το 5G

Ήταν το 1994 – αν θυμάμαι καλά – που ο Δημήτρης Κοντομηνάς, παλιός φίλος και ακόμα παλιότερος πελάτης της διαφημιστικής μου εταιρίας (την πούλησα το 1983) μου έστειλε το πρώτο κινητό μου τηλέφωνο.

Ήταν ένα μαύρο παλούκι, που ζύγιζε πάνω από ενάμισι κιλό, με μία ασπρόμαυρη οθόνη 2Χ2 εκατοστά.

Ο Δημήτρης ήταν μέτοχος της πρώτης εταιρίας κινητής τηλεφωνίας με επωνυμία Telestet και προσπαθούσε να διαδώσει αυτό το νέο τρόπο επικοινωνίας. Η εταιρία αυτή άλλαξε πολλούς μετόχους και ονόματα. Νομίζω πως είναι ο πρόγονος της σημερινής Wind. Cosmote και Vodafone συμπλήρωσαν σύντομα την εικόνα.

Από μικρό παιδί είχα μανία με τα μηχανήματα και τα gadgets (λέξη αμετάφραστη: το λεξικό λέει: «μικρή μηχανική συσκευή» «μαραφέτι»). 13 ετών είχα φτιάξει ένα ραδιόφωνο με γαληνίτη. Το 1985 είχα αγοράσει τον πρώτο μου προσωπικό υπολογιστή (ΙΒΜ ΧΤ) και πριν τον χρησιμοποιήσω τον άνοιξα για να δω πώς λειτουργούσε… Από το 1994 είχα μία στήλη στο περιοδικό πληροφορικής RAM, έκδοση του ΔΟΛ, που την κράτησα 13 χρόνια. Πρόσφατα έμαθα πως ανάμεσα στους αναγνώστες μου ήταν ο, έφηβος τότε, Κυριάκος Πιερρακάκης.

Την εποχή εκείνη υπήρχαν τρία, ίσως και τέσσερα περιοδικά πληροφορικής. Αργότερα η ίδια ομάδα έβγαλε, στον ίδιο εκδότη, το περιοδικό εκλαϊκευτικής επιστήμης Discovery and Science. Έκλεισε πριν συμπληρώσει δύο χρόνια. Ενώ ήταν εξαιρετικό, με πλούσια ύλη, δεν έβρισκε αναγνώστες (και άρα ούτε διαφημίσεις). Και τα άλλα περιοδικά έκλεισαν νομίζω όλα. Αυτή η χώρα μισεί την επιστήμη και την τεχνολογία. Είναι η μόνη που δεν έχει τεχνολογικά έντυπα – ενώ έχει τρία αστρολογικά, με μεγάλη κυκλοφορία. Μεσαίωνας! Ας ελπίσουμε πως ο Κορονοϊός, που μας υποχρέωσε στην τηλε-εργασία να αλλάξει τα πράγματα. Αν και βέβαια, με το να ανάβεις και να σβήνεις μια οθόνη δεν μαθαίνεις τεχνολογία.

Εγώ εξακολουθώ να ενημερώνομαι – τώρα πια από το Διαδίκτυο – και να παρακολουθώ τις εξελίξεις. Εκεί οφείλω τα νιάτα μου (λέω, όταν με ρωτάνε σχετικά). Τίποτε δεν ανανεώνεται (και δεν σε ανανεώνει) τόσο γρήγορα όσο η τεχνολογία. Οι δικοί μας διανοούμενοι την βλέπουν σαν συνονθύλευμα από βίδες – κι όμως είναι η πιο δημιουργική πνευματική επίδοση της εποχής μας. Αλλά δυστυχώς στα σχολεία μας η επιστήμη και η κόρη της τεχνολογία είναι τρίτης κατηγορίας ύλη. Βασιλεύουν ακόμα οι φιλόλογοι…( Έτσι δεν θα πάμε μπροστά!)

Πάντως, όσο κι αν δεν ασχολείστε, κάτι θα έχετε ακούσει για το δίκτυο 5G. Ήδη έχουν περάσει μήνες από τότε που έγινε ο σχετικός διαγωνισμός (οι συχνότητες είναι δημόσιο αγαθό) και οι τρεις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας πήραν η κάθε μια το μερίδιό της (για το οποίο πλήρωσε αρκετά…) και δεσμεύτηκαν να καλύψουν την χώρα μέσα σε τακτούς χρόνους.

Ας πούμε για το 5G ότι είναι ένα δίκτυο υπερυψηλών ταχυτήτων που συνδέει όλα τα πράγματα που επικοινωνούν μέσω Διαδικτύου με ταχύτητες αδιανόητες για τις σημερινές δυνατότητες. Θα επιτρέπει την μεταφορά μεγάλων πακέτων με δεδομένα (big data) σε δευτερόλεπτα, θα διευκολύνει λεπτές εγχειρήσεις από απόσταση, οδήγηση αυτοκινήτων χωρίς οδηγό και άλλα θαυμαστά.

Με την ευκαιρία, αν θέλετε να δείτε με τι ταχύτητα τρέχει το δικό σας Internet (που το διαφημίζουν «μέχρι 24 mbps») υπάρχει στο Διαδίκτυο μία εφαρμογή ονόματι Speedtest, που την κατεβάζετε στο κινητό σας και σας δίνει ακριβέστατα νούμερα. Έτσι ανακάλυψα ότι στο σπίτι μου κατάφερα – με πολύ κόπο και καυγά – να έχω 100mbps, αλλά στο εξοχικό μου (εντός Αττικής) μόνον 6-7! Στο ίδιο πρόγραμμα, με τα ίδια χρήματα!

Αφού λοιπόν πέρασαν μερικοί μήνες, και αφού οι εταιρίες (κυρίως Wind + Cosmote) άρχισαν τις διαφημίσεις για το 5G, αποφάσισα να το αναζητήσω. Η Cosmote διαφήμιζε ένα φιλμ στο YouTube που θα μας έδειχνε το θαύμα του 5G, ενώ η Wind έδειχνε εντυπωσιακές εικόνες σύνδεσης μοντέρνων οικιστικών συγκροτημάτων να ζώνονται από τις νέες ακτίνες.

Το φιλμάκι της Cosmote ήταν καλογυρισμένο και χαριτωμένο, αλλά δεν είχε σχέση με το 5G. Πρόκειται για μία υπόθεση στοιχειώδους ρομποτικής. Υποτίθεται πάντως ότι είναι το πρώτο μίας σειράς – θα αναμείνουμε.

Προμηθεύτηκα και ένα τηλέφωνο με δυνατότητα 5G. (Τα σημερινά μας φτάνουν μέχρι 4G. Το νέο θα σας κοστίσει πάνω από 500€. Αλλά θα φτηνύνουν). Έκανα μία βόλτα στο κέντρο της Αθήνας. Πράγματι στο Σύνταγμα και την περιοχή του, ο σχετικός δείκτης έδειξε 5! Θα συνεχίσω, περιμένοντας τις εφαρμογές… 

Η Ψεύτικη Γλώσσα

Για το περασμένο μου – Πασχαλινό – μπλογκ, ο αναγνώστης κ. Νίκος Λιολιόπουλος, έστειλε το επόμενο σχόλιο:

«κ. Δήμου σταθήκατε πηγή έμπνευσης για πολλούς από εμάς όλα αυτά τα χρόνια που σας διαβάζουμε.

Μέσα από τα άρθρα σας καυτηριάσατε πολλά από τα αρνητικά του νεοέλληνα όπως η προγονολατρεία, η παραδοσιολαγνεία, αλλά και η δημιουργία μια ψεύτικης γλώσσας όπως η καθαρεύουσα.

Αυτή η ανάρτηση είναι ότι λιγότερο Νίκος Δήμου έχουμε διαβάσει».

Θυμίζω (ή πληροφορώ, για όσους δεν το διάβασαν) ότι το περασμένο μπλογκ, με τίτλο «Αθηναϊκό Πάσχα 1892» αφορούσε ένα ρεπορτάζ του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην εφημερίδα «Ακρόπολη», γραμμένο σε άπταιστη καθαρεύουσα, όπου διαμαρτυρόταν για την αταξία και το χάος της πρωτεύουσας και σε μία ποιητική παράγραφο περιέγραφε στο τέλος την δική του ιδανική πασχαλινή τελετή, σε ένα χωριάτικο ξωκλήσι με μόνη συντροφιά ένα παπά και ένα ψάλτη:

«Χρόνον με τον χρόνον, όσον γηράσκει τις, κυριεύεται από την επιθυμίαν,  να ευρίσκετο τας ημέρας αυτάς εις μικρόν, σμικρότατον  χωρίον, να ήκουεν όλας τας ακολουθίας των αγίων εορτών εις εν μικρόν εξωκκλήσιον, όπου να υπήρχε εις ιερεύς σεβάσμιος, πράος, ενάρετος, και εις ψάλτης με ταπεινήν αλλά γλυκείαν φωνήν – δια  να αισθανθεί όλην την ποίησιν και το κάλλος των εορτών…».

Ψεύτικη γλώσσα – ναι. Μάλλον τεχνητή θα την έλεγα. Αλλά μερικές φορές πόσο ποιητική, πόσο μελωδική, πόσο ζωντανή… Κι ας μην μιλήθηκε ποτέ!

Είναι περίεργο πως τρεις σημαντικότεροι πεζογράφοι μας: Ροΐδης, Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός, έγραψαν στην καθαρεύουσα. Ίσως επειδή η τεχνητή αυτή γλώσσα, τους έδωσε την ευχέρεια να την διαμορφώσουν όπως την ήθελαν. Η σάτιρα του Ροΐδη χάνεται εντελώς όταν μεταφραστεί στην δημοτική.

Αλλά και ποιητές μας μεγάλοι χρησιμοποίησαν την δική τους καθαρεύουσα. Εκτός από τον Κάλβο (100% καθαρευουσιάνος) ο Σολωμός, ο Καβάφης, ο Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος…

Το ότι αγαπώ την γλώσσα του Παπαδιαμάντη δεν σημαίνει πως ασπάζομαι και τις ιδέες του – όπως με κατηγόρησαν άλλοι αναγνώστες. Δεν έγινα φανατικός χριστιανός ορθόδοξος, ούτε ελληνολάτρης που απεχθάνεται και μισεί την Δύση. Παραμένω πιστός οπαδός του Ροΐδη, που οι φανατικοί αντίπαλοί του ονόμαζαν «Έλληνα του εξωτερικού». Και πράγματι ο Ροΐδης ήταν ίσως ο μόνος Έλληνας της εποχής του που, παραμένοντας στην Αθήνα, ζούσε στην Δυτική Ευρώπη,  παρακολουθούσε τις εξελίξεις και τις πνευματικές τάσεις της εποχής της, και διάβαζε Ντοστογιέφκη και Μπωντελέρ, όταν οι συμπατριώτες του δόξαζαν τον «εθνικό ποιητή» Βαλαωρίτη.

Κάποτε είχα γράψει, σε ένα δοκίμιο, πως υπήρχαν (και υπάρχουν ακόμα) δύο Ελλάδες: η εξωστρεφής  (των νεωτεριστών, ευρωπαϊστών, εκσυγχρονιστών, ορθολογιστών) και η εσωστρεφής (των παραδοσιακών, εθνοκεντρικών, αντιδυτικών, λαϊκιστών, μυστικιστών). Με άλλα λόγια: του Ροΐδη και του Παπαδιαμάντη.

Σίγουρα εγώ ανήκω στην πρώτη ομάδα. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν μπορώ να απολαύσω το ύφος του Παπαδιαμάντη. Είναι αναμφισβήτητα ο μεγαλύτερος πεζογράφος μας. Όπως όμως ορισμένα σπουδαία κρασιά «δεν ταξιδεύουν» και πρέπει να καταναλώνονται επί τόπου, έτσι και ο Παπαδιαμάντης δεν μεταφράζεται. Στην μετάφραση, όλη η μουσική και η ποίηση της γλώσσας του, χάνονται.

Αλλά ας μην ανησυχούν οι πιστοί αναγνώστες. Ο Δήμου δεν προσχώρησε στους εσωστρεφείς και εθνοκεντρικούς. Απλώς – αντίθετα με την ρήση του Γάλλου φυσιοδίφη Μπυφόν: «το ύφος είναι ο άνθρωπος», διαχωρίζω το ένα από το άλλο. Έτσι έγινε και με τον Μακρυγιάννη. Γοητεύτηκα από το ύφος της αυτοβιογραφίας του (με παρέσυρε και ο Σεφέρης) αλλά όταν γνώρισα τον βίο του, τις πράξεις του και τα άλλα του κείμενα, αποστασιοποιήθηκα.

Άλλωστε σήμερα γιορτάζουμε τον «άπιστο» (για μένα: δύσπιστο) Θωμά.

 

 :