Λοιπόν, ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!

Γιορτές, εκδρομές, οβελίες, λειτουργίες, λαμπάδες, επιτάφιος, Άγιον Φως, τραγούδι και κρασί, κόκκινα αυγά, Παπαδιαμάντης… το Πάσχα είναι η πιο πλούσια σε έθιμα γιορτή των Ελλήνων. 

Ποιος έχει τώρα νου και διάθεση για Διαδίκτυο και μπλογκ;

Κι όμως το μπλογκ πρέπει να συνεχίσει. Αλλά πώς;

Σκέφθηκα ότι ο καθένας από μας έχει ζήσει κάποτε, κάπου, ένα ιδιαίτερο Πάσχα. Μπορεί να ήταν πολύ όμορφο – ή πολύ απογοητευτικό. Ας μας γράψει εδώ δύο λόγια για το πιο ενδιαφέρον Πάσχα της ζωής του.

Ή, παράλληλα, ας μας στείλει και μία φρέσκια ανταπόκριση από τα πράγματα που ζει τώρα, από την παρούσα εορταστική του εμπειρία. Έτσι κι αλλιώς, όπου κι αν είσαστε, Διαδίκτυο υπάρχει – και τα έξυπνα κινητά μπορούν να καταγράψουν εντυπώσεις. Το μπλογκ θα μείνει ανοιχτό (και φιλόξενο) ως πέρα από το Πάσχα.

Και θα αρχίσω γράφοντας για το πιο τρελό Πάσχα της ζωής μου που ήταν ένα …βιβλίο. Όχι Παπαδιαμάντης, όπως θα σκεφτόταν κάποιος, αλλά ένα εντελώς παλαβό και σοφό αφήγημα που έγραψε ο Αντώνης Σουρούνης το 1991, μία νουβέλα με τίτλο «Πάσχα στο χωριό». Ήταν το πρώτο βιβλίο του που έπεσε στα χέρια μου και από τότε τον αγάπησα σαν συγγραφέα.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα ξεφάντωμα ζωής που δεν έχει το όμοιό του στην Ελληνική λογοτεχνία. Μια παρέα από τρεις θεοπάλαβους νέους αποφασίζουν να κάνουν Πάσχα στο χωριό, ταξιδεύοντας με ένα παλιό Ντεσεβό που ανήκει στην κοπέλα της συντροφιάς. Το τι γίνεται μέσα στις 131 σελίδες του βιβλίου είναι αδύνατον να το αφηγηθεί κανείς όχι σε ένα μπλογκ – αλλά ούτε σε ένα χοντρό τόμο. 

Γιατί, όπως συμβαίνει σε συμπυκνωμένα κείμενα ζωής (ακραίο παράδειγμα ο Δον Κιχώτης που γιορτάζουμε φέτος) η δράση είναι καταιγιστική και οι καταστάσεις κουτρουβαλιάζονται η μία πάνω στην άλλη, σαν χιονοστιβάδα. Και το πιο σημαντικό: Κάτω από το κέφι και την τρέλα, υπάρχει μια βαθειά αίσθηση της ζωής, της αγάπης και της φιλίας.

Αν βρείτε αυτό το βιβλίο (εκδόσεις Καστανιώτη), σας εγγυώμαι ότι θα περάσετε ένα υπέροχο Πάσχα – έστω κι αν είναι Αύγουστος…

Περιμένω ιστορίες και εντυπώσεις!

Υ. Γ. ύστερον: μετά το σχόλιο 130 ρεσιτάλ Αφροδίτης ως guest star του blog!

Το σκάνδαλο και η τραγωδία του Αγγελιόσημου

Πιθανότατα με το τελευταίο Ασφαλιστικό Νομοσχέδιο να απαλλαγεί η Ελληνική κοινωνία (και οικονομία) από το Αγγελιόσημο. Ο παράλογος αυτός «φόρος υπέρ τρίτων» επιβιώνει τώρα επί 49 χρόνια – παρόλο που έχει πολλές φορές αναγγελθεί η κατάργησή του.

Τι είναι το Αγγελιόσημο; Ένας φόρος που επιβάλλεται σε κάθε διαφήμιση – έντυπη, ραδιοφωνική ή τηλεοπτική. Κυμαίνεται από 16 ως 21,5% και αποδίδεται στα ασφαλιστικά ταμεία των δημοσιογράφων. Οι εκδότες και καναλάρχες δεν πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές για τους εργαζόμενους στις επιχειρήσεις τους – αλλά και οι εργαζόμενοι πληρώνουν λιγότερα σε σχέση με τις παροχές τους.

Δηλαδή, με άλλα λόγια, την κοινωνική ασφάλιση των δημοσιογράφων και άλλων εργαζόμενων στα ΜΜΕ την πληρώνει ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Διότι όπως καταλαβαίνετε το κόστος διαφήμισης κάθε προϊόντος επιβαρύνει την τιμή του. Άρα κάθε φορά που αγοράζετε μακαρόνια ή απορρυπαντικό, εισφέρετε και στον ΕΔΟΕΑΠ (Ενιαίος Δημοσιογραφικός Οργανισμός Επικουρικής Ασφάλισης και Περίθαλψης). Αυτό βέβαια είναι μία διεθνής πρωτοτυπία. Τα ποσά δε που εισέπραττε το Ταμείο τον καιρό των παχέων αγελάδων της διαφήμισης (1980-2010) ήταν μυθώδη.

Ο ΕΔΟΕΑΠ δηλώνει ότι ασφαλίζει 18.500 άτομα. Από αυτούς ούτε οι μισοί δεν είναι ενεργοί ή συνταξιούχοι δημοσιογράφοι. Υπάρχουν εκεί υπάλληλοι Δημοσίου και ΔΕΚΟ που εργάζονται στα Γραφεία Τύπου και πολλοί άλλοι που είχαν το σωστό μέσο.

Πώς προέκυψε το αγγελιόσημο; Επί Κατοχής είχε επιβληθεί μία εισφορά 5% στις αγγελίες του ημερήσιου Τύπου (τότε ουσιαστικά δεν υπήρχαν διαφημίσεις).  Αυτή την εισφορά η Χούντα την ανέβασε σε 20%, την επεξέτεινε σε όλα τα έντυπα (και στα περιοδικά) στο ραδιόφωνο και αργότερα στην Τηλεόραση.

Γιατί το έκανε αυτό η Χούντα; Προφανώς για να καλοπιάσει δημοσιογράφους και εκδότες. Άλλωστε είχε καταργήσει έναν άλλο παράτυπο πόρο, το ονομαζόμενο «Λαχείο των Συντακτών». Γιατί παράτυπο; Διότι το Σύνταγμα γράφει ότι μόνο το κράτος δικαιούται να οργανώνει λαχεία. Αλλά ο Μεταξάς, όταν έφτιαξε την Διεύθυνση Κρατικών Λαχείων, τους παραχώρησε το προνόμιο – κι έγιναν το μοναδικό ιδιωτικό λαχείο στην Ελλάδα.

Εργαζόμουν τότε (1967) στη διαφήμιση και έζησα το Αγγελιόσημο στην πράξη. Μείωσε τα έσοδά μας και μας κατέστησε εισπράκτορες ασφαλιστικών εισφορών.  Μετά την Χούντα είχα συζητήσει το θέμα με τον Τάκη Λαμπρία, υπουργό Προεδρίας και δεξί χέρι του Καραμανλή. Θυμάμαι την αντίδρασή του: «Ό,τι άλλο θέλεις – αυτό ξέχνα το».

Ήταν βέβαιο ότι κάποτε το Αγγελιόσημο θα έπαυε να υπάρχει. Επρόκειτο για  μία διεθνή ανωμαλία. Το ζητούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση από δεκαετίες. Η τραγωδία είναι, πως ενώ αυτό ήταν σίγουρο, οι διάφορες Ενώσεις Συντακτών δεν φρόντισαν εγκαίρως να δημιουργήσουν νέες συνθήκες, να διαπραγματευθούν με τους εργοδότες και το κράτος. Έτσι φτάσαμε στην χειρότερη εποχή: η διαφήμιση έχει καταρρεύσει, οι εργοδότες επίσης και οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο κενό. Αν καταργηθεί το  Αγγελιόσημο μένουν εντελώς ακάλυπτοι. Από εκεί που ήταν οι πιο προνομιούχοι ανάμεσα στους ασφαλισμένους, κινδυνεύουν να γίνουν παρίες!

Υ. Γ. 1 Να διευκρινίσω ότι δεν είμαι μέλος δημοσιογραφικής ένωσης και δεν είμαι ασφαλισμένος στον ΕΔΟΕΑΠ (ούτε πουθενά αλλού, άλλωστε).

Υ. Γ. 2  Άρθρο Μανδραβέλη στην Καθημερινή της Κυριακής 24.4.16 για την χρεωκοπία των εμμέσως κρατικοδίαιτων ΜΜΕ  http://www.kathimerini.gr/857742/opinion/epikairothta/politikh/ta-domika-provlhmata-twn-mme) Αν θέλετε να διαβάστε τις απόψεις της άλλης πλευράς – π.χ. γιατί το Αγγελιόσημο δεν είναι «φόρος υπέρ τρίτων» – αλλά «κοινωνικός πόρος» θα τις βρείτε εδώ: http://mediatvnews.gr/?p=3391

Η εξαφάνιση

Την επόμενη Δευτέρα το πρωί, η Κυβέρνηση της Ελλάδας εξαφανίστηκε. Κανένας υπουργός, αναπληρωτής, υφυπουργός ή γενικός γραμματέας δεν παρουσιάστηκε στο υπουργείο του. Το ίδιο συνέβη με τους επικεφαλής πολλών οργανισμών και ΔΕΚΟ. Απουσίες παντού.

Διάφοροι δημοσιογράφοι τους αναζήτησαν στα σπίτια τους. Κλειστά. Ναι, μερικοί γείτονες τους είδαν να φεύγουν με βαλίτσες από την Παρασκευή ή το Σάββατο. Νόμιζαν πως πάνε εκδρομή ή ταξίδι.

Από τη Βουλή έλειπαν οι περισσότεροι κυβερνητικοί βουλευτές – οι υπόλοιποι δεν είχαν ιδέα. Παρατηρήθηκε ότι απουσίαζαν και οι 53+ της εσωτερικής κυβερνητικής αντιπολίτευσης.  Όσοι ρεπόρτερ ερεύνησαν τις αναχωρήσεις από το «Ελευθέριος Βενιζέλος» δεν βρήκαν κανένα στοιχείο. Το ίδιο και στα καράβια και τα τρένα. Έμοιαζε οι άνθρωποι να έχουν εξαερωθεί.

Οι «Θεσμοί» είχαν φτάσει έγκαιρα στο Χίλτον – αλλά δεν βρήκαν κανένα για να συζητήσουν. Οι πρεσβείες έστειλαν επείγοντα μηνύματα σε όλα τα κράτη ρωτώντας τις κυβερνήσεις τους αν ήξεραν κάτι – αλλά καμία απάντηση.

Η χώρα είχε ξημερωθεί χωρίς κυβέρνηση. Διάφοροι ψυχολόγοι και ψυχίατροι στα πρωϊνάδικα επιχειρηματολογούσαν ότι προφανώς η πίεση των δανειστών (και ιδιαίτερα του σκληροπυρηνικού ΔΝΤ) από την μία πλευρά και οι αντιδράσεις της εσωκομματικής αντιπολίτευσης από την άλλη, ήταν τόσο μεγάλες που δεν τις άντεξαν και αποφάσισαν να το σκάσουν.

Ναι, αλλά πώς εξαφανίζονται 200-300 άνθρωποι (κανείς δεν ήξερε πόσοι έλειπαν ακριβώς) χωρίς να τους προσέξει κανείς και χωρίς να αφήσουν πίσω τους έστω ένα ίχνος; Ανελήφθησαν στους ουρανούς; Και εκεί που έφθασαν, ουδείς τους πήρε μυρωδιά;

«Και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς Τσίπρα, Παππά, Δραγασάκη, Κατρούγκαλο και Τσακαλώτο;» άρχισε να σκέπτεται ο κόσμος.

Για πολλούς η σκέψη αυτή έφερε μία αίσθηση ανακούφισης και απελευθέρωσης. Για άλλους ανασφάλειας και φόβου. Πάντως σε όλους έφερε άγχος.

Κάποιος θυμήθηκε τον «ανώτατο πολιτειακό παράγοντα». Αλλά το προεδρικό μέγαρο ήταν θεόκλειστο – όπως και το Μαξίμου. «Φυσικό», σκέφθηκαν πολλοί – «ο Προκόπης ήταν δικός τους άνθρωπος και τον πήραν μαζί τους».

Στο ΥΕΘΑ, στο Πεντάγωνο, οι διάφορες στολές του υπουργού, που τον έκαναν να νιώθει πολέμαρχος, κρέμονταν άδειες και θλιβερές σε ένα ντουλάπι.

Η Πρώτη Φορά Αριστερά είχε απλώς εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Άραγε δεν άντεξε την πίεση;  Δεν μπόρεσε να συνεχίσει την συνεχή ανατροπή όλων της των επαγγελιών μέχρι σήμερα; Όταν έφτασε στο σημείο της υπογραφής, της ολοκληρωτικής συνθηκολόγησης, κατέρρευσε; Υποθέτει κανείς ότι ο Αλέξης Τσίπρας, αλλά και πολλοί άλλοι, δεν θα κοιμούνταν καλά τις νύχτες.

Και τώρα τι θα γινόταν η χώρα; Κάποιος θα έπρεπε να κυβερνήσει! Ποιος, με ποια Βουλή (έλειπε το ένα τρίτο) με ποια στελέχη;

(Η συνέχεια του σεναρίου σε σας. Δεχόμεθα προτάσεις).

Περί ορθολογισμού

Αριστοτέλης

Για μένα ο ορθολογισμός είναι μία μέθοδος σκέψης που βασίζεται στον ορθό λόγο. (Ακούγεται ταυτολογία, αλλά δεν είναι). 

Κάθε πρόβλημα αναλύεται στα επιμέρους, ελέγχεται λογικά και εμπειρικά (αν δηλαδή τα δεδομένα του ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) και η λύση του αναζητείται μέσα στα όρια της λογικής και της εμπειρίας. 

Αυτή η λύση πρέπει να είναι τέτοια που να ικανοποιεί τους όρους που έθεσε η αρχική έρευνα και να γίνεται αποδεκτή από όλους – μέχρι να προταθεί μία καλύτερη.

Όταν μαθαίνω ότι κάποιος κάνει κριτική στον ορθολογισμό, θέτω πάντα το εξής ερώτημα: η κριτική του γίνεται με ορθολογικά επιχειρήματα; Αν ναι, τότε εξαρχής έχει αυτοαναιρεθεί. Αν όχι και γίνεται με μη ορθολογικές φράσεις (π. χ.: «ο ορθολογισμός είναι μπλε») τότε δεν είναι κριτική. Ίσως είναι ποίημα.

Rene Descartes - Καρτέσιος

Όπως ίσως θα έχετε καταλάβει, η περιγραφή της ορθολογικής μεθόδου συμπίπτει με τις αρχές της επιστημονικής – γιατί η επιστημονική μέθοδος δεν είναι άλλο από την κατεξοχήν εφαρμογή του ορθολογισμού.

Διαχωρίζω τις χρήσεις της γλώσσας (άρα και της σκέψης) σε λογικές και ποιητικές. Οι πρώτες εκφράζουν όρους, δομές και σχέσεις, οι δεύτερες συναισθήματα.

Ο ορθολογισμός δεν είναι άλλο παρά η λογική του Αριστοτέλη, εμπλουτισμένη με την «μεθοδική αμφισβήτηση» του Καρτέσιου και τις διακρίσεις του Καντ ανάμεσα σε αναλυτικές και συνθετικές προτάσεις. Δεν θέλω όμως να μπω σε περισσότερες (και ίσως δυσνόητες) λεπτομέρειες. Ότι έγραψα ως τώρα (σε στιλ μαθητικής έκθεσης) αρκεί σαν εισαγωγή. Περιμένω να ακούσω τις δικές σας απόψεις και ιδιαίτερα τα επιχειρήματα εναντίον του ορθολογισμού.

Πριν κλείσω, ας επαναλάβω ότι ο ορθολογισμός μου δεν είναι ούτε φιλοσοφικό σύστημα, ούτε ιδεολογία. Είναι μέθοδος, τρόπος σκέψης. Ισχύει και εφαρμόζεται σε όλα τα πεδία  της διανοητικής εργασίας. Έχει και άλλα ονόματα: κριτική μέθοδος, αναλυτική φιλοσοφία, ακόμα και (εν μέρει) φιλοσοφία της γλώσσας.

Στην μνήμη του Don

Σήμερα είναι η πρώτη επέτειος από τον θάνατο του Don, που έδωσε το όνομά του σε αυτό το blog.

O Don ήταν ο διάδοχος του Μούψη – έμοιαζαν πολύ και στο πρόσωπο και στο στυλ. Ο Μούψης έζησε από το 1968 ως το 1979. Ο Don εμφανίστηκε με πολύ θαυματουργό τρόπο (στο όνειρό μου – τα έχουμε πει) τον Ιούλιο του 1998.

Ο Μούψης ήταν ένας γάτος πολύ σοβαρός. Έχω γράψει γι αυτόν ένα κείμενο που θα βρείτε ΕΔΩ.

Έχω επίσης γράψει και ένα ποίημα, στο «Βιβλίο των Γάτων»:

Πάνω στο κόκκινο RO 80, το 1971

Στωικός σαν Ρωμαίος φιλόσοφος.

Ακίνητος ώρες, μέρες.

Με μιαν άλλη διάσταση στα μάτια.

Ούτε μία περιττή κίνηση

ούτε μία περιττή σκέψη.

Όταν οι άνθρωποι μιλάνε για ενδοσκόπηση,

για αυτοσυγκέντρωση, για περισυλλογή,

σκέφτομαι πάντα τον Μούψη,

συμπαγή και σωστό σαν θεώρημα.

Ο Don ήταν επίσης σοβαρός – αλλά όχι τόσο απρόσιτος όσο ο Μούψης. Ο οποίος μου επέτρεψε να τον χαϊδέψω μόνον στα τελευταία του, όταν το επιζήτησε σαν αποχαιρετισμό.  Όμως κάθε βράδυ κοιμόταν στα πόδια μου.  Ήταν πολεμιστής με ένδοξους και

φοβερούς αγώνες με λυκόσκυλα, με αγριόγατους – ενώ ο Don ήταν σπιτόγατος, που μερικές φορές έκανε και «κοιλίτσες» για να χαϊδευτεί. (Ο Μούψης δεν θα έκανε ποτέ τέτοιες «χαριτωμενιές»).

Έχω γράψει κι αλλού πως χωρίς άνθρωπο μπόρεσα να ζήσω – χωρίς γάτα ποτέ. Ένα καινούργιο σπίτι είναι νεκρό και απωθητικό για μένα αν δεν έχει γάτα. Και μόλις έρθει, αλλάζει όλη την ατμόσφαιρα.

Το 2008, παραμονές του Πάσχα,  είχα γράψει στο LiFO ένα κείμενο με τίτλο «Όνειρο»:

«Έλειπα λέει καιρό από την Ελλάδα. Τόσον καιρό που, ενώ έπινα τσάι στις "Πόρτες" του Ψυχικού, ρώταγα το γκαρσόνι να μου εξηγήσει τα νομίσματα.

Ξεκίνησα μετά από τον "Φάρο" με τα πόδια να πάω στο σπίτι, ψηλά στον λόφο του Παλιού Ψυχικού. Τρία χιλιόμετρα δρόμος, κρατούσα και κάτι σακούλες. Όταν ξεκίνησα έπεφτε ο ήλιος, όταν έφτασα ήταν μαύρη νύχτα.

Το σπίτι, στην ίδια θέση, δεν ήταν αυτό που μένω τώρα. Ήταν μονοκατοικία. Έμοιαζε με το σπίτι της Εκάλης, όπου έζησα την δεκαετία του 70, αλλά χτισμένο με πέτρα σαν το εξοχικό στα Κιούρκα. Στο σκοτάδι έψαχνα να βρω την κλειδαριά.

Και ξαφνικά ο χώρος γύρω μου γέμισε γάτες. Δεν ήταν μόνον αυτές που έχω τώρα – αλλά όλες οι γάτες της ζωής μου. Ο Μούψης, το Νίνι, το Γατσί, γάτες χαμένες εδώ και δεκαετίες, παλιές και σημερινές, της Αθήνας, της Εκάλης, του Ψυχικού και των Κιούρκων και μερικές που δεν τις αναγνώριζα.

Τρίβονταν στα πόδια μου χαρούμενες γουργουρίζοντας και με είχαν ακινητοποιήσει στο προαύλιο. Δεν μπόρεσα να μπω στο σπίτι.

Ξύπνησα ευτυχισμένος και χορτάτος από αγάπη. Ύστερα θυμήθηκα το τελευταίο ποίημα από «Το Βιβλίο των Γάτων»:

ΜΕΤΑ

Άραγε θα είναι εκεί;

Άραγε θα είναι όλοι εκεί;

Με όρθιες ουρές θα έρθουν

να τριφτούνε στα πόδια μου;

Θα χουρχουρίσουν στα γόνατά μου;

Αυτοί, που μου λείπουν κάθε μέρα,

θα είναι εκεί;

Αν ο Θεός είναι

αν είναι Πανάγαθος,

θα φτιάχνει για τον καθένα

τον δικό του Παράδεισο.

Άραγε θα είναι όλοι εκεί;

 Στον ύπνο μου είχα πάρει μία πρόγευση από Παράδεισο. Τον δικό μου Παράδεισο, με τα μόνα πλάσματα που δεν με πρόδωσαν ούτε με απογοήτευσαν ποτέ».

Περί έρωτος

Δύσκολο να γράφεις για τον έρωτα, σε τέτοιους καιρούς. Μόνη βοήθεια η άνοιξη, που, όποια κι αν είναι η πολιτική και οικονομική κατάσταση, έρχεται και αναστατώνει όλους – από τα 8 ως τα 80.

Τελικά, κατ΄ απαίτησιν του κοινού (by public request) κι όχι μόνο του D. που το έγραψε και στα σχόλια, θα ασχοληθούμε αυτό το τριήμερο με τον έρωτα. Κι επειδή γι’ αυτό το θέμα δεν είναι δυνατόν να γράφει κανείς «αντικειμενικά», αναγκαστικά θα μιλήσω για τον εαυτό μου. Ελπίζω κι εσείς να κάνετε το ίδιο.

Μετά από πολλές περιπέτειες (όποιος διάβασε τους «Δρόμους», ξέρει) και δύο άτυχους γάμους, είχα την τύχει να συναντήσω μία γυναίκα με την οποία παραμένω αδιάλειπτα ερωτευμένος επί τριάντα οκτώ χρόνια. Είκοσι δύο χρόνια είμασταν μαζί, πριν πάρουμε την απόφαση να παντρευτούμε (τρίτος γάμος για μένα) επειδή η συμβίωση ήταν πολύ ωραία και φοβόμασταν μην τη χαλάσουμε. 

Ευτυχώς, αντίθετα με τις άλλες φορές, δεν άλλαξε τίποτα.

Κι όταν λέω ερωτευμένος, δεν εννοώ την αγάπη. Υπάρχει και αυτή, αναμφίβολα, μια βαθιά και απόλυτη αγάπη – αλλά είναι άλλο κεφάλαιο (και ίσως άλλο ποστ). Έρωτας για μένα σημαίνει πάθος και πόθος και ορμή για αγκάλιασμα. Θα σκεφθούν οι νεότεροι: Μα στα 80; 

Ναι – και στα 80! Δεν υπάρχουν όρια. Και οι πονηροί ας μην σκεφθούν το Βιάγκρα. Δεν χρειάστηκε. Παρόλο που το θεωρώ μεγάλη εφεύρεση, που άλλαξε την ζωή των ανδρών (τους έσωσε από το άγχος της στύσης) στην περίπτωσή μου δεν το αναζήτησα. Ακόμα.

Παραμένω λοιπόν τυχερός ερωτευμένος. Και επειδή ο έρωτας μιλάει μόνο με ποίηση, θα κλείσω αυτό το ποστ με δύο ποιήματα. Ένα από την αρχή και ένα από το σήμερα:

ΑΦΙΕΡΩΣΗ 1980

Είχα ξεχάσει πως μυρίζει το γιασεμί.

Αλλά βγαίνοντας στη νύχτα, ξαφνικά, 
ντυμένος λεπτό χιτώνα τον ιδρώτα σου 
ντυμένος χρυσό ιμάτιο το άρωμά σου,
χτύπησα πάνω στην οσμή του γιασεμιού σαν σε γυάλινο τοίχο. 

Ονειρεύομαι αυτό που έζησα. 
Το σώμα το δροσερό με τους ίσκιους, 
το σώμα το δυνατό με την έκσταση 
και την κραυγή, την κραυγή – 

Σ’ αγαπώ τρυφερά και σ’ αγαπώ άγρια, 
περπατώ την νύχτα ντυμένος τον λεπτό σου ιδρώτα, 
στεφανωμένος το άρωμα του γιασεμιού 
και προφητεύω. 

Αμφισβητώ το ποίημα, είναι φτωχό. 
Είμαι κι εγώ φτωχός χωρίς εσένα. 
Αν ποίημα είμαστε μαζί 
δεν έχω γράψει καλύτερο.

Και σήμερα:

Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΖΗΤΑΕΙ ΠΑΡΑΤΑΣΗ

Ο ερωτευμένος γέροντας
γελοίος στους άλλους, αλλά ευτυχισμένος,
κρατάει στα δάχτυλα
αφή νεότητας
και ονειρεύεται άλλη μία ζωή.

Ο ερωτευμένος γέροντας
ευσυγκίνητος βουρκώνει
με το τίποτα:
το αγκαθωτό τρίχωμα 
στην εφηβική  μασχάλη.

Ο ερωτευμένος γέροντας
δεν είναι πια γέρος – αλλά γερός. 
Νιώθει να φουσκώνει το στήθος του,
σαν αερόστατο ανεβαίνει, 
βλέπει την ζωή του από ψηλά: λίγη.
Απαιτεί χρόνο.

Ο ερωτευμένος γέροντας
ζητάει από τον διαιτητή
να κρατήσει καθυστέρηση.
Να του δώσει ευκαιρία
για παράταση.

Και ίσως τότε κερδίσει στα πέναλτι.

6.300.000 GBP (pounds sterling)

ΟΝΕΙΡΟ: Είμαι φιλοξενούμενος-φυλακισμένος σε μία βίλλα της Εκάλης. Λέω «φιλοξενούμενος-φυλακισμένος» γιατί έχω κλειστεί εδώ μέσα με την θέλησή μου, αφού μου εξήγησαν ΕΚΕΙΝΟΙ ότι πρέπει για λίγες μέρες να είμαι μόνιμα εδώ, στην διάθεσή τους, για να ολοκληρώσουν μία έρευνα γύρω από το άτομό μου. 

ΕΚΕΙΝΟΙ είναι οι εκπρόσωποι μίας μεγάλης πολυεθνικής δικηγορικής εταιρίας, τυπικοί και ευγενέστατοι Άγγλοι, που μου κάνουν ερωτήσεις και μου ζητάνε χαρτιά και αποδείξεις (είναι φορτωμένες στον φορητό μου υπολογιστή που έχω μαζί μου).

Είναι Εκάλη – το ξέρω γιατί κάποτε έμενα κάπου εδώ. Το σπίτι είναι όλο παράθυρα από τα οποία φαίνεται ο κήπος – ένα γκαζόν κατηφορικό με θάμνους, σαν του σπιτιού που είχα νοικιάσει στην περιοχή, πριν σαράντα χρόνια. Μου έχουν επιτρέψει να πάρω μαζί μου μία από τις γάτες μου για παρέα. Αλλά αυτή έχει τόσο ταραχτεί από την αλλαγή περιβάλλοντος, που κρύβεται μόνιμα κάτω από ένα καναπέ. Ξέρω ότι είναι εδώ αλλά δεν την βλέπω.

Τελικά, μετά από μέρες έρευνας (μέχρι και DNA μου πήρανε!) μου αναγγέλλουν περιχαρείς ότι είμαι απόγονος και μοναδικός συγγενής της  (άγνωστής μου) Μαρίας Κ. που πέθανε πριν οκτώ χρόνια αφήνοντας μία σημαντική περιουσία, χωρίς να έχει κάνει διαθήκη. Το ποσό της τελικής κληρονομιάς, αφαιρώντας έξοδα και φόρους (φαντάζομαι και τις δικές τους αμοιβές), ανέρχεται σε 6.300.000 λίρες Αγγλίας. Βρίσκεται σε μία θυρίδα τραπέζης και μου παραδίδουν τα κλειδιά και τα χαρτιά της νομιμοποίησής μου ως κατόχου. Χαρά!

Ξυπνάω.

Λυπάμαι για τις λίρες που δεν εισέπραξα – αλλά χαίρομαι γιατί βρήκα θέμα για το  blog. Σκέπτομαι αμέσως: θα περιγράψω το όνειρό μου τώρα, πριν το ξεχάσω, και θα ζητήσω από τους σχολιαστές να μου αφηγηθούν κάποιο ενδιαφέρον δικό τους. Είτε (δεύτερο θέμα) να μου πουν τι θα έκαναν αν βρίσκονταν ξαφνικά με οκτώ εκατομμύρια Ευρώ. (Τόση η αντιστοιχία). Γιατί, σε χρόνια λιτότητας, ονειρευόμαστε σαν τον Καραγκιόζη: «Βλέπω στον ουρανό, ένα ψωμί διπλοοό!».


Υ. Γ. Μη μου θυμίσετε τον Σαββόπουλο:

Τα όνειρά σου μην τα λες γιατί μία νύχτα κρύα
Μπορεί και οι φροϋδιστές να’ ρθούν στην εξουσία

Αποκλείεται, διότι πρώτα θα έπρεπε να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Είκοσι σχολές και σαράντα υποσχολές, ούτε που καταλαβαίνουν ο ένας τη γλώσσα του άλλου. 

Υ. Γ. 2.  Έχω κάτι πολύ μακρινούς συγγενείς στην Αγγλία. Λέτε;

Τρεις αρχόντισσες

Από τις Ελληνικές πόλεις υπάρχουν τρεις που αγαπάω ιδιαίτερα. Πάντα όταν τις επισκέπτομαι νιώθω σαν στο σπίτι μου. Έχουν προσωπικότητα, παράδοση, ποιότητα, ομορφιά. Πόλεις αρχόντισσες: Είναι η Ερμούπολη, η Κέρκυρα και το Ναύπλιο.

Η Ερμούπολη έχει το μεγαλύτερο δημαρχείο της Ελλάδας - έργο του Τσίλερ. Φυσικό. Τον καιρό που άρχισε να χτίζεται αυτό το δημαρχείο η Ερμούπολη συγκέντρωνε το 76% του εμπορίου και το 80% του εθνικού εισοδήματος της χώρας! Η Αθήνα ήταν ένα τίποτα μπροστά της και οι κάτοικοί της θεωρούσαν τους Αθηναίους χωριάτες. Το θέατρο «Απόλλων» (μικρογραφία της «Σκάλας» του Μιλάνου) φιλοξενούσε παραστάσεις όπερας που ή Αθήνα ίσως να τις έβλεπε μετά δεκαετίες. Οι κομψές κυρίες ψώνιζαν τα ρούχα τους στο Παρίσι. Γράφει ο ιστορικός Γ. Β. Δερτιλής για τους κατοίκους της πόλης: «Μεγαλοαστοί επιχειρηματίες που έχουν πατρίδα την Μεσόγειο, χτίζουν την νεοκλασική Ερμούπολη, περιφρονούν τους σταφιδέμπορους της Πάτρας, καθυβρίζουν την Εθνική Τράπεζα και αδιαφορούν για το ελληνικό κράτος». Μία πόλη αυτοδημιούργητη που χτίστηκε σε λίγα χρόνια σε έρημο τόπο από πρόσφυγες (κυρίως Χιώτες) μετά την καταστροφή της Χίου.  Παιδιά αυτής της πόλης: οι πρώτοι μας αστοί πεζογράφοι: ο Ροΐδης και ο Βικέλας.  

Η άλλη αρχόντισα, του Ιονίου, έχει την μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδα, την υπέροχη Σπιανάδα. Έχει την πρώτη λόγια μουσική παράδοση - μία επίσκεψη στην Φιλαρμονική Εταιρία Κερκύρας είναι καταβύθιση σε άλλον κόσμο. Κατά κεφαλήν περισσότερους μουσικούς, ποιητές και ζωγράφους από οποιονδήποτε άλλο τόπο. Και η πόλη, με την πατίνα του χρόνου, αποπνέει μία αρχοντιά που σε κάνει να νιώθεις αγροίκος. Όσο για την ατμόσφαιρα διαβάστε ΕΔΩ ένα κείμενο που είναι κορνιζαρισμένο σε πολλά σπίτια της πόλης.

Και η τρίτη αρχόντισα, του Αργολικού, με τα κάστρα της - Παλαμήδι, Ακροναυπλία, Μπούρτζι - με τις πλατείες της και τα νεοκλασικά της, με τις πρωτιές της (πρωτεύουσα κάποτε με θεσμούς και μέγαρα). Και σφραγισμένη από την δολοφονία του Καποδίστρια. Μερικοί πιστεύουν πως έτσι χάθηκε το παιχνίδι για την σύγχρονη Ελλάδα - κι από τότε προσπαθούμε να καλύψουμε το κενό που μας άφησε...

Αυτή είναι η δική μου επιλογή. Ο καθένας όμως μπορεί να προτείνει την δική του πόλη...

Η ΤΙΝΑ και ο Ludwig

O δικός μας blogger με το ψευδώνυμο Viennezos, με αποκάλεσε εχθές «νέο-φιλελεύθερο» και οπαδό της TINA. Η Τίνα δεν είναι κοπέλα αλλά ακρωνύμιο (There Is No Alternative). Ήταν το αγαπημένο σλόγκαν της Margaret Thatcher και σήμαινε πολύ απλά ότι, κατά τη γνώμη της, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση για την οικονομία παρά μόνο η ελεύθερη αγορά.

Ο Viennezos έχει δίκιο κατά 50%. Πράγματι θεωρώ ότι η ελεύθερη αγορά είναι ο πιο αποτελεσματικός και παραγωγικός τρόπος για να κινείται και να ανθίζει η οικονομία. Αλλά υπάρχει στη σκέψη μου και το άλλο 50% που περιέχεται στον Γερμανικό όρο που καθιέρωσε ο Ludwig Erhard και αποκαλείται Soziale Marktwirtschaft δηλαδή «κοινωνική οικονομία της αγοράς». Η λέξη κοινωνική προηγείται της αγοράς – και δηλώνει ότι ο τελικός σκοπός της οικονομικής ανάπτυξης είναι η ευημερία της κοινωνίας - το κοινωνικό κράτος πρόνοιας.

Ο Viennezos, όπως αποκαλύπτει το ψευδώνυμo αλλά και σχόλιά του, ξέρει γερμανικά και έτσι τον παραπέμπω να διαβάσει (έστω στην Γερμανική Wikipedia) τις δεκάδες σελίδες που αφιερώνει στον όρο Soziale Marktwirtschaft και στην προηγούμενη  θεωρία του Ordo-Liberalismus του Walter Eucken, επί της οποίας βασίστηκε.

Εγώ εδώ θα αναφερθώ στην βιωμένη εμπειρία αυτής της θεωρίας. Πήγα στην Γερμανία το 1954. Η χώρα ήταν ακόμα μισοκατεστραμμένη. Σε κάθε τετράγωνο έχασκαν κενά οικόπεδα από τους βομβαρδισμούς. Ελάχιστα αυτοκίνητα στους δρόμους, τα περισσότερα παλιά, ή πρωτόγονοι σκαραβαίοι. Τα μαγαζιά  μόλις και ξεκίναγαν. Φτώχεια και ζητιάνοι στις γωνίες. Καγκελάριος ο Αντενάουερ, υπουργός Οικονομικών ο Έρχαρτ.

Ήταν βέβαια ήδη πιο πλούσιοι οι Δυτικοί από τους Ανατολικούς (δεν υπήρχε το Τείχος και η σύγκριση ήταν εύκολη) αλλά όχι πολύ. Όμως, ένα χρόνο πριν πάω, στις 17 Ιουνίου του 1953, ο λαός (και ιδιαίτερα οι εργάτες) της Ανατολικής Γερμανίας είχε ξεσηκωθεί στην πρώτη αντισταλινική επανάσταση της ιστορίας – που καταπνίγηκε στο αίμα από τα Σοβιετικά τανκς.

Έφυγα από την Δυτική Γερμανία έξη χρόνια μετά. Ήταν μία άλλη χώρα. Πλούτος απίθανος για την εποχή. Ανεργία μηδέν (άρχισαν και εισαγωγές Gastarbeiter). Μέσα σε ελάχιστα χρόνια οι εξαγωγές είχαν πενταπλασιαστεί, το εισόδημα του μέσου εργάτη τριπλασιαστεί, οι επενδύσεις δεκαπλασιαστεί. Είχε επισυμβεί το λεγόμενο «Οικονομικό θαύμα» (Wirtschaftswunder). Και όχι εις βάρος κανενός – όλοι είχαν επωφεληθεί. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι νέα, γυαλιστερά αυτοκίνητα. Οικοδομικός οργασμός παντού.

Το «θαύμα» συνεχίστηκε για μερικές δεκαετίες ακόμα. (Ενδιαφέρον: ο πρώτος καγκελάριος που εισήγαγε λίγη λιτότητα στην Γερμανία ήταν ο Σοσιαλδημοκράτης Gerhard Schroeder – για ανταγωνιστικούς λόγους). Και η Γερμανία παραμένει ισχυρή οικονομική δύναμη.

Έτσι λοιπόν αγαπητέ Viennezos. Δεν είμαι οπαδός της ΤΙΝΑ αλλά της soziale Marktwirtschaft που απέδειξε ότι υπάρχει εναλλακτική λύση – συνδυασμός της ελεύθερης αγοράς με κοινωνικό κράτος. Κι αν πράγματι γνωρίζετε την Βιέννη θα ξέρετε και τις κοινωνικές παροχές της Αυστρίας που αυτή τη θεωρία ακολουθεί.

Φυσικά δεν είναι H ιδανική λύση. Ανισότητες υπάρχουν και καλό θα ήταν να απαλειφθούν ή έστω να μειωθούν (ίσως με σκανδιναβικό τρόπο). Αλλά όχι και να φτάσουμε στον συνδυασμό τρομοκρατίας και φτώχειας της ΕΣΣΔ. (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών: «τέσσερις λέξεις – τέσσερα ψέματα», έλεγε ο Καστοριάδης).

Παράκτιες και υπεράκτιες...

Τι προσπαθεί να κρύψει ο ιθαγενής του (φορολογικού αυτού) παραδείσου;

Χθες το βράδυ, ένας από τους πολλούς μας Ανώνυμους (να μας ζήσουν!) έστειλε το ακόλουθο σχόλιο:

«Εισηγούμαι αλλαγή ατζέντας. Ο κόσμος σείεται από τις αποκαλύψεις για τη σύσταση χιλιάδων υπεράκτιων εταιρειών, με σκοπό την απόκρυψη χρηματικών ποσών και την αποφυγή φορολόγησής τους. Στις λίστες φιγουράρουν πέρα από πολυεθνικές εταιρείες και υψηλόβαθμοι πολιτικοί (ήδη παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας), αθλητές κ.ά. Όλως παραδόξως οι περισσότεροι ξέχασαν να τις συμπεριλάβουν στα πόθεν έσχες τους.

Ζήτω το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα των αγορών!...»

Παρόλο που τα δύο τελευταία μας θέματα εξακολουθούν να συγκεντρώνουν εκατοντάδες αναγνώστες και δεκάδες σχόλια (μόνο την βαθιά νύχτα ήρθαν δώδεκα), όμως το θέμα της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής παραμένει κορυφαίο – ιδιαίτερα στον τόπο μας. Οπότε αλλάζουμε κύριο θέμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε και τα παλαιότερα (άλλωστε, σχεδόν όλα εμπλουτίζονται καθημερινά με νέα σχόλια. Το μπλογκ είναι ζωντανό!).

Νομίζω πως στην ιστορία της Ανθρωπότητας, από την εποχή του Χαμουραμπί, όλοι προσπαθούσαν να αποφύγουν φόρους, χαράτσια, εισφορές, και άλλα παρόμοια βάρη. Θυμάμαι την περίφημη φράση του Βενιαμίν Φρανκλίνου: «Μόνο δύο πράγματα είναι σίγουρα στον κόσμο: Ο θάνατος και οι φόροι» και σκέπτομαι πόσο ταιριάζει αυτό το θέμα με το περασμένο μας… Μιλήσαμε για τον θάνατο – ας μιλήσουμε για τους φόρους.

Λοιπόν η φοροδιαφυγή είναι πανάρχαια – όσο και οι φόροι. Πολύ παλιότερη από το «διεθνές καπιταλιστικό σύστημα των αγορών» που αναφέρει ο σχολιαστής μας. Το οποίο δεν είναι ο κύριος ένοχος για τις νέες μεθόδους φορο-κοπάνας. Περισσότερο φταίει η νέα τεχνολογία που έδωσε την δυνατότητα τα χρήματα να διακινούνται με αστραπιαίες ταχύτητες, να μεταμφιέζονται και να εξαφανίζονται. Καπιταλισμό (και μάλιστα χειρότερο και ωμότερο από τον σημερινό) είχαν και στον 19ο αιώνα – αλλά υπεράκτιες εταιρίες δεν είχανε!

Μην βαράτε λοιπόν τον καπιταλισμό (όλα πια τα φορτώνουμε σε αυτόν!) αλλά την τεχνολογική παγκοσμιοποίηση. Και για να δούμε: πώς αντιμετωπίζετε εσείς αυτό το πρόβλημα – για τον εαυτό σας και για τους άλλους; Είναι ένα θέμα οικονομικό, τεχνολογικό αλλά, πρωτίστως, ηθικό…

Πανικός διαρκείας

Ήταν ένα μικρό εκκλησάκι. Μισογκρεμισμένο αλλά φρεσκοασβεστωμένο. Καθόμουν σε ένα παγκάκι της αυλής, να ξεκουραστώ.

Έρχεται μία γριούλα σκυφτή που έσερνε τα πόδια. Μπαίνει από την πόρτα και την βλέπω να ανάβει κερί. Να προσκυνάει εικόνες με βαθιές μετάνοιες.

Κάθισε εκεί κάπου δέκα λεπτά. Όταν βγήκε, ήταν μερικά χρόνια νεότερη. Πιο στητή και λιγότερο σερνάμενα τα πόδια. Το πρόσωπο πιο φωτεινό.

Δεν ξέρετε πώς την ζήλεψα! Πορεύεται τον ίδιο δρόμο με μένα, ίδια χρόνια, προς τον θάνατο. Αλλά εκείνη πιστεύει! Δεν τρέμει το μαύρο, όπως εγώ. Το φωτίζει με το κεράκι της.

Έχω γράψει τόσα αρνητικά για την θρησκεία – και όλα καταπίπτουν και εξαφανίζονται μπροστά στην πίστη μιας γερόντισσας.

Όχι πως θα ήταν δυνατόν, τώρα στα 80 μου, να πιστέψω μύθους για Πανάγαθους Πατέρες και Σπλαχνικούς Υιούς που έναντι ομολογίας πίστεως και μετανοίας, θα μου εξασφαλίσουν μέλλουσα και παραδείσια ζωή. 

Αλλά από την άλλη πλευρά πώς αντέχεται αυτός ο πανικός διαρκείας μέχρι την τελευταία στιγμή;

Αντέχεται – δεν αντέχεται, δεν έχω επιλογή.

Τεχνητή Υπέρ-Νοημοσύνη

Πριν μερικές ημέρες ένας παλαιός αναγνώστης μου έστειλε ένα email:

Το όρθιο χιλιόμετρο στο Dubai
εκατοντάδες υπολογιστές

Καλημέρα φίλε Νίκο

Απολαμβάνω την επιστροφή σου στο blogging και σε βρίσκω σε μεγάλη
φόρμα. Το doncat έχει απογειωθεί - η θεματολογία είναι απίστευτα
ευρεία και με πλούσιο σχολιασμό.

Θα ήθελα να προτείνω ένα θέμα - ίσως δύσκολο για πολλούς σχολιαστές -
αλλά εξαιρετικής σημασίας για το μέλλον. Το θέμα αυτό είναι η τεχνητή
νοημοσύνη, η επίτευξη strong AI (γενική νοημοσύνη τουλάχιστον
ανθρωπίνου επιπέδου) και οι κοινωνικές, φιλοσοφικές και πολιτισμικές
επιπτώσεις που αυτή θα έχει από την στιγμή εκείνη κι έπειτα.

Μελετώ τρία βιβλία για το αντικείμενο. Είναι τα:

α) Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies του Νick Bostrom

β) Our Final Invention, του James Barrat

γ) The Singularity is Near, του Ray Kurzweil

και η αφορμή για να καταπιαστώ με θέρμη ήταν ένα post "διαμάντι" στο
εξαιρετικό waitbutwhy blog:
ΕΔΩ

Γνωρίζω πως έχεις σπουδές φιλοσοφίας καθώς και ευρεία ενδιαφέροντα -
ειδικά στον χώρο της τεχνολογίας. Νομίζω πως θα αποτελούσε ένα ωραίο
post για το doncat.

Οπότε κι εφόσον κρίνεις ότι θα ήταν καλό φυσικά...

Το γράμμα αυτό ήρθε ακριβώς την στιγμή που με είχε απασχολήσει και μένα το θέμα. Έναυσμα ήταν η προειδοποίηση του Steven Hawking που είχε πει στο BBC ότι η ανάπτυξη της Τεχνητής Υπέρ-νοημοσύνης (ASI: Artificial Super Intelligence) μπορεί να σημάνει το τέλος της Ανθρώπινης Φυλής. Έτσι αποφάσισα να ακολουθήσω την συμβουλή του φίλου Μ. Κ. – και θα τον παρακαλέσω να συμμετάσχει στο θέμα επώνυμα ή ανώνυμα, γιατί σίγουρα ξέρει περισσότερα από μένα. Επίσης προτείνω στους αγγλομαθείς να διαβάσουν το blog που αναφέρει. Θα μάθουν πολλά και εντυπωσιακά.

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε πια να εκτιμήσουμε πόσο γρήγορα εξελίσσεται η τεχνολογία. Τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει εξελιχθεί όσο τα προηγούμενα τριακόσια. Όταν πρωτοεξερεύνησα το διαδίκτυο το 1989-90 (με μαύρη οθόνη και πράσινα γράμματα – εντολές σε UNIX) μπορούσα να φανταστώ  πολλά – αλλά όχι ότι θα είχαν συμβεί πέντε χρόνια αργότερα! Ήδη τα κινητά μας «έξυπνα» τηλέφωνα ενσωματώνουν τεχνητή νοημοσύνη πρώτου επιπέδου (οι φωνές που απαντούν στις ερωτήσεις και έρευνές μας –Siri της Apple, Cortana της Microsoft, οι ανευρέσεις της Google, τα GPS που μας εντοπίζουν στους χάρτες, οι προτάσεις για βιβλία και δίσκους που μας κάνει η Amazon οι οποίες ανταποκρίνονται ακριβώς στα γούστα μας…). 

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι η τεχνολογία πια αυτό-εξελίσσεται. Όταν οι υπολογιστές φτάσουν στο ανθρώπινο επίπεδο, μόνοι τους θα κατακτήσουν το υψηλότερο σκαλοπάτι. Το δύσκολο θα είναι να κάνουν το επόμενο βήμα (τώρα είναι στο επίπεδο του μυρμηγκιού). Το μεθεπόμενο θα είναι πιο εύκολο. Εν τω μεταξύ θα έχει ολοκληρωθεί και το Internet of Things όπου όλα, ακόμα και τα αντικείμενα,  θα είναι διασυνδεδεμένα με το Διαδίκτυο.

Όταν φτάσουμε στην Υπερ-νοημοσύνη, τα πάντα θα είναι δυνατά. Από την ολοσχερή κατάργηση κάθε εργασίας – μέχρι και την ίδια την αθανασία. 

Αν αυτό σας εκπλήσσει σκεφθείτε ότι ένα ανθρώπινο σώμα είναι μία μηχανή. Ένα αυτοκίνητο μπορεί να λειτουργεί αιώνια, αν το συντηρώ συνεχώς με νέα ανταλλακτικά και το κρατώ καινούργιο. Η νανοτεχνολογία μπορεί να αντιγράφει και να αλλάζει κάθε κύτταρο στο σώμα μας, επ’ άπειρον.

Βεβαίως υπολογιστές που έχουν τέτοιες δυνατότητες θα μπορούσαν και να μας αφανίσουν – είτε από λάθος, είτε από πρόθεση. Αυτό φοβούνται ο Hawking αλλά και άλλοι όπως ο ιδιοφυής Elon Musk, ο μεγαλύτερος εφευρέτης και καινοτόμος της εποχής μας. Κι αυτό διότι αυτή την Τεχνητή Υπερ-νοημοσύνη δεν θα μπορούμε εμείς να την παρακολουθήσουμε και να την καταλάβουμε – όπως δεν καταλαβαίνει εμάς το μυρμήγκι. Η διαφορά μας δεν θα είναι πια στην ταχύτητα – όπως τώρα – αλλά στην ποιότητα. Και άρα δεν θα μπορούμε να την ελέγξουμε.

Προσωπικά δεν ανησυχώ – όλοι οι «προφήτες» βλέπουν αυτή την εξέλιξη να έρχεται σε 20-50 χρόνια (άρα δεν θα υπάρχω). Αλλά το περίεργο είναι πως σχεδόν όλοι είναι βέβαιοι ότι θα έρθει. Οι νεότεροι από σας, ας προβληματισθούν…