Δοκίμια για την λογοτεχνία

Συγκεντρωμένα σε ένα τόμο, στην οριστική τους μορφή, δοκίμια τριάντα έξη ετών για ποιητές και συγγραφείς. Περιλαμβάνονται και αυτά που διάλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης για να συνοδεύουν το έργο του σε ανθολογίες, και εκείνο που πρωτοπαρουσίασε την Κική Δημουλά στο ελληνικό κοινό – και στο γαλλικό είκοσι χρόνια αργότερα. Όποιος αγαπαει την καλή λογοτεχνία θα βρει εδώ σκέψεις, αναλύσεις και παρατηρήσεις που φωτίζουν και επεξηγούν μεγάλα έργα της εποχής μας.

_______________________________________________

Υ. Γ. Συγγνώμη αν «ευλογώ τα γένια μου». Δεν το συνηθίζω. Αναγκάζομαι, επειδή είναι ο μόνος τρόπος να πληροφορηθούν οι ενδιαφερόμενοι την κυκλοφορία ενός νέου βιβλίου μου.

Μήκων η Υπνοφόρος

Φέτος σπανίζουν οι παπαρούνες. Στο καταφύγιό μου, στα Κιούρκα, δεν είδα καμία. Αλλά το τελευταίο Σαββατοκύριακο, στην Αρκαδία είχε πολλές. Μία, μοναχική, ήταν τόσο περήφανα και φιλάρεσκα στημένη που την φωτογράφησα. Τώρα δεν θα υπάρχει πια. Τίποτα πιο εφήμερο από μία παπαρούνα... Αλλά και τίποτα πιο δοξασμένο μέσα στο κόκκινο, όσο διαρκεί...


____________________________________________________


Υ.Γ. Με πληροφορούν ότι αυτή είναι η κόκκινη της Δήμητρας και του Άδη, η Papaver Rhoeas. Άλλη είναι η λευκή προς το ροζ Μήκων η Υπνοφόρος που θυμόμουν σαν όνομα από το σχολείο.

kreefo?

Πολλά έχει ακούσει το κρυφό σχολειό από τους νέους ιστορικούς. Το χειρότερο είναι πως δεν υπήρξε ποτέ, μια και οι Τούρκοι δεν ενδιαφέρονταν για τα εκπαιδευτικά των Ελλήνων κι όλη η υπόδουλη Ελλάδα ήταν γεμάτη σχολές και σχολεία. Και φαίνεται πως οι ιστορικοί έχουν δίκιο, εφόσον η πρώτη αναφορά σε «κρυφό σχολειό» εμφανίζεται χρόνια μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Όμως ιστορικοί και μη θα έμεναν έκθαμβοι μπροστά στην Αγγλική του εκδοχή. Βρέθηκα χθες στη Δημητσάνα και περιοδεύοντας τα μονοπάτια του Λούσιου έφτασα στη νέα Μονή Φιλοσόφου. Στην αυλή της μονής φωτογράφησα την πινακίδα που δίνει οδηγίες για το μονοπάτι προς την παλαιά μονή που στέγαζε και το κρυφό σχολειό. Οι οδηγίες είναι δίγλωσσες κι ακόμα προσπαθώ να μαντέψω τι θα φανταστεί ένας αγγλόφωνος όταν διαβάσει τις λέξεις kreefo skolio.


____________________________________________________


Υστερόγραφο της άλλης ημέρας: "Καλά, μόνο την επιγραφή είδατε στην Αρκαδία;" ρωτάει αναγνώστης. Όχι βέβαια. Είδαμε να έχουν πρασινίσει ακόμα και οι βράχοι από τις φετινές βροχές, είδαμε ωραίους παραδοσιακούς οικισμούς χωρίς μπετά και πανωσηκώματα, και το κύκλωμα του Μαίναλου παραμένει παράδεισος. Η Αρκαδία είναι η Ελβετία της Ελλάδας και, κατά τη γνώμη μου, πολύ πιο όμορφη. Et in Arcadia ego - κι εγώ υπήρξα στην Αρκαδία - ο στίχος εκφράζει πάντα τη νοσταλγία του απόλυτα ωραίου.

Γάλλοι λιμπερτίνοι και Αμερικάνοι πουριτανοί

Η περιπέτεια του Στρως-Καν έχει βαθιές ρίζες. Μια ματιά στην εικόνα του δικαστηρίου τις επιβεβαίωνε. Το προφίλ του εισαγγελέα και το πρόσωπο της δικαστίνας ήταν μέσα στην Αμερικανική πουριτανική παράδοση – μου θύμισαν τον κλασικό πίνακα American Gothic του Grant Wood. Απέναντι στο κοσμοπολίτικο, επικούρειο, σχεδόν συβαριτικό πρόσωπο του Στρως Καν, δύο σφιγμένοι και αυστηροί εκπρόσωποι της Αμερικάνικης Law and Order. Δεν καταδίκασαν μόνο τον κατηγορούμενο – στο πρόσωπό του εξευτέλισαν όλη την ευρωπαϊκή κουλτούρα της ανοχής και της ελευθεριότητος, της αναθεματισμένης permissiveness των Ευρωπαίων. Καταδίκασαν το “gay Paree” των twenties – εκεί που πήγαιναν οι Αμερικανοί εμιγκρέδες για να ξεσαλώσουν – αλλά και να δημιουργήσουν. (Τι έλεγε ο Όσκαρ Ουάλντ; «Οι καλοί Αμερικανοί, όταν πεθαίνουν, πάνε στο Παρίσι»).

Δεν αντιλέγω ότι οι πράξεις που φέρεται να διέπραξε ο κατηγορούμενος είναι ειδεχθείς. Αυτές ήταν επαρκής λόγος για να τον δικάσουν και καταδικάσουν. Αλλά όχι για τον εξευτελισμό. Όχι για την πρωτοφανή σε Αμερικανικά δικαστήρια άδεια τηλεοπτικής μετάδοσης της διαδικασίας. Όχι για τις χειροπέδες.

Κάπου οι πουριτανοί ένοιωσαν απειλούμενοι από το ελευθέριο πνεύμα του Σαντ και των άλλων διάσημων λιμπερτίνων του 18^ου αιώνα. Κι αποφάσισαν να το πολεμήσουν με όλα τους τα όπλα…

Φυλακισμένος

Μερικοί από τους δικτυακούς αναγνώστες μου με διαβάζουν σε αυτό το blog, άλλοι στο www.ndimou.gr και άλλοι πάλι στο site της Lifo. Λίγοι με ψάχνουν και στα τρία. Έτσι οι πρώτοι π. χ. μου στέλνουν μήνυμα ρωτώντας αν έπαθα κάτι και έπαψα να γράφω (στο blog) χωρίς να προσέχουν ότι εξακολουθώ να συνεργάζομαι κάθε εβδομάδα με την LiFO ( τα κείμενα ανεβαίνουν και στο ndimou.gr).

Όχι, λοιπόν, δεν έπαθα κάτι (εκτός από ένα γερό κρυολόγημα). Αλλά έχω χάσει την μιλιά μου. Την υποχρεωτική μου στήλη την γράφω με μεγάλη προσπάθεια, όμως για ατομικές πολυτέλειες, όπως το blog, δεν υπάρχει διάθεση. Η κατάσταση (που ζούμε όλοι μας) με έχει συνθλίψει. Όπως όλοι οι σχολιαστές, έχω επενδύσει μερικές δεκάδες χιλιάδες λέξεις σε σχετικά σχόλια. Όταν τις σκέπτομαι, μου φαίνονται απόλυτα ανώφελες και περιττές. Να προσθέσω και άλλες; Να γράψω για άλλα θέματα («άλλα λόγια βρε παιδιά») την ώρα που καίγονται τα σπίτια μας; Η σιωπή έρχεται μόνη της και μου κλείνει το στόμα.

Στην καρδιά της Αθήνας υπάρχει ένα κήπος. Όταν ήμουν παιδί τον έλεγαν «Βασιλικό Κήπο» και ίσως ήταν δίκαιη ονομασία, μια και τον δημιούργησε μία βασίλισσα. Μετά, που εξορκίσαμε κάθε τι το βασιλικό, ονομάστηκε Εθνικός.

Στην καρδιά του Εθνικού Κήπου υπάρχουν κάτι θλιβερά κλουβιά από συρματόπλεγμα όπου επιβιώνουν δύσκολα μερικά ζώα και πουλιά. Ανάμεσά τους κι ένας αίγαγρος κρητικός, ένα άγριο κρι-κρι από τα Λευκά Όρη. Πριν δύο εβδομάδες περπάτησα στον κήπο και το φωτογράφισα.

Βάζω εδώ την φωτογραφία του, γιατί έτσι νιώθω αυτό τον καιρό.