ΚΑΖΑΜΙΑΣ 2018

(Οι νεότεροι μπορεί να μην ξέρουν τι είναι ο Καζαμίας. Γράφει το Λεξικό της Ακαδημίας: «ετήσια λαϊκή έκδοση με ημερολόγιο, αστρολογικές προβλέψεις, και προφητείες, ανέκδοτα, ονειροκρίτη, συνταγές και άλλες πληροφορίες. Από το ιταλικό Casamia». Από τότε που βγήκε το Google – λέμε εμείς – έχει περιπέσει σε αχρηστία).

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Μεγάλη αποκάλυψη συγκλονίζει την ανθρωπότητα. Κάποιος δαιμόνιος δημοσιογράφος ανακάλυψε πως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ντόναλντ Τασκ – πρόεδρος των ΗΠΑ ο ένας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο άλλος – δεν είναι άνθρωποι, αλλά καρτούν. Πρόκειται για ξαδέρφια του Ντόναλντ Ντακ – της διασημότερης πάπιας στον

κόσμο. Η αποκάλυψη έγινε όταν εμφανίστηκε στον Λευκό Οίκο ο Σκρουτζ Μακ Ντακ, θείος των ανωτέρω, να συγχαρεί τον ανεψιό του που του μείωσε την φορολογία με το τελευταίο φορολογικό νομοσχέδιο. (Ως γνωστόν, τώρα στις ΗΠΑ, οι παμπλούσιοι πληρώνουν λιγότερα).

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Ο Σκρουτζ ΜακΝτακ εμφανίστηκε και στις Βρυξέλλες. Πήγε στον άλλο ανεψιό του, τον Ντόναλντ Τασκ, να του υποβάλει νέο σχέδιο για την διαχείριση του μεταναστευτικού. Σύμφωνα με τον Σκρουτζ, ο συνεργάτης του Κύρος Γρανάζης έχει επινοήσει κάτι υπερδιαστημόπλοια που όταν τα μελέτησε ο Έλον Μασκ, μας έσκασε από τη ζήλια του. Η πρόταση του Σκρουτζ: φορτώστε τους μετανάστες και πρόσφυγες στα διαστημόπλοια και αμολήστε τους στο διάστημα. Εκεί, σύμφωνα με το νέο-φιλελεύθερο αξίωμα «ο καθένας είναι υπεύθυνος για την τύχη του», αφήστε τους στην τύχη τους. Ο άλλος Ντόναλντ, ο Τραμπ, επικροτεί ενθουσιωδώς την πρόταση.

ΜΑΡΤΙΟΣ

Κάπου στο υπερπέραν ο Μέγας Δημιουργός των καρτούν, Ουώλτ Ντίσνεϋ έμαθε για τα κατορθώματα των δημιουργημάτων του και αποφάσισε να επιστρέψει στη γη. Όπως ίσως γνωρίζετε, ο Ντίσνευ δεν πέθανε ποτέ. Λίγα δευτερόλεπτα πριν επέλθει το μοιραίον, μπήκε σε μία κρυογονική κάψουλα, διασωληνώθηκε, δικτυώθηκε και περιμένει  να ανακαλυφθούν οι νέες τεχνολογίες, που θα μπορούσαν να τον θεραπεύσουν, να τον αναβαθμίσουν και ανανεώσουν, ώστε να επιστρέψει δριμύτερος. Ενόψει όμως των καταστροφών που προοιωνίζονται με την ανάληψη του πλανήτη από την δυναστεία Ντακ, διακόπτει την συντήρηση, βγαίνει από την κάψουλα και ό,τι προκύψει.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

Την κάψουλα καπαρώνει αμέσως ο Μουγκάμπε. Οι αντίπαλοι των καρτούν συνασπίζονται. «Τώρα για πρώτη φορά καταλάβαμε», λέει ένας αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «γιατί συμπεριφέρεται έτσι ο Τραμπ. Νομίζαμε πως είναι άνθρωπος!». Ο δημοσιογράφος που πρώτος έκανε την αποκάλυψη, ερευνώντας έφθασε σε απίθανα αποτελέσματα. Έχει δίκιο το 80% των Ελλήνων που πιστεύει ότι μας κυβερνάνε μυστικές δυνάμεις. Οι θεωρίες συνωμοσίας βγαίνουν αληθινές. Μας κυβερνάνε δισδιάστατα καρτούν! Και το κακό είναι πως η προσπάθεια του δημιουργού τους να τα σταματήσει απέτυχε. Μόλις βγήκε από την κάψουλα έπεσε θύμα του Τραμπ,  εισπνέοντας καυσαέρια της «ανύπαρκτης» κλιματικής αλλαγής.

ΜΑΪΟΣ

Οι αποκαλύψεις συνεχίζονται. Μερικές ήταν προφανείς. Μη μου πείτε ότι δεν είχατε καταλάβει πως ο Πολάκης και ο Καρανίκας ήταν καρτούν; Για τον Λεβέντη το υποψιαζόμουν από τότε που έβγαινε στην Τηλεόραση. Αλλά και στον διεθνή χώρο – υπάρχει πιο προφανές καρτούν από τον Κιμ Γιονγκ Ουν;

Κάποιος βαθυστόχαστος σχολιαστής έγραψε ότι «ως τώρα είχαμε την αφελή εικόνα ότι τα καρτούν είναι διασκεδαστικά κινούμενα σχέδια για τα παιδιά. Μερικοί παιδοψυχολόγοι είχαν προσέξει πόσο βάρβαρα και αιμοβόρα είναι και τα είχαν απαγορέψει στις τις μικρές ηλικίες. Ποιος θα τα απαγορεύσει για τους μεγάλους;»

ΙΟΥΝΙΟΣ

Σας γράφω από το διάστημα. Η ιστορία της γης τελείωσε. Μετά από μία ακόμα κοκορομαχία Τραμπ και Κιμ πάτησαν ταυτόχρονα τα κόκκινα κουμπιά. Την ώρα εκείνη έκανα ρεπορτάζ μέσα σε ένα διαστημόπλοιο, που εκτοξεύθηκε αυτόματα από το σοκ των εκρήξεων. Βλέπω κάτω τον παλιό μας πλανήτη σαν Λούνα Παρκ σε μεγάλη γιορτή. Όλο πυροτεχνήματα. Αναρωτιέμαι αν θα μείνει κανείς να διαβάσει αυτά που γράφω. Τα ανέβασα στο μπλογκ μου όσο ακόμα υπήρχε το ιντερνέτ…

Τι να ευχηθώ τώρα; «Καλή Χρονιά»;

Κάλαντα 17, με περαστικά…

Καλήν ημέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας,
Χριστού την Θεία Γέννηση να πω στο αρχοντικό σας.  
Αρχοντικό πανέμορφο που πάνω κάτω απλώνεται…
Με το συμπάθιο, δηλαδή, ΕΝΦΙΑ τι πληρώνετε;

Κι εμείς σε ωραίο ρετιρέ ζούσαμε με ένα πάσο,
Μέχρι που μας απέλυσαν και μείναμε στον άσσο.
Κοκκίνισαν τα δάνεια και χάσαμε κάθε έρεισμα
Μας πήραν το διαμέρισμα – αλλά μας δώσαν μέρισμα!

Και τώρα την παραμονή εβγήκαμε στη γύρα
Ολόκληρη οικογένεια με τρίγωνο και λύρα
Είμαστε νεόπτωχοι αστοί, δεν ξέρουμε από φτώχια
Μοχθούμε να ξεφύγουμε της μοίρας μας τα βρόχια.

Ότι ελπίδες είχαμε εβγήκαν όλες σκάρτες…
Αν μετρητά δεν έχετε, δεχόμαστε και κάρτες.
Έστω μελομακάρονα – μήπως και κινητό;
Απ’ το διπλό τριπλό success, το χάσαμε κι αυτό!

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται και χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται στην φάτνη των αλόγων…
Καλύτερα απ’ τη Μόρια, στη γη των παραλόγων.

Δίπλα, στην Ιερουσαλήμ, χαμός στα χαμηλά,
Αλλάχ, Χριστός και Ιεχωβάς την πόλη διεκδικούν.
«Δόξα εν υψίστοις» τραγουδούν οι άγγελοι ψηλά
αλλά είναι τόσα τα μπαμ-μπουμ, που ούτε τους ακούν.

Εκ της Περσίας έρχονται οι Μάγοι με τα δώρα…
Ο Πούτιν με τον Ερντογάν  μοιράζουνε μια χώρα.
Βλήματα στέλνουμε πολλά στις Αραβίας τα μέρη.
Σμύρνα, χρυσόν και λίβανον, δεν έχει το κεμέρι.

Περ-Αστικά μας όλων μας! Με μέτρα και μνημόνια,
Λιτότητα κι αναδουλειά, πέρασαν επτά χρόνια!
Η μέση τάξη βούλιαξε, η νεολαία φεύγει
Κι όποιος τσιμπήσει μία δουλειά, τον ΕΦΚΑ αποφεύγει.

Σ’ αυτό το σπίτι που’ ρθαμε πέτρα να μη ραΐσει, 
κι  ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια καλά να ζήσει.
Μακριά από πλειστηριασμούς και ειρηνοδικεία,
κατάσχεση, κατάληψη και κάθε αδικία.

Χρόνια Πολλά!

______________________________________

(Το "Βήμα της Κυριακής κυκλοφορεί Σάββατο - άρα κι εμείς).

Καλές γιορτές, συνάνθρωποι!

Όσο πλησιάζουν τα Χριστούγεννα – η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης – προβληματίζομαι ξανά με αυτό το περίεργο φαινόμενο που λέγεται θρησκεία.

Για τους περισσότερους οι θρησκευτικές γιορτές είναι απλώς αφορμή για δώρα, γλέντι, καλοπέραση. (Εκτός από τους μη έχοντες – που βυθίζονται στη στέρηση και την μελαγχολία). Πόσοι άραγε εκείνες τις μέρες εμβαθύνουν στην διδασκαλία του Ιησού; Ένα κήρυγμα αγάπης, έγινε αφορμή ευωχίας και κατανάλωσης.

Υπάρχουν και χειρότερα: Ο Βούδας δεν ίδρυσε θρησκεία. Δεν ασχολήθηκε με θεούς (δεν αναφέρονται ποτέ στους λόγους του) ούτε αγίους. Το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν να απαλύνει τον πόνο της ύπαρξης για τους ανθρώπους. Μια αγωγή, όχι μία πίστη. Συμπόνια, άσκηση, ενδοσκόπηση, έλεος.

Δυστυχώς οι οπαδοί του διαστρέβλωσαν τη διδασκαλία του και την έκαναν θρησκεία, παραβλέποντας τις διδαχές του, που δεν επέτρεπαν ούτε την απεικόνιση της μορφής του. Και τώρα οι Βουδιστές της Μιανμάρ κυνηγάνε και εξολοθρεύουν τους συμπατριώτες τους Ροχίνγκα, μόνο και μόνο επειδή δεν είναι Βουδιστές αλλά Μουσουλμάνοι. Θα τα έχετε διαβάσει: δεκάδες χιλιάδες νεκροί, πεντακόσιες χιλιάδες πρόσφυγες και ο ΟΗΕ μιλάει για γενοκτονία. Αυτά οι ειρηνιστές πιστοί του Βούδα!  

Η Μέση Ανατολή φλέγεται – και ποιος είναι ο λόγος; Για μας τους τρίτους ασήμαντος, για τους Μουσουλμάνους τεράστιος. Σουνίτες και Σιίτες σφάζονται αιώνες τώρα . Έψαξα να μάθω για τις διαφορές τους – δεν είναι καν θρησκευτικές. Πιστεύουν στον ίδιο θεό – τον Αλλάχ – έχουν τον ίδιο προφήτη – τον Μωάμεθ – ακολουθούν το ίδιο ιερό βιβλίο – το Κοράνι – και τους ίδιους ακριβώς κανόνες. Αλλά η διαδοχή του προφήτη έπρεπε κατά τους μεν να πάει σε συγγενή του, κατά τους δε – όχι.

Μήπως όμως εμείς δεν αποσχισθήκαμε από τους Καθολικούς για την διαφορά: «ομοούσιος» ή «ομοιοούσιος» – και το filioque;  Και οι Καθολικοί δεν έσφαξαν τους Διαμαρτυρόμενους τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου; Χριστιανοί όλοι μας, οπαδοί της Χριστιανικής Αγάπης…

Αν από κανένα συννεφάκι μας παρακολουθούν ο Βούδας, ο Μωάμεθ, ο Χριστός, δεν θα απορούν μονάχα. Θα οργίζονται και θα μας οικτίρουν. Κήρυξαν την αγάπη και την συμπόνια (ναι, και ο Μωάμεθ, μεταξύ των δικών του) και οι πιστοί των θρησκειών που ίδρυσαν, σφάζονται ακόμα και αναμεταξύ τους! 

Τουλάχιστον εκείνοι οι σοφοί Αρχαίοι Έλληνες δεν χρειάζονταν θρησκευτικές ή ιδεολογικές προφάσεις. Έκαναν πόλεμο για τον πόλεμο, την κατάκτηση, το πλιάτσικο. Δεν έλεγαν: πολεμάμε τους βαρβάρους (ή τους Σπαρτιάτες) επειδή πιστεύουν σε άλλο θεό. Δεν ήθελαν να προσηλυτίσουν – ήθελαν να κατακτήσουν. Και μπορούσαν να είναι απόλυτα κυνικοί. Όπως εμφανίζει ο Θουκυδίδης τους Αθηναίους στον διάλογό τους με τους Μηλίους.

Παράξενο πράγμα η θρησκεία. Βασική ανάγκη και παρηγοριά του ανθρώπου που τρέμει τον θάνατο, τον πόνο και την φθορά. Κι έρχεται λοιπόν τώρα η ίδια η θρησκεία και φέρνει τον θάνατο, τον πόνο και τη φθορά. Υπερασπίζεται τους φτωχούς και ντύνεται στα χρυσάφια. Κηρύττει την μελλοντική αιώνια ζωή και προσφέρει τον άμεσο θάνατο. Δοξολογεί την αγάπη και σπέρνει το μίσος…

Παράταιρες και παράτονες σκέψεις μέσα στην γιορτινή ατμόσφαιρα των ημερών. Όμως, ανάμεσα στους Αη Βασίληδες και τις γαλοπούλες, αξίζει για μια στιγμή να αναλογιστούμε τι και γιατί γιορτάζουμε…

Ελληνική γαστριμαργία

Ηλιοβασίλεμα στον Γαλησσά

Αν με ρώταγε κανείς τι έχει αλλάξει ριζικά στην Ελλάδα τα τελευταία εξήντα χρόνια – θα του απαντούσα με μία λέξη: οι γεύσεις.

Στην δεκαετία του 50 σπούδαζα στην Γερμανία. Τα καλοκαίρια, που ερχόμουν για διακοπές, συνήθιζα να τις συνδυάζω με επισκέψεις φίλων συμφοιτητών, κυρίως Γερμανών. Ένα-δυό τους φιλοξενούσα, άλλους απλώς τους ξεναγούσα.

Βέβαια είμασταν νέοι και πεινασμένοι – άρα καταβροχθίζαμε τα πάντα. Αλλά αυτά τα πάντα δεν ήταν ούτε τόσο πολλά, ούτε τόσο ποικίλα. Ακόμα και το σουβλάκι, στην σημερινή του εκδοχή, δεν είχε διαδοθεί. Έπρεπε να το αναζητήσεις στην Ομόνοια. Από κει και πέρα: μουσακάς, παστίτσιο, λαδερά και, στα παραθαλάσσια, ψάρι.  

Στα σπίτια βασίλευε ο Τσελεμεντές και η διάδοχός του Χρύσα Παραδείση. Μία διεθνοποιημένη και στρογγυλεμένη αστική κουζίνα από την οποία είχαν αφαιρεθεί όλες οι «ακρότητες» που της έδιναν χαρακτήρα και γεύση. Και μόνο μερικές χειρόγραφες συνταγές που παραδίνονταν από μάνα σε κόρη κι από γιαγιά σε εγγονή, κρατούσαν μία κρυφή ποιότητα και παράδοση.

Η αλλαγή ξεκίνησε με την Μεταπολίτευση. Νέοι σεφ, νέα υλικά, νέες γεύσεις. Θυμάμαι το πρώτο «Βαρούλκο» που ανακάλυψε άγνωστα στους περισσότερους ψάρια όπως την πεσκανδρίτσα. Ο Λευτέρης Λαζάρου ξεκίνησε πριν από τριάντα χρόνια και έφερε το πρώτο αστέρι Μισελέν στην Ελλάδα. Τώρα έχουμε επτά – σε πέντε εστιατόρια!

Μαζί με την καινούργια κουζίνα φάνηκαν και οι πρώτοι Έλληνες γευσιγνώστες. Φιλοσοφημένοι αισθητές όπως ο «Δειπνοσοφιστής» (Χρίστος Ζουράρις), ο «Απίκιος» (Γιάννης Ευσταθιάδης), ο «Επίκουρος» (Αλβέρτος Αρούχ, που έφυγε νωρίς) δημιούργησαν το γνωστικό υπόβαθρο και έθεσαν τα κριτήρια για την αξιολόγηση της μαγειρικής τέχνης. Μαθητές τους οι πολλοί (όχι πάντα επαρκείς)  αξιολογητές γεύσεων που αφθονούν σε έντυπα, στο Διαδίκτυο (food bloggers) και τα γαστρονομικά ένθετα των εφημερίδων. Μία κορυφαία θέση ανάμεσά τους διεκδικεί τώρα κι ο νέος «Γευσιγνώστης» του "Βήματος". 

Και ήρθαν μετά οι αναρίθμητοι τηλεοπτικοί chef. (Είναι άλλωστε η φθηνότερη τηλεοπτική παραγωγή).

Αλλά το σημαντικό δεν είναι πως αποκτήσαμε πέντε ή και πενήντα καλά εστιατόρια. Το σημαντικό είναι πως δημιουργήθηκε μία αισθητική κουλτούρα γύρω στην μαγειρική τέχνη. Έτσι, σήμερα, όπου και να πας στην Ελλάδα, θα είναι εύκολο να συναντήσεις ένα ή περισσότερα στέκια που θα προβληματίζονται και θα δημιουργούν.

Τυχαίες συναντήσεις αποδεικνύονται τυχερές. Περιδιαβάζοντας φέτος το καλοκαίρι την παραλία του Γαλησσά στη Σύρο, σταθήκαμε τυχαία στο τελευταίο εστιατόριο. Κι ανακαλύψαμε ένα γαστρονομικό διαμάντι.

Χρειάστηκε να το επισκεφθούμε ξανά αρκετές φορές – γιατί δεν μπορούσαμε να εξαντλήσουμε όλο τον κατάλογο σε μία βραδιά. Δεν μας απογοήτευσε ποτέ.

(Αυτό το παράδειγμα δεν αποτελεί διαφήμιση – δεν ξέρω καν αν το εστιατόριο θα λειτουργήσει και του χρόνου – και με τον ίδιο σεφ).
Άλλωστε κάτι ανάλογο μας συνέβη πρόπερσι στην Πάρο και πριν λίγους μήνες στο Πήλιο. (Σπανιότερα μας συμβαίνει στην Αθήνα – όπου η ανάγκη επίδειξης των επώνυμων σεφ τους οδηγεί συχνά σε γαστρονομικές ακρότητες και ακροβασίες).

Το 1987 πεθαίνει η Παραδείση. Την ίδια χρονιά ανοίγει το «Βαρούλκο». Είναι γεγονός ότι η περίοδος Τσελεμεντέ, αγγουροντομάτας και ρετσίνας (που προκαλούσε στομαχικές κράμπες στους ασυνήθιστους ξένους επισκέπτες) έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Απομεινάρια του πατέρα

Έφυγε από το σπίτι το 1961. Το γραφείο του: βιβλιοθήκες, συρτάρια, ντουλάπια, έμεινε όπως ήταν τότε. Μόνο το ξεσκόνιζαν κατά καιρούς. Σκοτεινό, με τις μεγάλες απειλητικές προσωπογραφίες των προγόνων στους τοίχους, ήταν το άβατο του σπιτιού.

Πέρασαν πενήντα έξη χρόνια. Έφυγαν και ήρθαν γενεές. Κάποια στιγμή αποφασίστηκε το σπίτι να αλλάξει χρήση. Έπρεπε να φύγουν τα πάντα. Άλλα μόνιμα, άλλα προσωρινά. Τα έπιπλα («δεν φτιάχνουν πια σήμερα τέτοια!») έπρεπε να εκκενωθούν για να πάνε στον λουστραδόρο.

Λόφοι χαρτιών, βουνά φακέλων, λευκώματα, ντοσιέ, βιβλία, όλα στο πάτωμα. Μία άλλη Ελλάδα αναδύθηκε από τις φωτογραφίες. Δεν ήξερα πως ο πατέρας προτιμούσε τον Χαρισιάδη – οι εικόνες του έλαμπαν, σαν να τυπώθηκαν χθες.

Ξεχασμένα είδη και γένη του λόγου. Ποιος γράφει τώρα, ποιος διαβάζει προικοσύμφωνα; Τρεις αδελφές πάντρεψε, δεκαετία του είκοσι και του τριάντα.

Φωτογραφίες με αξιωματούχους σπουδαίους στο ύφος, σήμερα εντελώς ξεχασμένους. Μερικούς τους θυμήθηκα από εγκυκλοπαίδειες και ιστορικά βιβλία.

Τελετές: γάμοι, δεξιώσεις, γιορτές, βαφτίσια ανθρώπων που πια δεν υπάρχουν. Τίποτα από όλα αυτά δεν υφίσταται σήμερα. Άραγε ισχύουν ακόμα διατάξεις από τις  «Νομολογίες» του 1924,25,26 κλπ.; Κι αυτά τα χοντρά, ασήκωτα ξένα βιβλία; Παιδί συλλάβιζα την άγνωστη σε μένα λέξη: Rationalisierung. Τώρα ξέρω: εξορθολογισμός. Άγνωστος και τότε (και τώρα) στην Ελλάδα.

Σε μία ομαδική φωτογραφία αναγνωρίζω την νεαρή Φρειδερίκη – σχεδόν έφηβη, μάλλον, ακόμα πριγκίπισσα του Ανοβέρου. Δεν ήξερα πως είχαμε επαφές με τη Αυλή. Αν κρίνω βέβαια από τους υπόλοιπους της εικόνας, μπορεί και να μην είχαμε…

Να και η παιδική μου ηλικία. Φάκελος με το όνομά μου: μέσα έλεγχοι από το δημοτικό ως το γυμνάσιο. (Λύκειο δεν υπήρχε). «Δελτίον προόδου» με άγνωστο εκδότη. Πήγαινα εγώ σε αυτό το σχολείο; Δεν θυμάμαι τίποτα. Ημερομηνία: 1941, πρώτος χρόνος της Κατοχής, πρώτη τάξη. Πολύ αργότερα, σημειώσεις με παρατηρήσεις καθηγητών. Υπογραμμισμένες στα αρνητικά σημεία. Μόνο το είκοσι αποδεκτό. (Ο τελειοθήρας).

Και μετά: Νόμοι, νόμοι, νόμοι και διατάξεις. Αναλύσεις, ερμηνείες, εγκύκλιοι και ΦΕΚ – η ζωή του τέλειου γραφειοκράτη. Συμβόλαια και υπομνήματα. Κι ανάμεσα, απροσδόκητα, μία ποιητική συλλογή. Α, ναι, θυμάμαι, έγραφε ποιήματα. Άψογα σε μέτρο και σε ρίμες. Σχολή Γρυπάρη. Έχω κρατήσει μερικά που μου είχε δώσει.

Πάντα το δίλημμα – τι κρατάω, τι πετάω; Κι αυτά που θα κρατήσω τι θα γίνουν; Σύντομα, δικά μου απομεινάρια. Κάποιος θα αναρωτιέται και για μένα: Τι κρατάω;

«Σκιάς όναρ, άνθρωπος». Ποτέ δεν έχεις πιο έντονη την αίσθηση της παροδικότητας παρά όταν ανοίγεις παλιά συρτάρια.