Και δεύτερος χαμένος χρόνος

Με ρώτησαν πώς θα χαρακτήριζα το 2011. Αυθόρμητα μου ήρθε η απάντηση: Χαμένος χρόνος. Μετά θυμήθηκα το 2010 και συμπλήρωσα: άλλος ένας. Πραγματικά ζαλίζομαι στην σκέψη του απόλυτου κενού. Δεν έγινε ΤΙΠΟΤΑ! Καμία ουσιαστική μεταρρύθμιση, καμία βελτίωση. Μόνο ζημιά, με σπασμωδικές κινήσεις: περικοπές κι επιβαρύνσεις που οδήγησαν σε ύφεση και απολύσεις. Όχι μόνο δεν έλυσαν κανένα πρόβλημα, δημιούργησαν πολλά.

Χαμένος χρόνος. Όχι αυτός του Προυστ, που τελικά ξαναβρέθηκε. Αλλά ο δικός μας. Ο πολύτιμος και μοναδικός...

Αυτό το τριαντάφυλλο που φωτογράφησα χθες το αφιερώνω στον νέο χρόνο για να τον καλοπιάσω. Μήπως και μας φέρει κάτι καλύτερο που πολύ το έχουμε ανάγκη!

Ένσταση!

Για μένα ο κύριος Κουτσού (ή Εφραίμ) έπρεπε να είναι από καιρό στην φυλακή. Όχι για τα τέσσερα κακουργήματα, τις ανύπαρκτες λίμνες και τις πολλές off shore εταιρίες. Αλλά για απάτη και καπήλευση των ιερών. Κι έπρεπε να τον έχει μηνύσει η ίδια η Ορθόδοξη Εκκλησία.  Ο Χριστός είπε: «αγαπάτε αλλήλους» - δεν είπε: «προσκυνάτε τη ζώνη της μάνας μου». Ούτε πρόσθεσε: «και με το αζημίωτο, φυσικά».

Α, ναι - και είχε διώξει τους εμπόρους από το Ναό.

Η μοίρα των βιβλίων

Ο καλός φίλος και παλιός blogger Antvol μου έστειλε ένα γράμμα με ευχές. Και μαζί είχε τα τελευταία του νέα:

«Άκου τώρα και μια προσωπική ιστορία: πριν από λίγες ημέρες, [ ] διάβασα (για πρώτη φορά - τι ντροπή ...) τον Petit Prince, και, όπως λέει κι η νεολαία, "έπαθα πλάκα"!. Αν είναι δυνατόν, τέτοιο υπέροχο βιβλίο, και μου είχε ξεφύγει, ειλικρινά δεν με συγχωρώ. Κι από την άλλη, πολύ χαίρομαι που, έστω και τώρα, ήρθα σε επαφή με το αριστούργημα αυτό (κάλλιο αργά, κλπ)».

Ο Μικρός Πρίγκιπας, του Antoine de Saint-Exypéry! Το γράμμα του φίλου με έκανε να τον ξαναδιαβάσω. Και να συλλογιστώ την περίεργη μοίρα των βιβλίων… «Habent sua fata libelli» έγραψε ο Terentianus Maurus τον δεύτερον αιώνα μετά Χριστόν. Και υπονοούσε τον αναγνώστη: «Pro captu lectoris» είναι η αρχή του στίχου. Δηλαδή: «Ανάλογα με την πρόσληψη του αναγνώστη έχουν τα βιβλία την μοίρα τους».

Δεν χρειαζόμασταν την «Νέα Κριτική»  να μας πει πως ο αναγνώστης φτιάχνει το βιβλίο. Το ήξεραν και πριν δύο χιλιάδες χρόνια. Κι εμείς που γράφουμε, συχνά ξεχνάμε πως η μοίρα των βιβλίων μας θα διαμορφωθεί ανεξάρτητα από τις προθέσεις μας.

Τα δύο τελευταία βιβλία του Saint-Exypéry είναι ένα αδυσώπητο παράδειγμα. Και τα δύο δημοσιεύτηκαν στην Γαλλία μετά τον θάνατό του. Το ένα ήταν ένας τόμος πεντακοσίων πυκνογραμμένων σελίδων με τίτλο «La Citadelle» (Το Κάστρο). Όγκος τεράστιος για ένα συγγραφέα του οποίου τα άλλα βιβλία σπάνια ξεπερνούσαν τις εκατό σελίδες.  Ήταν το μεγάλο του έργο, (magnum opus,) το απόσταγμα όλης του της ζωής, το βιβλίο που θα ολοκληρωνόταν μόνο με τον θάνατό του (όπως και έγινε).

Το άλλο ήταν ένα παραμύθι για παιδιά εβδομήντα σελίδων με σκίτσα του συγγραφέα που πρωτοκυκλοφόρησε στα Αγγλικά το 1943 (ο συγγραφέας ζούσε τότε στην Νέα Υόρκη). «Ο Μικρός Πρίγκιπας».

Είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο Γαλλικό βιβλίο στην ιστορία. Μεταφράστηκε σε διακόσιες πενήντα  γλώσσες και διαλέκτους και έχει πουλήσει πάνω από διακόσια εκατομμύρια αντίτυπα. Ψηφίστηκε στη Γαλλία ως το καλύτερο βιβλίο του 20^ου αιώνα. Κάθε γενιά το ανακαλύπτει από την αρχή – όπως κι ο φίλος μου, στη ώριμη ηλικία του. Δεν υπάρχει εγγράμματος άνθρωπος στον κόσμο που να μην έχει συγκινηθεί με τον Μικρό Πρίγκιπα.

Και το magnum opus; Το βιβλίο της ζωής του; La Citadelle; Ελάχιστοι το γνωρίζουν, ακόμα λιγότεροι το έχουν διαβάσει. Ενώ τα πρώτα του μυθιστορήματα ανατυπώνονται, θα δυσκολευθείτε να βρείτε αντίτυπό του τελευταίου.

Τι έκπληξη θα δοκίμαζε ο ακούραστος αεροπόρος, που διάβαζε και μέσα στο μονοπλάνο του, με το παιχνίδι που του έπαιξε η μοίρα. Σίγουρα ένιωσε γράφοντας τον «Μικρό Πρίγκιπα» ότι ήταν ένα τέλειο έργο - αλλά δεν θα φανταζόταν την τύχη του.

Κι όμως η ετυμηγορία των αναγνωστών ήταν σωστή. Εγώ, που διάβασα και το μεγάλο έργο, σας βεβαιώνω ότι το μικρό τα είχε ήδη πει όλα. Με τον πιο άμεσο και δυνατό τρόπο.

Τον τρόπο του αριστουργήματος.

Γιατί γιορτάζω το φως αλλά δεν πενθώ το σκοτάδι

Οι φίλοι μου γνωρίζουν πως θεωρώ την 21^η Ιουνίου ημέρα εορτάσιμη. Είναι η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου, με το περισσότερο φως κι εγώ ο ηλιοπότης (όπως θα με χαρακτήριζε ο Ελύτης)  το χαίρομαι.

Αντίστοιχα τότε θα έπρεπε σήμερα, 21^η Δεκεμβρίου, να πενθώ για το σκοτάδι. Είναι η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου.

Όμως αυτό δεν συμβαίνει. Δεν βλέπω την σημερινή ημέρα ως σημείο σκότους, αλλά ως την στιγμή που θα αρχίσει να μεγαλώνει το φως. Ως ημέρα αισιοδοξίας. Που την γιόρταζαν οι άνθρωποι από τους προϊστορικούς χρόνους. (Ως και οι Χριστιανοί μετέθεσαν τα Χριστούγεννα για να συμπέσουν με την πανάρχαια δοξασία).

Έτσι λοιπόν, μέσα στην σημερινή γενική μαυρίλα και απαισιοδοξία, θέλω να εκπέμψω ένα μήνυμα αναγέννησης. Το φως από αύριο μεγαλώνει! Είθε μαζί του να αυξηθεί και η (έστω λίγη) χαρά του κόσμου. Ας ξεφύγουμε ακόμα και μία στιγμή από τον ζόφο!

Υστερόγραφο στο Ντουμπάι

Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην τελματωμένη Αθήνα και το δυναμικό Ντουμπάι ήταν για μένα ένα πολιτισμικό σοκ. Σε μας η κατάσταση θύμιζε τον Παλαμικό στίχο: «σβησμένες όλες οι φωτιές, οι πλάστρες, μες τη χώρα». Εκεί υπήρχε δημιουργία, κίνηση, ανάπτυξη. Σίγουρα η ανάπτυξη αυτή είχε και την σκοτεινή της πλευρά που την κατέγραψα. Αλλά υπήρχαν σχέδια, όραμα, δυναμισμός, στόχοι. Αυτό ήταν πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Όπως και το γεγονός ότι όλα αυτά έγιναν σε ελάχιστα χρόνια, κυριολεκτικά από το μηδέν.

Τις εντυπώσεις μου τις κατέγραψα σε ένα άρθρο στην Lifo (Γράμμα από το Ντουμπάι στο http://www.lifo.gr/mag/columns/4468  ) και σε δύο αναρτήσεις εδώ στο blog μου. Τα 85 ως τώρα σχόλια που ακολούθησαν στην Lifo ήταν σε μεγάλο βαθμό αρνητικά. Δεν είδαν (ή δεν θέλησαν να δουν) την αντίθεση και επικεντρώθηκαν στις αδυναμίες του Ντουμπάι (λες κι αν το βγάζαμε σκάρτο, θα δικαιωνόμασταν εμείς). Επίσης από τις δύο αναρτήσεις στο blog η θετική (Η Ατλαντίδα στο Ντουμπάι) είχε τις μισές επισκέψεις από την αρνητική (Η έρημος στην πόλη) παρόλο που η πρώτη ήταν πιο πλούσια, με ενδιαφέρουσες φωτογραφίες.

Συμπέρασμα: φαίνεται πως αγαπάμε την μιζέρια μας και την υπερασπιζόμαστε με νύχια και με δόντια. Κάθε εναλλακτική λύση μας μυρίζει και μας βρωμάει. Δεν την συζητάμε καν - την απορρίπτουμε. Μάλλον είμαστε άξιοι της τύχης μας…

Dubai: Η έρημος μέσα στην πόλη

Στο έδαφος του Ντουμπάι, ό,τι δεν είναι τσιμέντο ή πλάκες, είναι άμμος. Η πόλη ξεφύτρωσε μέσα από την έρημο και η έρημος είναι ορατή στα διάκενα ανάμεσα στους ουρανοξύστες. Η πόλη αποτελείται από οικοδομικούς πυρήνες, συμπλέγματα κτηρίων που ενώνονται με μεγάλες οδικές αρτηρίες. Ανάμεσά τους η έρημος.

Η έρημος υπάρχει και αλλού. Η επιφάνεια μπορεί να είναι λαμπερή - αλλά από κάτω υπάρχει σκοτάδι. Στο Ντουμπάι, εκτός από τους περαστικούς τουρίστες (που είναι πάντα οι περισσότεροι) ζούνε μόνιμα τρεις κατηγορίες ανθρώπων. Οι ντόπιοι (ελάχιστη μειοψηφία, γύρω στο 10%) που είναι σχεδον όλοι κρατικοί υπάλληλοι με υψηλές αποδοχές (πριν από μια εβδομάδα ο Εμίρης τις διπλασίασε!) και μεγάλες παροχές. Τα ξένα στελέχη μεγάλων εταιριών και οι ξένοι επιχειρηματίες, που επίσης απολαμβάνουν ένα υψηλό επίπεδο ζωής - και οι αόρατοι. Οι αόρατοι έχτισαν την πόλη δουλεύοντας σκληρά για ένα μικρό μεροκάματο σε συνθηκες σκλαβιάς. Τους στρατολόγησαν δουλέμποροι με υποσχέσεις κι όταν έφτασαν εδώ ήδη χρωστούσαν τα ναύλα τους. Τους πήραν το διαβατήριο και τους υποχρέωσαν να εργάζονται σε απάνθρωπες συνθήκες. Τους αποκάλεσα "αόρατους" γιατί δεν τους βλέπει κανείς. Είτε δουλεύουν στα γιαπιά, είτε ζουν σε στρατόπεδα έξω από την πόλη, στα οποία τους μεταφέρουν κλειστά λεωφορεία.

Η σκοτεινή πλευρά του Ντουμπάι, που δεν την μαθαίνουν οι τουρίστες.

Αυτό, κατα τη γνώμη μου, αμαυρώνει αλλά δεν ακυρώνει εντελώς το επίτευγμα του Ντουμπάι. Και σε μας ήρθαν εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες με την ίδια μέθοδο (δουλέμποροι, διαβατήρια, εκμετάλλευση) αλλά δεν χτίστηκε τίποτα... Δεν αρκεί να έχεις δούλους για να ορθώσεις τις πυραμίδες ή την Ακρόπολη. Όπως πιστεύω πως δεν ήταν απαραίτητο να στηθούν όλα αυτά με καταναγκαστική εργασία. Ίσως το κόστος να ήταν ακριβότερο - αλλά δεν θα περισσευαν άδεια και μισοτελειωμένα κτήρια όπως τώρα.

Ωστόσο για να είμαι δίκαιος απέναντι στο "θαύμα", όφειλα να δείξω και το σκότος.

Η Ατλαντίδα στο Dubai

Από το Ντουμπάι έφερα γύρω στις 300 φωτογραφίες - αλλά και χίλιες να έφερνα δεν θα μπορούσα να δώσω μία πλήρη εικόνα αυτής της χώρας-πολυθεάματος, που μόλις ψηλάφησα σε μία εδομάδα. Αποφάσισα λοιπόν να επικεντρωθώ σε ένα μόνο θέμα: την "Χαμένη Ατλαντίδα". Πρόκειται για ένα από τα τρία ενυδρεία της πόλης, τόσο μεγάλο που μπορείτε να το περιηγηθείτε και σαν δύτης κολυμπώντας ανάμεσα στα ψάρια του. Το aquarium αυτό αναπαριστά τα βυθισμένα ερείπια της Ατλαντίδας (Επάνω ο χάρτης της). Ο πλατωνικός μύθος πραγματοποιήθηκε σε έναν άλλο τόπο, όχι στην χώρα του.

Μυστηριώδη σκαλίσματα σε βράχους, συντρίμμια ναών ή ανακτόρων, λείψανα μεγάλης δόξας: έτσι όπως περιγράφει την χαμένη χώρα ο Πλάτωνας στον "Τίμαιο" και τον "Κριτία".

Εδώ λοιπόν βλέπουμε ένα παράδειγμα του πώς το Ντουμπάι, που πριν δύο δεκαετίες ήταν ένα άσημο χωριό, δημιούργησε αξιοθεάτα από το τίποτα. Έτσι κατάφερε να έχει φέτος σαράντα εκατομμύρια επισκέπτες (με πληθυσμό δύο εκατομμυρίων). Ενώ άλλες χώρες που κληρονόμησαν σπουδαία αξιοθέατα, διώχνουν τους τουρίστες.









Μην σκεφθείτε: πετρέλαιο. Το Ντουμπάι δεν έχει πετρέλαιο. Ζει από τον τουρισμό και το εμπόριο. Έχει γίνει τεράστιος εμπορικός κόμβος και έδρα όλων των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών.

Η αρχιτεκτονική του είναι μοναδική, τα έργα υποδομής επιβλητικά και η οργάνωσή του ελβετική. Όπως και η καθαριότητα.

Η χαμένη Ατλαντίδα είναι ένας κόσμος παραμυθένιας ομορφιάς - αλλά το μικρό αυτό πανέξυπνο κράτος έχει να προσφέρει πολλά ακόμα πιο ωραία πράγματα. Αν διάλεξα να γράψω για το ενυδρείο είναι διότι με πονεσε το ότι εμείς δεν έχουμε ούτε ένα. Αλλά θα μου πείτε "έχουμε" τον Πλάτωνα. Που τον αξιοποιούν οι Άραβες...

Ίσως γι αυτό μου φάνηκε πως αυτό το σαλάχι με περιγελούσε...

Λαμπερά ψάρια ελίσσονται ανάμεσα σε αρχαίες υδρίες. Και η μικρή Ινδή μαθαίνει το παραμύθι της Ατλαντίδας από αυτό το ενάλιο και υποβρύχιο μουσείο...

___________________________________________________

Y. Γ. Με διορθώνουν: υπάρχει και στην Ελλάδα ένα ενυδρείο, στις Γούρνες Ηρακλείου (Κρήτη).