Όλα όσα χρειάζεται να ξέρετε για την Κρίση

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ DONCAT

Νίκος Οικονομίδης*

Μύθοι και αλήθειες για τα μνημόνια και το Grexit

​​Η κυβέρνηση ξανάνοιξε τη συζήτηση για το Grexit, μια συζήτηση που έπρεπε να είχε λήξει από καιρό. Αρκετές φορές από το 2010, έχω εξηγήσει πόσο καταστροφικό θα ήταν το Grexit. Επανέρχομαι με μια σειρά αντιδιαστολών μύθου - αλήθειας.

Μύθος 1. Δεν χρειαζόμαστε αλλαγή κυβέρνησης. Όλες οι κυβερνήσεις είναι ίδιες στα οικονομικά.

Η Αλήθεια: Χρειαζόμαστε άμεσα μεταρρυθμιστική κυβέρνηση. Πρώτα για να βελτιωθεί η συμφωνία. Το πλαίσιο συμφωνίας είναι πολύ σκληρό, γιατί υπογράφηκε στη χειρότερη στιγμή για την Ελλάδα, μετά την άκαρπη, αλλοπρόσαλλη πεντάμηνη «διαπραγμάτευση» Βαρουφάκη. Η σημερινή κυβέρνηση υπέγραψε στόχο 3,5% του ΑΕΠ για το πρωτογενές πλεόνασμα. Το ΔΝΤ προτείνει πολύ μικρότερο πλεόνασμα, 1,5% του ΑΕΠ. Η Τράπεζα της Ελλάδος επίσης θεωρεί το 3,5% υπερβολικά φιλόδοξο. Μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση θα διαπραγματευθεί με τους Ευρωπαίους μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα.

Συγχρόνως, μια τέτοια κυβέρνηση θα κάνει, επιτέλους, τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις – μείωση του κράτους, μείωση των φόρων, ιδιωτικοποιήσεις, άνοιγμα του ανταγωνισμού και περιορισμός της φοροδιαφυγής. Χρειαζόμαστε ανταποδοτικό σύστημα συντάξεων. Επιπλέον, χρειάζεται επιτέλους να ξεφορτωθούν οι τράπεζες τα «κόκκινα» δάνεια για να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν υγιείς επιχειρήσεις. Είναι αποκαρδιωτικό ότι ακόμα και οι αλλαγές διοικήσεων στις τράπεζες παίρνουν μήνες αντί για μέρες.

Μύθος 2. Το Grexit είναι προτιμότερο από τα μνημόνια.

Η Αλήθεια: Τεράστιο λάθος. Με Grexit θα έχουμε μακροχρόνια κλειστές τις τράπεζες με πλαφόν στις αναλήψεις και οι καταθέτες θα χάσουν τουλάχιστον το 50% των χρημάτων τους, πρώτον, γιατί οι τράπεζες θα χρεοκοπήσουν και, δεύτερον, από τη μετατροπή των καταθέσεων σε νέες δραχμές. Οι κλειστές τράπεζες και τα μακροχρόνια capital controls θα αυξήσουν κατακόρυφα την ύφεση και την ανεργία. Οι επιχειρήσεις θα έχουν μεγάλα προβλήματα στις εισαγωγές και θα δημιουργηθούν σοβαρές ελλείψεις. Η νέα δραχμή θα είναι βαθιά υποτιμημένο, αδύναμο νόμισμα και θα δημιουργήσει άμεσα πληθωρισμό και φτώχεια, καθώς οι πολίτες θα μπορούν να αγοράζουν μόνο τα μισά ή το ένα τρίτο συγκριτικά με το σήμερα. Θα τυπωθούν πολλές νέες δραχμές, εκμηδενίζοντας έτσι το όποιο όφελος στις εξαγωγές από την υποτίμηση και αυξάνοντας ριζικά τον πληθωρισμό. Η Ελλάδα από τον πυρήνα της Ευρώπης θα καταντήσει μια μικρή, αδύναμη και φτωχή χώρα της Μέσης Ανατολής, έρμαιο των ισχυρών δυνάμεων της περιοχής και ιδιαίτερα της Τουρκίας. Η εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας θα είναι προβληματική.

Μύθος 3. Η κρίση δημιουργήθηκε από τα μνημόνια.

Η Αλήθεια: Η Ελλάδα βρέθηκε το 2009 με γιγαντιαίο έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού ύψους πάνω από 15% του ΑΕΠ. Τον Μάιο του ’10 οι μόνοι που ήταν διατεθειμένοι να μας δανείσουν ήταν οι Ευρωπαίοι. Μας ζήτησαν να νοικοκυρέψουμε τα δημοσιονομικά μας και να κάνουμε μεταρρυθμίσεις για να μπορέσουμε να βγούμε από την κρίση. Αυτοί ήταν οι όροι των μνημονίων, που σώφρονες Έλληνες θα έπρεπε να εφαρμόσουν ακόμη κι αν δεν τους τα επέβαλλαν οι ξένοι. Η κρίση προϋπήρχε των μνημονίων. Τα μνημόνια φτιάχτηκαν σαν δρόμος για έξοδο από την κρίση.

Μύθος 4. Τα μνημόνια οδηγούν σε Grexit.

Η Αλήθεια: Αν χειριστούμε το πρόγραμμα σωστά, θα έχουμε ανάπτυξη και πρόσβαση στις αγορές το 2017. Το 2014, παρά τα πολλά λάθη των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σαμαρά, και παρά την αμείλικτη αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ, η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Και, το πιο σημαντικό, κατάφερε και εξέδωσε ομόλογα με επιτόκιο κάτω από 5% μόλις δύο χρόνια μετά το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων. Οταν αυτή η μεγάλη επιτυχία του 2014 επετεύχθη ουσιαστικά χωρίς να έχουν γίνει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και παρά την αυξανόμενη πολιτική αβεβαιότητα λόγω της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ, με μία πραγματικά μεταρρυθμιστική κυβέρνηση η Ελλάδα μπορεί να πάει πολύ καλύτερα.

Μύθος 5. Ένα πρόγραμμα/μνημόνιο είναι απαραιτήτως υφεσιακό.

Η Αλήθεια: Οι Ευρωπαίοι και το ΔΝΤ θέλουν να μην υπάρχει έλλειμμα στον προϋπολογισμό και να έχουμε ένα μικρό πλεόνασμα. Υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να αυξήσουμε τους φόρους, δημιουργώντας βαθιά ύφεση, όπως κάναμε μέχρι τώρα. Ο δεύτερος είναι να μειώσουμε το μέγεθος του κράτους και να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά του χωρίς οριζόντιες περικοπές. Αν ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο, δεν χρειαζόμαστε αυξήσεις φόρων. Μπορούμε να μειώσουμε τις κρατικές δαπάνες και συγχρόνως να μειώσουμε τους φόρους, αυξάνοντας σημαντικά την ανάπτυξη της οικονομίας. Φόροι όπως ο ΕΝΦΙΑ μπορούν να καταργηθούν εντελώς. Η Ελλάδα απέφυγε να κάνει τη μεγάλη πλειονότητα των διαρθρωτικών αλλαγών που θα τη βοηθούσαν να βγει από την κρίση.

Μύθος 6. Δεν χρειαζόμαστε διαρθρωτικές αλλαγές ή έχουμε ήδη κάνει όσες χρειαζόμαστε.

Η Αλήθεια: Όλοι γνωρίζουμε ότι κομμάτια της ελληνικής οικονομίας ελέγχονται από συντεχνίες. Διαρθρωτικές αλλαγές που ανοίγουν τα κλειστά επαγγέλματα στον ανταγωνισμό θα έχουν τεράστιο όφελος για την οικονομία. Κάποτε πρέπει να δούμε ότι το συμφέρον 11 εκατομμυρίων Ελλήνων υπερβαίνει το συμφέρον της Α ή Β συντεχνίας.

Μύθος 7. Χρειαζόμαστε άμεσα ελάφρυνση του χρέους.

Η Αλήθεια: Μέχρι το τέλος του ’14 το χρέος, παρότι μεγάλο, ήταν βιώσιμο. Όμως μετά τη δήθεν διαπραγμάτευση Τσίπρα - Βαρουφάκη και την τεράστια αβεβαιότητα του ’15 η Ελλάδα χρειάστηκε επιπλέον δανεισμό 86 δισ. ευρώ, που αύξησε σημαντικά το δημόσιο χρέος, καθιστώντας το μη βιώσιμο. Βραχυπρόθεσμα, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους προς την Ευρωζώνη είναι πολύ χαμηλό. Μακροπρόθεσμα, οι συμφωνίες με τους Ευρωπαίους στα επόμενα δύο χρόνια πρέπει να περιλαμβάνουν τρία σημεία: επιμήκυνση λήξεων, παράταση της περιόδου χάριτος τόκων σε 20 χρόνια και κλείδωμα των επιτοκίων στα τρέχοντα χαμηλά τους επίπεδα. Αν γίνουν αυτά, η ελληνική οικονομία θα μπορέσει να αναπτυχθεί χωρίς να πληρώνει τόκους για πολλά χρόνια, και, όταν θα έχει αναπτυχθεί, θα μπορέσει να αποπληρώσει το χρέος.

Μύθος 8. Η διαπραγμάτευση Βαρουφάκη-Τσίπρα ήταν σκληρή, αλλά επιτυχημένη.

Η Αλήθεια: Οι πέντε αυτοί μήνες προκάλεσαν τεράστια ζημιά. Η αποτυχημένη διαπραγμάτευση οδήγησε σε κλείσιμο των τραπεζών και άμεση απειλή Grexit. Οι όροι που τώρα η κυβέρνηση εμφανίζει σαν καινούργιες απαιτήσεις των δανειστών είναι ακριβώς αυτοί που υπεγραψε ο κ. Τσιπρας το καλοκαιρι του 2015, με τη χώρα στη χειρότερη δυνατή διαπραγματευτική θέση.

Αν υπολογίσει κανείς και την ύφεση που προκάλεσε η αβεβαιότητα, συνολικά η διαπραγμάτευση κόστισε πάνω από 100 δισ. ευρώ και η ζημιά αυξάνεται κάθε μέρα που παραμένουν τα capital controls.

Μύθος 9. Η ΕΚΤ έκλεισε τις τράπεζες και επέβαλε capital controls.

Η Αλήθεια: Οι τράπεζες έκλεισαν γιατί οι Έλληνες καταθέτες απέσυραν τις καταθέσεις τους λόγω της αβεβαιότητας που προκάλεσε η κυβέρνηση με την αλλοπρόσαλλη διαπραγμάτευση που διεξήγαγε. Η ΕΚΤ κράτησε όρθιο το τραπεζικό σύστημα για μήνες, παρέχοντας ρευστότητα 125 δισ. ευρώ, ποσό ίσο με τα 2/3 του ΑΕΠ της χώρας.

* Ο κ. Νίκος Οικονομίδης είναι καθηγητής Οικονομικών στο Stern School of Business, New York University. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 12.2.17