Ήρθε πάλι ο καιρός για την ψηφοφορία αναγνωστών που διοργανώνει τα τελευταία χρόνια το Public και οι συγγραφείς ανασκουμπώνονται για να μαζέψουν ψήφους.
Διότι πως μετριέται η αξία ενός βιβλίου; Υπάρχουν βέβαια σοβαρότερες αποδείξεις από ένα δημοψήφισμα: η βιβλιοκριτική και η ετυμηγορία του χρόνου. Αλλά η κριτική (ιδιαίτερα στην Ελλάδα) ασχολείται με ελάχιστα βιβλία – ούτε το 3% – και η επιλογή τους δεν γίνεται πάντα με αξιολογικά κριτήρια. Όσο για τον χρόνο, αυτός βγάζει την οριστική απόφασή του μετά τον θάνατο του συγγραφέα (μερικές φορές αιώνες μετά…). Τι να την κάνουν τα οστά του, τα γεγυμνωμένα…
Μένουν οι γνώμες του κοινού. Αυτές φαίνονται με δύο τρόπους: είτε από τις λίστες των «ευπώλητων» (γνωστότερα ως μπεστ-σέλερ) είτε με ψηφοφορίες αναγνωστών. Καμιά φορά και συγγραφέων (όπως είχε κάνει πριν από καιρό το βιβλιοπωλείο «Πολιτεία» για τα 100 καλύτερα ελληνικά βιβλία).
Τι καθρεφτίζουν αυτές οι ψηφοφορίες; Όχι τόσο την αξία ενός βιβλίου – όσο την απήχησή του. Μερικές φορές αυτές συμπίπτουν (όπως έγινε π.χ. πρόσφατα με την «Νίκη» του Χρήστου Χωμενίδη). Σπάνια όμως το πιο δημοφιλές βιβλίο είναι και το καλύτερο.
Οι ψηφοφορίες ειδικών (π. χ. των συγγραφέων) είναι σίγουρα πιο αξιόπιστες. Αλλά και εκεί μετράνε και άλλα κριτήρια. Π. χ. επί χρόνια έβγαιναν πρώτα βιβλία συγγραφέων της Αριστεράς (έστω και της ανανεωτικής). Κατά τη γνώμη μου το «Τρίτο Στεφάνι» του Ταχτσή είναι καλύτερο από το «Κιβώτιο» του Αλεξάνδρου ή τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Τσίρκα, που συνήθως πρωτεύουν. Αλλά ο Ταχτσής δεν ήταν αριστερός. Ευτυχώς τώρα, με την παρακμή της Αριστεράς, αρχίζουν να αλλάζουν τα πράγματα: π. χ. να ανεβαίνουν τα καλά βιβλία του Βαλτινού.
Έπειτα υπάρχουν και άλλες αγκυλώσεις. Το δοκίμιο, από τα δυσκολότερα λογοτεχνικά είδη, σπάνια εμφανίζεται στη λίστα. Η σάτιρα – ακόμα πιο δύσκολη – απουσιάζει. «Η Δυστυχία του να είσαι Έλληνας», που επιμένει να διαβάζεται μανιωδώς επί 42 χρόνια (και όχι μόνο στην Ελλάδα) έχει ήδη κερδίσει το στοίχημα της διάρκειας. Αλλά στην λίστα των 100 δεν μπήκε, ούτε στην τελευταία θέση.
Για να δούμε τι θα προκύψει από το φετινό δημοψήφισμα. Είναι ενδιαφέρον να βλέπεις συγγραφείς να κυνηγάνε ψήφους, σαν πολιτικοί. Άλλοι πάλι να το σνομπάρουν αφ’ υψηλού: σιγά μην ενδιαφερθούν για την ψήφο της κυρά Κατίνας!
Εγώ πιστεύω ότι οτιδήποτε εστιάζει στο βιβλίο – ωφελεί. Μακάρι να βγουν τα καλύτερα!
Υ. Γ. Επειδή με ρωτάνε ποιο βιβλιοπωλείο απεικονίζεται στην φωτογραφία: πρόκειται για ένα μέρος από την βιβλιοθήκη στο υπόγειο του σπιτιού μου, σε πανοραμική λήψη.
