Δεν είχα διαβάσει ποτέ μου Παντελή Καλιότσο, μέχρι που ο φίλος μου Αντώνης Σουρούνης μου έστειλε το τελευταίο του βιβλίο. Ο Σουρούνης αγαπάει τον Καλιότσο, και όταν τον διάβασα κατάλαβα γιατί. Έχουν πολλά κοινά αυτοί οι δύο συγγραφείς και στο ύφος και στην θεματολογία.
Ο Καλιότσος (γεννημένος το 1925) γράφει πολλά χρόνια, έχει εκδώσει αρκετά βιβλία για μεγάλους και παιδιά («Ξύλινα Σπαθιά»), έχει πάρει βραβεία. Πώς έγινε να μην τον έχω διαβάσει; Δεν έχω δικαιολογία… παρά μόνο την έλλειψη χρόνου. Προσπαθώ να παρακολουθώ και να ενημερώνομαι για πολλά σε πολλές γλώσσες – και το πληρώνω με παραλείψεις. Εδώ λοιπόν μου είχε προκύψει ένα σημαντικό κενό. Είναι ένας πηγαίος συγγραφέας με γλωσσική δύναμη και ζωντανό ύφος.
Ήδη ο τίτλος του βιβλίου του είναι χαρισματικός: «Ποιους θα δαγκώσω άμα λυσσάξω». Το κείμενο είναι αυτοβιογραφικό αλλά δεν έχει σχέση με τις συνηθισμένες αυτοβιογραφίες που συνήθως εξωραΐζουν τον βίο των συγγραφέων τους. Το αντίθετο συμβαίνει εδώ – ο Καλιότσος γράφει για τη ζωή του (μία απίθανα σκληρή και δύσκολη ζωή, φτώχεια, ορφάνια, αρρώστια) σαρκάζοντας τους πάντες – αλλά κυρίως τον εαυτό του. Δεν είναι χιουμορίστας, το αντίθετο: είναι σατιρικός. Το χιούμορ σε διασκεδάζει, η σάτιρα πονάει. Θα μπορούσε να βγει μελό, αλλά έγινε σκέτη οργή.
Τίποτα δεν αφήνει όρθιο – έχει ήδη λυσσάξει και δαγκώνει άγρια. Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Είναι άνισο αλλά γεμάτο πρωτόγονη δύναμη – αξίζει.
______________________________________________________
Παντελής Καλιότσος: «Ποιους θα δαγκώσω άμα ΛΥΣΣΑΞΩ – η αυτοβιογραφία μου σαν μυθιστόρημα». Εκδόσεις Καστανιώτη, 2009.
______________________________________________________
Ημερολόγιο Ανάγνωσης 2
Είναι φίλοι δικοί μου, φίλοι μεταξύ τους – και συνεργάτες χρόνια. Έτσι αυτό το σημείωμα για τα δύο βιβλία που έβγαλαν ταυτόχρονα, δεν είναι αμερόληπτο. Άλλωστε αυτή η στήλη δεν είναι κριτική – είναι αυτό που επιγράφεται: Ημερολόγιο Ανάγνωσης. Πρόχειρα ριγμένες σημειώσεις για βιβλία που διάβασα (ή που ξαναδιάβασα).
Οι δύο φίλοι είναι ο Γιάννης Ευσταθιάδης (νέο βιβλίο: Ο Καθρέφτης) και ο Αχιλλέας Κυριακίδης (Κωμωδία). Μετά από τις αριστουργηματικές «Τεχνητές Αναπνοές» και τον «Καθρέφτη του Τυφλού», ο Κυριακίδης έγραψε μία νουβέλα αίνιγμα. Χρειάστηκε να την διαβάσω δύο φορές – πράγμα που δεν ήταν δύσκολο ούτε δυσάρεστο. Πρώτα διότι είναι σύντομη (60 σελίδες) και δεύτερο γιατί είναι απολαυστική σαν κείμενο. Η δεύτερη ανάγνωση ήταν χρήσιμη: το puzzle που έστησε ο συγγραφέας, όλο ανατροπές και εκπλήξεις, την χρειάζεται. Ένα σοφό διανοητικό παιχνίδι πιο σαρκαστικό παρά κωμικό, με διακειμενικές αναφορές και πολιτικές αιχμές καλά κρυμμένες αλλά απολαυστικές για τον «επαρκή αναγνώστη». Ο ήρωας Δ. Χ. (Δημόσιας Χρήσης;) περνάει τέσσερις καφκικές μεταμορφώσεις (όχι σε έντομο) που εκφράζουν όλη την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.
Αν ο Κυριακίδης επηρεάστηκε από την παιγνιώδη φαντασία του Μπόρχες (του οποίου είναι απαράμιλλος μεταφραστής) ο Ευσταθιάδης κινείται μέσα στην ποιητική του ευαισθησία. Οι καθρέφτες που πρωταγωνιστούν στα σύντομα πεζά του είναι ονειρικοί, μεταφυσικοί, ευεργετικοί ή ανθρωποφαγικοί. Δεν είναι απλώς οι απεικονίζοντες τα είδωλα των ανθρώπων, αλλά η συμπύκνωση των ψυχών τους. Τεχνίτης των ευαίσθητων τόνων (η θητεία του στη μουσική είναι εμφανής στη γραφή του) ο Ευσταθιάδης δημιουργεί ατμοσφαιρικές εικόνες μεγάλης ομορφιάς και δύναμης. Είκοσι δύο κείμενα που προχωρούν βαθαίνοντας στο μυστήριο και κορυφώνονται με τρόπο μαγικό._______________________________________________
Γιάννης Ευσταθιάδης: «Καθρέφτης». Εκδόσεις ΎΨΙΛΟΝ
Αχιλλέας Κυριακίδης: «Κωμωδία» Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
_______________________________________________
Ημερολόγιο ανάγνωσης 3
Το έπος της τρυφερότητας
Στον χώρο του Ελληνικού βιβλίου, ο Κυριάκος Ντελόπουλος (γ. 1933) είναι ένα φαινόμενο. Πατριάρχης της ελληνική βιβλιοθηκονομίας, πρωτεργάτης της βιβλιογραφίας και της φιλολογικής έρευνας – και μαζί καλός λογοτέχνης. Ο κατάλογος των δημοσιευμάτων του πιάνει 95 πυκνοτυπωμένες σελίδες. Από το 1961 ως σήμερα έχει δημοσιεύσει 69 αυτοτελή βιβλία (8 βιβλιοθηκονομικά, 18 βιβλιογραφικά, 12 φιλολογικά-ερευνητικά, 5 φωτογραφικά (είναι και σπουδαίος φωτογράφος), 3 χιουμοριστικά, 1 παιδικό, 17 μεταφράσεις και 5 πεζογραφικά.
Τα τρία από τα τελευταία έχουν ως ήρωα τον Άκη (που είναι το παιδικό alter ego) του Ντελόπουλου. Το πρώτο, Ο Άκης και οι Άλλοι (1983), έκανε εννέα εκδόσεις, εικονογραφήθηκε από την Σοφία Ζαραμπούκα και μεταφράστηκε στα Ιταλικά και τα Ισπανικά.
Όλα αυτά είναι εντυπωσιακά σε ποσότητα και ποιότητα – αλλά να που τώρα, στα 77 του χρόνια, ο Κυριάκος Ντελόπουλος κάνει την έκπληξη και την υπέρβαση. Το τελευταίο βιβλίο με ήρωα τον Άκη (Άκης και Δωροθέα, 2010, Καστανιώτης) είναι ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα. Μέσα του υπάρχει η ζωντάνια, το χιούμορ και η άδολη ματιά των προηγούμενων βιβλίων, αλλά πέρα από αυτά εδώ προχωράει σε περιοχές δύσκολες ως και επικίνδυνες. Ξέρω πολύ λίγα βιβλία στην παγκόσμια λογοτεχνία που να αναδεικνύουν το θέμα του εφηβικού έρωτα. Ο Ντελόπουλος το κάνει με μία απέραντη τρυφερότητα που ξεχειλίζει από κάθε σελίδα. Κι ούτε ένα λάθος βήμα – ούτε μία λάθος λέξη. Μου άφησε μία γλύκα βαθειά που κράτησε για πολλές μέρες._______________________________________________
Κυριάκος Ντελόπουλος: "άκης και δωροθέα", εκδόσεις Καστανιώτη
_______________________________________________
Ημερολόγιο Ανάγνωσης 4
Τα τρία καλύτερα
Κοιτώντας πίσω στη χρονιά αναζητώ τα βιβλία που μου άφησαν τις πιο δυνατές εντυπώσεις. Καταλήγω σε τρία.
Το πρώτο είναι αυτό για το οποίο έγραψα αναλυτικά στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση – το «Αδιανόητο Τίποτα» του Στέλιου Ράμφου. Ερεθιστικό βιβλίο που παραπέμπει σε χρόνους και κείμενα άγνωστα στους περισσότερους από εμάς – αλλά που φωτίζουν ικανά το σημερινό μας πρόσωπο.
Το δεύτερο είναι το πεζογράφημα ενός σημαντικού μας ποιητή. Βιβλίο που ευφραίνει, αποτελεί ταυτόχρονα και υπόδειγμα για το πώς μπορεί κάποιος να γράφει ποιητικά στον πεζό λόγο χωρίς να βαραίνει την πρόζα με άχρηστα ψιμύθια. Παλιά μιλούσαν για «πεζοτράγουδα», αναποδογύριζαν τη σειρά των λέξεων και πρόσθεταν πολλά επίθετα για να δίνουν ποιητικό βάρος. Τίποτα από αυτά δεν χρειάζεται να κάνει ο Μιχάλης Γκανάς στο σύντομο βιβλίο του «…γυναικών». Με απέραντη τρυφερότητα και ευαισθησία πλάθει γυναικεία πορτρέτα, δίνοντας ταυτόχρονα και ένα μάθημα οικονομίας λέξεων.
Το τρίτο – και καλύτερο – είναι η νουβέλα «Ο Τελευταίος Βαρλάμης» του Θανάση Βαλτινού. Ο πιο σημαντικός (για μένα) ζωντανός μάστορας του ελληνικού πεζού λόγου, φτιάχνει εδώ μία συναρπαστική ιστορία που κινείται ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα, κατασκευάζοντας μία νέα πραγματικότητα. Ήδη από παλιά, από τα «Στοιχεία για την Δεκαετία του ‘60», είχε δώσει δείγμα ενός νέου είδους που αντλεί τεκμήρια και ειδήσεις από την καθημερινότητα και την ιστορία - και συνθέτει με αυτά κάτι ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ και μυθιστόρημα. Τα όρια του πραγματικού και του μύθου συγχέονται (αναφέρονται υπαρκτά πρόσωπα μαζί με επινοημένα) αλλά το αποτέλεσμα είναι γοητευτικό και ευεργετικό. Από τα λίγα βιβλία που σου αφήνουν μία επίγευση δημιουργικής πληρότητας. ________________________________________________________
Μιχάλης Γκανάς: «γυναικών» εκδόσεις Μελάνι
Θανάσης Βαλτινός: «Ο Τελευταίος Βαρλάμης» Βιβλιοπωλείο της Εστίας
________________________________________________________
Τα τρία πρώτα «Ημερολόγια δημοσιεύτηκαν στην LiFO
