Θυμάμαι τον σοφό δάσκαλο, τον μουσικολόγο Μίνω Δούνια στο
μάθημα Ιστορίας της Μουσικής (κατ’ επιλογήν πρόσθετο μάθημα στην δεκαετία του
50, στο Κολλέγιο Αθηνών) που προσπαθούσε να μας εξηγήσει ότι στα χρόνια της Ars Nova, της Αναγέννησης και του
Μπαρόκ δεν υπήρχε copyright στην μουσική. Ο καθένας «έκλεβε» μελωδίες από παλιότερους ή
και σύγχρονους συνθέτες και τις επεξεργαζόταν στην δική του μουσική. «Τότε»
έλεγε ο Δούνιας «σημασία δεν είχε τόσο η inventio (εύρεση) αλλά η elaboratio (επεξεργασία) μίας μουσική φράσης». Κι εμείς
αγανακτούσαμε: πώς ήταν δυνατόν ο Μπαχ να χρησιμοποιούσε τόσο συχνά μελωδίες
του Βιβάλντι.
Η ιδέα των πνευματικών δικαιωμάτων είναι σχετικά πρόσφατη.
Μετά τον 18ο αιώνα οι δημιουργοί έπαψαν να είναι υπάλληλοι της
εκκλησίας (όπως ο Μπαχ) ή αυλικοί κάποιου ευγενούς (όπως ο Χάιντν) και έπρεπε
να κερδίζουν το ψωμί τους με την δουλειά τους. Σε αυτό τους βοήθησαν πρώτα η εφεύρεση της τυπογραφίας και μετά των
τεχνικών αναπαραγωγής εικόνας και ήχου.
Κι έτσι ύστερα από πολλές συζητήσεις, συγκρούσεις,
αναθεωρήσεις φθάσαμε κάποτε στην σύμβαση της Βέρνης (αναθεώρηση Παρισιού) που
προστατεύει τα άυλα αγαθά – ανάμεσα σε αυτά και τα προϊόντα της καλλιτεχνικής
δημιουργίας.
Ακριβώς όμως επειδή είναι άυλα είναι και τόσο δύσκολη η
εφαρμογή του νόμου.
Το 1984 εκδόθηκε ένα βιβλίο μου με τίτλο «Ο Έλληνας Βούδας». Παλαιός μελετητής την βουδιστικής σκέψης, μου κόστισε πολλά χρόνια δουλειά και ταξίδια. Το θέμα του ήταν α) η επιρροή του Ελληνικού (κυρίως Ελληνιστικού) πολιτισμού στην δημιουργία των πρώτων αγαλμάτων του Βούδα που είχαν μορφή Απόλλωνα (ο ίδιος ο Βούδας είχε απαγορεύσει να του κάνουν άγαλμα, εντολή που οι μαθητές του τήρησαν για 500 χρόνια) και β) η επίδραση του Ινδικού πολιτισμού στους Έλληνες φιλοσόφους που συνόδεψαν το Μέγα Αλέξανδρο στην Ινδία. Μεταξύ τους ήταν και ο Πύρρων που επιστρέφοντας ίδρυσε την Σχολή των Σκεπτικών από την οποία κατάγονται και οι άλλες ελληνιστικές φιλοσοφικές σχολές (Στωικοί και Επικούρειοι) αλλάζοντας εντελώς την μορφή της ελληνικής φιλοσοφίας.. Ο Πύρρων είχε εντυπωσιάσει ιδιαίτερα τον Νίτσε που τον αποκάλεσε: «Έλληνα Βούδα».
Από ότι ξέρω, στο βιβλίο μου αυτό ήταν η πρώτη φορά που η
στροφή στην Μετά-Αριστοτελική φιλοσοφία αποδόθηκε στην επίδραση της ανατολικής
σκέψης με παράθεση δειγμάτων παράλληλων κειμένων.
Τριάντα ένα χρόνια μετά (2015) κυκλοφορεί στις Η.Π.Α. το
βιβλίο του καθηγητή Christopher I. Beckwith με
τον ίδιο τίτλο (The Greek Buddha
– υπότιτλος: «η συνάντηση του Πύρρωνα με τον πρώιμο Βουδισμό στην Κεντρική Ασία»)
και το ίδιο θέμα. Στο δικό μου βιβλίο στο θέμα του Πύρρωνα αφιερώνω 56 σελίδες
(το υπόλοιπο αφορά την τέχνη) ενώ το αμερικανικό βιβλίο έχει 275, όλες δικές
του. Και προφανώς, λόγω ακαδημαϊκής ιδιότητας, (έκδοση Princeton!) λόγω βιβλιοθηκών και
ειδίκευσής του στον Ανατολικό πολιτισμό, έχει προχωρήσει το θέμα στην ίδια
κατεύθυνση με μένα, επιβεβαιώνοντας και διευρύνοντας τα δικά μου ευρήματα. Η
κριτική το αποδέχθηκε με ενθουσιασμό. Η ανακάλυψη πλέον του ανήκει…
Το μόνο δυσάρεστο είναι πως σε μία ελάχιστη υποσημείωση για
το δικό μου βιβλίο, (στην τεράστια βιβλιογραφία δεν αναφέρομαι) διαστρέφει
εντελώς την άποψή μου, πιθανόν για να διαφέρει από την δική του.
Αυτά είναι τα τυχερά του να εργάζεσαι σε ένα μικρό κράτος
του οποίου η διάσημη γλώσσα είναι άγνωστη. Είναι η δεύτερη φορά που μου
συμβαίνει – και δεν έχω τρόπο να διαμαρτυρηθώ, όπως οι συνάδελφοι που
παραιτήθηκαν από την Εταιρία Συγγραφέων διότι κατηγορήθηκαν για αντιγραφή…
