Αχ, αυτοί οι αστοί!

Μικρό δείγμα της ελάχιστης αστικής μας τάξης. Αστοί της Ερμούπολης φωτογραφίζονται στο θέρετρο των Χρούσων με τον πρίγκηπα Γεώργιο

Πάνε τριάντα δύο χρόνια που διατύπωσα την άποψη ότι για τα δεινά της κοινωνίας μας φταίει το γεγονός ότι η χώρα αυτή δεν γνώρισε ποτέ μία κανονική αστική τάξη. Η θέση αυτή επιβεβαιώθηκε αργότερα από σημαντικούς στοχαστές όπως ο Παναγιώτης Κονδύλης.

Έγραψε ο Μαρξ:  «Στην Ιστορία η αστική τάξη έπαιξε έναν άκρως επαναστατικό ρόλο. [ ] Έσυρε όλα τα έθνη – ακόμα και τα πιο βάρβαρα – στον πολιτισμό».

Εμείς αυτόν τον πολιτισμό δεν τον γνωρίσαμε. Δεν καταφέραμε να οργανώσουμε ποτέ μία σωστή κοινωνία. Δεν αποτύχαμε μόνο οικονομικά. Έχουμε μία άθλια καθημερινότητα - και μην μου πείτε ότι η καθημερινότητα δεν είναι σημαντική: όπως το λέει η λέξη καλύπτει όλη τη ζωή μας. Τα υψηλά ιδανικά και οι μεγάλες ιδέες κινούνται κάπου στο Διάστημα. Αλλά η καθημερινότητα είναι εδώ κάθε μέρα.

Το πρώτο χαρακτηριστικό της αστικής ζωής, είναι η ευγένεια. Την έζησα στη Δύση. Ενίοτε υπερβολική. Θυμάμαι πως στην αρχή έφτανα στο σημείο να την αντιμετωπίζω με καχυποψία. «Δεν μπορεί – κάτι θέλει από μένα αυτός ο άνθρωπος» σκεπτόμουνα, όταν έβλεπα να αλλάζει την πορεία του για να μου δείξει τον δρόμο. 

Όχι μόνο δεν σε συμπιέζουν στο μετρό ή το λεωφορείο – αλλά σου δίνουν και την θέση τους, αν είσαι γέρος ή φορτωμένος. Το σύνηθες εν Ελλάδι: να σπρώχνουν οι εισερχόμενοι για να μπουν, πριν βγουν οι εξερχόμενοι (ακόμα και στο ασανσέρ) δεν συμβαίνει ποτέ. Στις υπηρεσίες ο υπάλληλος σηκώνεται, συστήνεται, σου δίνει θέση και σε εξυπηρετεί με προθυμία και καλή διάθεση. (Βέβαια ουρές κλπ., δεν συνάντησα). Παντού σε υποδέχονται πάντα με χαμόγελο.

Ξέρω τι θα πείτε: ότι η ευγένεια αυτή είναι μία υποκριτική αστική σύμβαση – κι όλα είναι βιτρίνα, ενώ από μέσα τους σε διαβολοστέλνουν. Διαφωνώ: Η ευγένεια είναι ο σεβασμός στον συνάνθρωπο. Και σε κάθε περίπτωση προτιμώ να βλέπω γύρω μου έστω και ψεύτικα χαμόγελα παρά κατεβασμένα μούτρα, γκρίνια και δυσθυμία.

Πέρα από αυτό η ευγένεια μπορεί και να σώζει ζωές: π.χ. στην οδική κυκλοφορία. Που βεβαίως είναι κατ’ αρχήν τήρηση κανόνων (αστικό και αυτό) αλλά και θέμα ευγένειας. Το να σταματάς για να περάσει ο πεζός δεν είναι μόνο απαίτηση του ΚΟΚ.

Και μια και μιλάμε για τήρηση νόμων και κανόνων – εκεί, δυτικά,  κανείς δεν καπνίζει μέσα στα μούτρα σου. Ούτε έχεις πρόβλημα να βγεις το βράδυ επειδή τα περισσότερα κέντρα και μπαρ θυμίζουν τεκέδες. 

Αλίμονο! Και στο οδήγημα και στο κάπνισμα και στην γενική μας αγένεια έχει εμφιλοχωρήσει μία παρεξήγηση: το να μην σεβόμαστε τον άλλο θεωρείται μαγκιά, δύναμη και αντριλίκι. Εκεί εκδηλώνεται πια η ελευθερία του Έλληνα!

Κυκλοφορεί η ένατη έκδοση

Να πω τώρα και για τα σκουπίδια και τις χωματερές; Ή για τα αδέσποτα που κάθε μέρα συναντώ λιωμένα στους δρόμους; Δυτικά μας, δεν υπάρχουν αδέσποτα.

Ξέρω την αντίρρηση: «Μα εδώ υπάρχουν άνθρωποι που ψάχνουν τα σκουπίδια επειδή δεν έχουν να φάνε κι εσύ νοιάζεσαι για τα αδέσποτα;»

Χμ, μας ξέρω και πριν από την κρίση. Και την μόνιμη δικαιολογία μας γνωρίζω: ότι υπάρχουν μεγαλύτερα προβλήματα, άλυτα. Έτσι όμως δεν λύνουμε ποτέ τα μικρότερα – αλλά (δυστυχώς) ούτε και τα μεγαλύτερα…