Η παγίδα του Λαϊκισμού

Όσο ξαναθυμάμαι το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 τόσο πιο ξεκάθαρα βλέπω ότι η αντιπαράθεση ήταν ανάμεσα στις δυσάρεστες και σκληρές αλήθειες της λογικής και στους μύθους και τα παραμύθια του λαϊκισμού.

Στην πλευρά του ΝΑΙ ήταν τα αυστηρά, προτεσταντικά, μαθηματικά επεξεργασμένα σχέδια μεταρρυθμίσεων που πρότεινε η Δύση (θέλετε να τα πούμε και ανάλγητα;) κι από την άλλη τι; Το σύνθημα: «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός» χωρίς καμία επεξήγηση ή τεκμηρίωση. Ασαφή σχέδια, από το GREXIT, την επιστροφή στην δραχμή, την προσφυγή σε νεφελώδεις υποστηρικτές και χρηματοδότες (που ουδέποτε ενδιαφέρθηκαν), την εδώ και τώρα πραγματοποίηση της αταξικής κοινωνίας ή και της δικτατορίας του προλεταριάτου (που δεν θα ήταν αταξική μια και θα διοικούσε μία τάξη), κλπ.

Μύρια όσα έχουν καταλογιστεί στον Βόλφγκανγκ Σόυμπλε πλην ενός: ότι δεν ξέρει να διαβάζει νούμερα. Είναι, αν θέλετε, μία άκαρδη και ψυχρή αριθμομηχανή, αλλά οι πράξεις που κάνει είναι σωστές. Σου λέει: δεν βγαίνει το συνταξιοδοτικό – και πράγματι δεν βγαίνει. Θα μου αντιτείνετε: αυτό το έχουν πει ο Σπράος κι ο Γιαννίτσης πριν 15 χρόνια. Ναι, αλλά τότε μπορούσαμε να καλύπτουμε το κενό με δανεικά. Τώρα το συνταξιοδοτικό έχει χειροτερέψει, χρωστάμε παντού και λεφτά δεν μας δανείζει κανείς, εκτός από τους ανάλγητους νεοφιλελεύθερους, καπιταλιστές, εκμεταλλευτές, τοκογλύφους (πες κι άλλα!) της Δύσης.

Οι οποίοι όμως, μολονότι κουτόφραγκοι, θέλουν τώρα εγγυήσεις ότι οι νέοι μας λογαριασμοί θα βγαίνουν και θα ισχύουν στον πραγματικό κόσμο (και όχι μόνο στον εφικτό).

Σε τελευταία ανάλυση αυτό που συμβαίνει με το συνταξιοδοτικό, το αγροτικό, το δημοσιονομικό και όλα τα λοιπά μας οικονομικά προβλήματα είναι ότι επί δεκαετίες (από την εποχή του Ανδρέα) τα αντιμετωπίζαμε με ελαφριά καρδιά και τα όραμα του εφικτού στο βάθος. Το αριστερό σύνθημα είχε αλώσει την σκέψη όλων των παρατάξεων. Όλοι υποσχόμασταν και ελπίζαμε ότι με μαγικό τρόπο θα γινόταν τελικά. Ποιο; Αυτό που ήθελε ο λαός, δηλαδή αυτό που του υποσχόμαστε. Η φόρμουλα του λαϊκισμού: ο πελάτης έχει πάντα δίκιο.

Ο λαϊκισμός είναι αλλεργικός σε δύο πράγματα: την λογική και την αλήθεια. Και τώρα ακόμα, παρόλο που ο λαός έχει καταλάβει αρκετά πράγματα, κανένας δεν έχει το θάρρος να βγει και να τα πει – γιατί θα γίνει πιο μισητός από τον Σόυμπλε. Μετά το δημοψήφισμα, την τελευταία στιγμή, ο Τσίπρας τρακάρισε ξαφνικά επάνω στην λογική και την αλήθεια και έκανε στροφή 180 μοιρών. Δύο μέρες πριν υποστήριζε παθιασμένα το ΟΧΙ, το κέρδισε και ξαφνικά κατάλαβε τι είχε κερδίσει. Πανικόβλητος γύρισε στο ΝΑΙ. Τα ολίγα υπόλοιπα της χαρισματικής του προσωπικότητας του επέτρεψαν να το κάνει. Αλλά  μάλλον για τελευταία φορά. Διότι και το κεφάλαιο «χαρισματικότητα» έχει πια εξαντληθεί.

Τελικά αυτός ο «άλλος εφικτός κόσμος» μπορεί να εμφανίστηκε σαν το ουτοπικό όραμα μιας ιδεολογίας – αλλά έγινε η συνισταμένη όλων των λαϊκισμών: εκεί κανείς δεν πληρώνει φόρους και διόδια, ενώ παίρνει παχυλές συντάξεις και επιδόματα χωρίς να πολύ-εργάζεται.

Το όραμα ξέφτισε. Όμως ο λαός ακόμα δεν έχει συνειδητοποιήσει το βάθος του γκρεμού – αν και το υποψιάζεται. Μετά από τριάμισι δεκαετίες λαϊκισμού και παραμυθιάσματος, είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να αποδεχθεί την όλη αλήθεια. 

Είμαστε παγιδευμένοι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον άλλο "εφικτό" κόσμο γι αυτό δεν μπορούμε να αντικρίσουμε την αλήθεια. Δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση κανενός πολιτικού.