Στις 5 Φεβρουαρίου πέθανε στην Αγγλία σε ηλικία 97 χρόνων ο Peter Calvocoressi μακρινός συγγενής. Ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος, ιστορικός συγγραφέας, αρθρογράφος των Times, πρόεδρος των Penguin Books . Το βιβλίο του Total War (ιστορία του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου - 965 σελ.) θεωρείται κλασικό όπως και το World Politics Since 1945 (9 εκδόσεις). Ο γιός του, ιστορικός της τέχνης David, είναι διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σκωτία. Οι Βρετανικές εφημερίδες του αφιέρωσαν ολοσέλιδες νεκρολογίες. Στην Ελλάδα η μόνη αναφορά έγινε από τον Στέφανο Κασιμάτη στην «Καθημερινή» 14. 2. 10. ΕΔΩ
ο P. C. το 1942
Με την ευκαιρία αντιγράφω από το αυτοβιογραφικό «Οι Δρόμοι μου» (2004) μία αναφορά στην οικογένεια Καλβοκορέσση (το γένος της μητέρας μου).
Το 1980 είχα κληθεί στην Χίο, να δώσω μία διάλεξη στο "Ιωνικό Κέντρο". Εκεί βλέποντας δρόμους και πλατείες να φέρουν αυτό το όνομα, είπα ότι είμαι κι εγώ - κατά πενήντα τα εκατό - Καλβοκορέσσης. Τότε με οδήγησαν στην βιβλιοθήκη Κοραή, όπου και βρήκα πολλά στοιχεία, μερικά από τα οποία σας παραθέτω. Αρκετά από αυτά μου επιβεβαίωσαν τις αφηγήσεις της μητέρας και του εξαδέλφου μου.
Τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη της οικογένειας Calvocoressi, κλάδου των Calvi, βρίσκονται τον δέκατο αιώνα στο Libro d' Oro της Γένοβας. Ίσως η σκοτεινή εκείνη Τέταρτη Σταυροφορία να έφερε κάποιο μέλος της οικογένειας στα μέρη μας. Στην Χίο εντοπίζονται τεκμηριωμένα από τον 14ο αιώνα - υπάρχουν προικοσύμφωνα και άλλες ενδείξεις. Αναφέρονται ανάμεσα στις ευγενείς οικογένειες του νησιού και ανήκουν στην "δωδεκάδα" (των πλέον επιφανών). Γαιοκτήμονες στην αρχή (ακόμα υπάρχει το αρχοντικό τους στον Κάμπο - και μία ολόκληρη περιοχή ονομάζεται τα Καλβοκορεσέικα) γύρισαν πολύ αργότερα στο εμπόριο και την ναυτιλία. Δηλαδή από φεουδάρχες έγιναν (μεγάλο)αστοί.
Με γοητεύουν πάντα οι πρώτες αποσπασματικές νύξεις μιας προϊστορίας. Σαν διάττοντες στο σκοτάδι, διάφορες μαρτυρίες, διάσπαρτες στο χρόνο, δίνουν στίγματα. "Η σύζυγος του Πρώτου Δραγομάνου και Γραμματέως της Υψηλή Πύλης Παναγιώτη Νικούση (1613-1673) ήταν το γένος Καλβοκορέσση, μίας οικογένειας καταχωρημένης από το 1527 μεταξύ των ευγενών της Γένοβας." Στους καταλόγους μαθητών του Ελληνικού Κολεγίου του Αγίου Αθανασίου στη Ρώμη αναφέρονται πολλοί Καλβοκορέσση όπως π.χ. ο Ιωάννης, γιος του Φραντζέσκου και της Ανγκερούς το γένος Πετροκόκκινου που φοίτησε εκεί από το 1708 ως το 1715. (Πως να ένιωθε το επαρχιωτόπουλο, ο Γιάννης, φερμένος από τη Χιό, στην παρακμιακή πολύβουη Ρώμη του χίλια επτακόσια;).
Η οικογένεια έδωσε επιφανείς γιατρούς (αναφέρεται ο Ζαννής Κ. το 1718) μέχρι και έναν επίσκοπο (Μελέτιος Καλβοκορέσσης, επίσκοπος Οχρίδος τον 17ο αιώνα). Έδωσε και επιφανείς εκκεντρικούς σαν τον καλοφαγά θείο Ιάσονα που πεθαίνοντας ζήτησε να φάει δύο αυγά brouillιs (και τα έφαγε), τον Θείο Ντουμά (παρατσούκλι - τον ονόμαζαν έτσι επειδή ήταν μυθομανής) και τον "Στρατηγό" (άλλο παρατσούκλι).
Το 1822 με την καταστροφή της Χίου οι Καλβοκορέσση σκόρπισαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις: Ο Λεωνής Κ., σε ηλικία οκτώ χρόνων σέρνεται αιχμάλωτος στο σκλαβοπάζαρο της Πόλης. Ελευθερώθηκε, επέστρεψε και υπέργηρος, το 1902, αφηγήθηκε τις περιπέτειές του στον συνονόματο εγγονό του (και μετέπειτα δήμαρχο Χίου). Αυτός τις κατέγραψε και τις τύπωσε σε ένα μικρό βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1914. Έξη αδέρφια είχε ο Λεωνής, απ΄αυτά, όπως λέει στην αφήγησή του, ο Παντελής γλύτωσε κι έγινε αξιωματικός στον ελληνικό στρατό, “τον δεύτερο τον Ζωρζή τον πήραν σκλάβο στην Κόνια και τον τούρκεψαν” ο τέταρτος, “ο Νικολής, χάθηκε ολότελα στην καταστροφή και ούτε ποτέ μάθαμε γι αυτόν τι έγινε”, ο Δημήτρης πέθανε μικρός στο Τριέστι, όπου είχε καταφύγει και “τον τελευταίο μας τον Μικέ τον βρήκαμε στα χέρια μιανής αραπίνας [ ] και τον αγοράσαμε για πεντακόσια γρόσια”. Ο πατέρας είχε ήδη δολοφονηθεί από τους Τούρκους κι η μάνα πέθανε ένα χρόνο αργότερα.
Ακόμα πιο μυθιστορηματική ήταν η τύχη του Γιώργη Καλβοκορέση-Μουζάλα (οι Μουζάλα ήταν ένας από τους βασικούς κλάδους της οικογένειας από ένωση με το μεγάλο βυζαντινό σόι των Μουζάληδων η Μουζαλώνων, που έβγαλε Πρωτοβεστιάριους και Πατριάρχες). Και αυτός πιάστηκε αιχμάλωτος, εξαγοράστηκε από Αμερικάνους, βρήκε προστάτη τον Αμερικανό Λοχαγό Partridge και σταδιοδρόμησε στο Αμερικανικό ναυτικό. Έτσι ξεκίνησε η δυναστεία των Partridge-Calvocoressi που έδωσε στις Η.Π.Α. τρεις ναυάρχους και ένα διοικητή της περίφημης Ναυτικής Ακαδημίας της Annapolis.
Η διασπορά του 1822 δεν έχει τέλος. Ο Γάλλος μουσικολόγος Michel de Calvocoressi φίλος και συνεργάτης του Ravel και συγγραφέας πολλών μουσικών μονογραφιών που συναντά κανείς ακόμα στα ελληνικά βιβλιοπωλεία (και καροτσάκια) ή ο σύγχρονός μας
Άγγλος ιστορικός (και για πολλά χρόνια πρόεδρος των Penguin Books) Peter Calvocoressi είναι κι αυτοί απόγονοι κλάδων της οικογένειας που ξενιτεύτηκαν για να γλυτώσουν.
Ωστόσο το πρώτο καταφύγιο των κατατρεγμένων του 1822 υπήρξε η Σύρα. Χιώτες ήταν, κατά 75%, οι πρώτοι οικιστές και δημιουργοί της Ερμούπολης. Του πρώτου αστικού οικισμού στην νεότερη ελληνική ιστορία. Ένας κλάδος Καλβοκορέσση κατευθύνθηκε προς τα εκεί. Από αυτούς η καταγωγή της μητέρας - και η δική μου.
Στο βιβλίο του Αργέντη για τις Ευγενείς Οικογένειες της Χίου, το γενεαλογικό δέντρο του ελληνικού κλάδου της οικογένειας τερματίζει στη μητέρα μου και την αδερφή της. Η οποία παντρεύτηκε το 1924 στη Σύρο τον Λύσανδρο Ροβολόπουλο. Καρπός αυτού του γάμου ήταν ο ξάδερφός μου Νίκος που έζησε την περισσότερη ζωή του στην Αφρική. Αυτός είχε ασχοληθεί συστηματικά με την ιστορία της οικογένειας και διατηρούσε επαφή με τους διάφορους κλάδους της.
Η μητέρα του, η αγαπημένη μου θεία Μαρία, ήταν ένας γενναίος άνθρωπος. Αφού ατύχησε και αυτή στον γάμο της χώρισε, βρήκε δουλειά κι ανάθρεψε ολομόναχη το γιο της. Στην Αθήνα του τριάντα, για μία 'κόρη καλής οικογένειας' χωρίς ειδικές σπουδές (μόνο τραγούδι) αυτό το επίτευγμα ήταν άθλος.
*
Το παλιό κοιμητήρι της Ερμούπολης είναι ίσως το ωραιότερο στην Ελλάδα. Μουσείο επιτύμβιας γλυπτικής. Οι προύχοντες της εποχής συναγωνίζονταν ποιος θα φτιάξει το επιβλητικότερο μαυσωλείο. Έφερναν ξένους γλύπτες, ξόδευαν αλόγιστα για μεταθανάτια δόξα. Εκεί βρίσκονται ακόμα τα στερνά μνημεία μας. Σπίτια δεν έχουν απομείνει - πουλήθηκαν ή ρήμαξαν. Μόνο το μαυσωλείο Νικηφόρου Γεωργιάδη (πατέρα της γιαγιάς μου) και το μαυσωλείο των Καλβοκορέσση. Το μόνο περιουσιακό στοιχείο της οικογένειας που μου ανήκει - και θα του ανήκω κι εγώ με τη σειρά μου.
________________________________________________
Σημειώσεις:
Οι περισσότερες πληροφορίες μου προέρχονται από το βιβλίου του Φίλιππου Αργέντη (Argenti): Libro d' Oro de La noblesse de Chios, 1955 αλλά και από το πιο αναλυτικό δίτομο έργο του Νίκου Ζ. Περρή: Ο Κάμπος, Χίος 1972.
Λ.Μ. Καλβοκορέσση: Η ιστορία του Παππού, 1822. Α΄ έκδοση, Χίος 1914. Β΄ έκδοση από τον "Φιλοπρόοδο Όμιλο Κάμπου" Χίος 1983
Νέα υποσημείωση 2010: το 2006 κυκλοφόρησε σε δύο τόμους στα Ελληνικά το έργο του Γ. Μ. Καλβοκορέσση για την εξερευνητική Αποστολή Γουίλκς 1838 1842 – έκδοση της Alpha Trust.
