To θαύμα του Τρίτου

Παραμένω στο Τρίτο. Ένα από τα σημαντικότερα συλλογικά έργα τέχνης της μεταπολεμικής Ελλάδας (για μένα το σημαντικότερο) υπήρξε η εκπομπή "Εδώ Λιλιπούπολη". Γι αυτήν έγραψα τότε δύο κείμενα - το ένα λίγο καιρό μετά την έναρξή της και το άλλο μετά το τέλος της. Τα κείμενα αυτά δεν υπάρχουν σε βιβλία και τα παρουσιάζω για πρώτη φορά στο Διαδίκτυο. Παραβαίνω τον κανόνα του μήκους - αλλά αξίζει τον κόπο.





ΒΑΣΤΑ ΔΥΣΤΡΟΠΟΠΙΓΓΑ!

Στην εξουσία είναι το κόμμα της «Χαρχουδικής Δημοκρατίας». Έχει εκλεγεί με δημοκρατικές εκλογές, ωστόσο όμως συνωμοτεί να εγκαταστήσει πραξικοπηματικά τη μοναρχία, βάζοντας στο θρόνο τον Πρίγκιπα (της Χιονάτης). Ακόμα εκμεταλλεύεται και εξαπατά τους πολίτες με διάφορες σατανικές παγίδες: Εφορίες, Τράπεζες, Ασφαλιστικές Εταιρείες και άλλα ηχηρά παρόμοια πού φαινομενικά τους εξυπηρετούν ενώ στην πραγματικότητα τους ληστεύουν. Μέχρι και θαύματα σκηνοθετεί ή «Χαρχουδική Δημοκρατία» για να «χαρχουδιάσει» (το ρήμα δεν είναι δικό μου) τον κοσμάκη. Όλοι οι πολίτες έχουν «φακέλους», ενώ ο ηγέτης, ο Χαρχούδας, φτιάχνει και ξαναφτιάχνει την κεντρική «Λεωφόρο Γαλάζιας Πεταλούδας» για να υποδεχθεί ξένους πρίγκιπες και μεγιστάνες...

Όλα αυτά συμβαίνουν κάθε μέρα στις 9.30 ή στις 17.00 στο Τρίτο Πρόγραμμα κι αν ή Χαρχουδική Δημοκρατία, οι φάκελοι και ή Λεωφόρος Πεταλούδας σας θυμίζουν τίποτα, κάνετε λάθος. Γιατί δεν είμαστε στην Αθήνα του 1979, αλλά στην ωραία Λιλιπούπολη, σε χρόνο άγνωστο.

Βέβαια, οι Λιλιπουπολίτες είναι απόγονοι των αρχαίων Λιλιπούα πού ο πολιτισμός τους μοιάζει πολύ με αυτόν των αρχαίων Ελλήνων (όπως βεβαιώνει ο ιστοριοδίφης, αρχαιολόγος, εφευρέτης, αθλητής και επιστήμων, δόκτωρ Δρακατώρ). Το «Πόρτο Λίλι» θα μπορούσε να είναι ο Πειραιάς και το βουνό Λιλιμπάγια ο Όλυμπος. Αλλά οι διαφορές είναι περισσότερες από τις... συμπτώσεις.

Παρακολουθώ κάθε μέρα με αγωνία τις ηρωικές προσπάθειες του παιδιού του λαού, του μάγκα Δυστροποπιγγα, να γλιτώσει το λαό της Λιλιπούπολης από τα σατανικά σχέδια του δήμαρχου Χαρχούδα. Ή εκπομπή είναι μεικτή —πρόζα και μουσική (σαν μιούζικαλ)— και το κάθε πρόσωπο έχει το τραγούδι του (σαν τον Καραγκιόζη). Το τραγούδι του Χαρχούδα είναι σε εθνοκαπηλικό στυλ εμβατηρίου, ενώ το άσμα του Δυστροποπιγγα είναι βαρύ ζεϊμπέκικο (και πολύ αντιστασιακό).

Άλλα πέρα από την ιστορία, την πολιτική και τη γεωγραφία, στην εκπομπή αυτή υπάρχει ή π ο ί η σ η.

Ή ποίηση πού ανθίζει στη Λιλιπούπολη είναι από τα πιο δροσερά, τα πιο όμορφα πράγματα πού έχουν συμβεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Μία αστείρευτη δημιουργική φαντασία γέννησε τον κάτασπρο ιπτάμενο ελέφαντα, τον Μπέμπαντα, βλέπει το «πέρασμα της ώρας» σε γλυκύτατους τόνους ζαχαροπλαστικής, μας παρασύρει στο «χορό των μπιζελιών». Ζωγράφισε τα τραγούδια των χρωμάτων: "Ασπρο (πέρα στο Μυζηθρόκαμπο και τον Γιαουρτοπόταμο), κόκκινο (ή κυρία Φωτεινή κάνει σούπα κοκκινή), κίτρινο (μία κολυμβήτρια Κινέζα που κολυμπάει στη μαγιονέζα), καφέ (αρκούδα καφέ, αρκούδα καφέ, τρέχει φορτωμένη έναν ξύλινο μπουφέ). Προχώρησε στη μελοποίηση του χρόνου, της μάχης, της φιλίας, της ιστορίας.

Οι στίχοι των λυρικο-ονειρικών τραγουδιών της Λιλιπούπολης αποτελούν μέγιστο γεγονός για τη νεώτερη ποίηση μας. Ξαφνικά αποκτούμε «παραλογοτεχνία» στο ύφος (και ύψος) ενός Lewis Carrοl ή Edward Lear, αλλά αυθεντικά ιθαγενή. Ελληνικότατη — σε δεύτερη Χατζιδακική γενιά — και ή γοητευτική μουσική τους, πού προεκτείνει την παράδοση του νέου ελληνικού Lied.

Και πέρα από την ποιητική φαντασία, ένα διαβολεμένο σατιρικό πνεύμα παρωδεί και διασύρει τα πάντα: θεσμούς, αξιώματα, τηλεοπτικές εκπομπές, οργανισμούς, εταιρείες, ηθοποιούς και συγγραφείς, μουσικούς και συνθέτες, πολιτικούς και διανοούμενους.

Μείγμα ποίησης και σκέψης ή «Λιλιπούπολη», έχει δύο κεντρικά θέματα: την ομορφιά και την ελευθερία. Κοντά στη λυρική ευγένεια των τραγουδιών, έχουμε έναν συνεχή αγώνα για την κατάργηση κάθε ψευτιάς. Κεντρικό ρόλο έχει σ' αυτό τον τομέα ο φοβερός Παπαγάλος της Πιπινέζας. Μείγμα κακομαθημένου παιδιού και ανυπόταχτου μυαλού δίνει διπλή μάχη: για την προσωπική του ελευθερία (από την καταπιεστική υπέρ-προστασία της Πιπινέζας) και για την «πάταξη του φαύλου», όπως θα έλεγε ο Βολταίρος.

Το «γιατί;» του παπαγάλου υπονομεύει κάθε σοβαρότητα και αυθεντία. Ή περιέργεια και επιμονή του τον βοηθάνε να τινάζει στον αέρα όλες τις καταχθόνιες ενέργειες του Χαρχούδα (ή Μπούχαχα, όπως τον αποκαλεί) και των συνεργατών του. Ό παπαγάλος δεν εννοεί να συμμερισθεί την προσήλωση της Πιπινέζας στο Δήμαρχο, στην εξουσία, στα έθιμα, στους καλούς τρόπους (στο «κατεστημένο» θα λέγανε οι διανοούμενοι). Όπως δεν μπορεί να ανεχθεί την πνιγηρή της «αγάπη» (πόσα παιδιά θα ταυτίζονται μαζί του!). Είναι ένας επαναστάτης παπαγάλος και τραγουδάει: «"Ως πότε παπαγάλοι, θα ζούμε στα κλουβιά...».

Αληθινά, ή εκπομπή αυτή είναι ελάχιστα «παιδική» —αν με παιδική εννοούμε όλα τα ανούσια και νερόβραστα κατασκευάσματα πού σερβίρονται στα παιδιά μας (οπού όλες οι λέξεις τελειώνουν σε -άκι, επί το παιδικότερον). Είναι επαναστατική, ανατρεπτική αν θέλετε, ακόμα και αναρχική. Με την αναρχία της ποίησης και της ζωντανής νιότης. (Ή ποίηση ποτέ δεν τα πήγε καλά με την εξουσία. Ούτε άλλωστε και ή παιδική ηλικία. Κάθε παιδί είναι —και πρέπει να είναι— φύσει αναρχικό. Κι όσο λιγότερο επηρεαστεί από τη θλιβερή καταπιεστική εκπαίδευση πού του δίνουμε, τόσο πιο αυθεντικός και ζωντανός άνθρωπος θα γίνει).

Παράξενη πόλη ή Λιλιπούπολη. Ό Φύστικος, το ανθισμένο καράβι, πλέει στη θάλασσα της, ενώ ψηλά στον ουρανό της ό Μπίξ-Μπίξ και ή Μπομπίλα κάνουνε νυχτερινές πτήσεις με τον άσπρο Μπέμπαντα. Όσοι έχουν ταλαιπωρηθεί από τις πίκρες της ζωής μπορούνε να βρουν παρηγοριά τρώγοντας σερμπέτια και γαλακτομπούρεκα στην « Ιπτάμενη Χαλβαδόπιττα» του Γλυκόσαυρου (είναι ο δισέγγονος της περίφημης Βροντοσαυρίνας-Γλυκερίνας, πού τον καιρό των αρχαίων Λιλιπούα είχε φτιάξει «το πιο γλυκό-γλυκό πού έγινε ποτέ». Ξέχασα να σας πω πώς κάθε Λιλιπουπολίτης έχει τον προγονό του, το προπατορικό του αρχέτυπο ανάμεσα στους αρχαίους Λιλιπούα).

Ξεχάστε μια μέρα τη σοβαρότητα σας (για να μην πω τη σοβαροφάνεια) και ακούστε αυτή την παιδική εκπομπή, (θυμηθείτε: «παιδικά» θεωρήθηκαν κάποτε ο Σαρλώ και τα Μίκυ-Μάους, ύψιστες μορφές τέχνης της εποχής μας). Τα πιο σπάνια πράγματα στη ζωή μας είναι ή ποίηση, το χιούμορ και ή αλήθεια. Μπορείτε να τα χαίρεστε καθημερινά, με το γύρισμα ενός κουμπιού.




Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ένιωθα περίεργα μόνος. Ήταν το αντίστροφο ενος ταξιδιού. Δεν είχα αφήσει πίσω μου έναν κοσμο — με είχε εγκαταλείψει εμένα ένας ολόκληρος κόσμος.

Ή απουσία γινοταν κάθε μέρα και πιο οδυνηρή. Δεν μου έλειπαν μονον οι άνθρωποι — μου έλειπαν οι δρόμοι, οι πλατείες, τα αντικείμενα, τα τοπία. Νοσταλγούσα το Λιλιγρό, το δάσος Άρες Μάρες Κουκουνάρες, τον Φίστικο, τη λεωφόρο της Γαλάζιας Πεταλούδας — ως και αυτον τον Σιδερομάσσα. Τα βράδια, τις ώρες πού ερχοταν το μεράκι, τραγουδούσα:

Ποτε θα ξαναδώ το Πόρτο Λίλι
και την αρχαία πόλη Παπουαλίλη...

Βέβαια πιο σκληρή ήταν ή απουσία των ηρώων μου: Πώς να αντικαταστήσω τον Χαρχούδα, τον Δυστροποπιγγα, τον Δόκτορα Δρακατώρ; Ως και την κυρία Φωτεινή (πού κάνει σούπα κοκκινή) και την Κινέζα της μαγιονέζας είχα επιθυμήσει. Για να μη μιλήσουμε για τον Παπαγάλο ή τον Μπέμπαντα...

Ναι, μου έλειπε ή Λιλιπούπολη ! Ή στέρηση της με είχε απορυθμίσει εντελώς. Δεν είχα πια που να ξεφορτώσω τα νεύρα μου ή τα όνειρά μου. Για καιρο ένιωθα σαν θεριακλής πού του κόψανε το τσιγάρο.

Ως πού μια μέρα...

Ως πού μια μέρα έπαψα να νοσταλγώ τη Λιλιπούπολη, γιατί...

Άλλα αυτά πρέπει να σας τα πω με τη σειρά.

Η ιστορία ξεκίνησε οταν, ένα πρωί, ήρθε ο δήμαρχος Χαρχούδας στο γραφείο μου! Βέβαια, δεν ήξερα από την αρχή πώς ήταν ο Χαρχούδας. Μόλις όμως διαφωνήσαμε λίγο, άκουσα την πολύ γνώριμη φωνή να λέει:

«Α ! Σε παρακαλώ ! Εγώ είμαι ο πρόεδρος, εγώ είμαι ο δήμαρχος, εγώ θα αποφασίσω!».

Δεν είπε ακριβώς δήμαρχος — άλλα κάτι ανάλογο. (Κατάλαβα πώς κυκλοφορούσε «ινκόγκνιτο»).

Την άλλη μέρα σε μια δεξίωση συνάντησα τον Πρίγκιπα της Χιονάτης. "Ήταν κομψός, φαντασμένος και λυγιστός, μιλούσε με το «γω» και σήκωσε την ντάμα του να χορέψουνε με τα λόγια του «πριγκηπικού βαλς»:

Πεντάμογφη οπτασία μου
κεντγίζεις τη φαντασία μου...

Μετά, τα συμβάντα άρχισαν να συσσωρεύονται — δύο και τρία την ίδια μέρα. Έτσι, ο δόκτωρ Δρακατώρ προσπάθησε να βελτιώσει το αυτοκίνητο μου με μια νέα εφεύρεση. (Δεν δούλεψε — και πείσθηκα πώς ήταν πράγματι ο δόκτωρ). Ή 'Οφη-Σόφη με κάρφωσε στον Δυστροπόπιγγα — ο οποίος με κυνήγησε με ένα ψάρι.

Σε μία πάροδο της Πατησίων είδα την Πιπινέζα να καταπιέζει τον Παπαγάλο και αμέσως μετά να ξεσκονίζει δουλικά τον Χαρχούδα. Μπήκα σε ένα λουκουματζίδικο και ανακάλυψα πώς ήταν το μαγαζί του Γλυκόσαυρου. Εκεί έφαγα «το πιο γλυκό-γλυκό πού έγινε ποτέ».

Οι υποψίες μου έγιναν βεβαιότητες όταν τελικά είδα τον Μπέμπαντα. Πετούσε αργά μέσα στις ρόδινες αχτίνες του ηλιοβασιλέματος. Στην αρχή νόμιζα πώς ήταν το λεωφορείο «Ηλιοτρόπιο». Άλλα όταν πλησίασε σαν άσπρο συννεφάκι, σαν ξασμένο μαλλί της γριάς, όταν μπόρεσα να διακρίνω τον Μπίξ-Μπίξ και την Μπομπίλα καθισμένους στην πλάτη του, τότε ήξερα: ήταν ο Μπέμπαντας, ο μαγικός άσπρος ελέφαντας.

Και τότε κατάλαβα: ο κόσμος είχε γίνει μια Λιλιπούπολη.

Μεγάλο θαύμα της τέχνης — πώς μεταμορφώνεις τη ζωή ! Στενοκέφαλοι, άμουσοι και στεγνοί άνθρωποι πήγαν να σκοτώσουν την ποίηση — αλλά τα όνειρα πήραν εκδίκηση. Αντί να πεθάνει ή Λιλιπούπολη, απλώθηκε παντού — και μαγικά παράλλαξε τον κοσμο.

Και σιγά-σιγά νιώσαμε πώς ζούμε μέσα στη Λιλιπούπολη ! Χάρη στην ευαισθησία και τη φαντασία των δημιουργών της ή καθημερινή πραγματικοτητα πήρε μια νέα διάσταση. Άλλαξαν τα πρίσματα των ματιών μας, και οι μεμβράνες των αυτιών μας, και τα πλαίσια αναφοράς των ονείρων μας. Βλέπουμε γύρω Χαρχούδες, Δυστροπόπιγγες και Πιπινέζες! Κάθε εργοστάσιο είναι ένας Σιδερομάσσας και κάθε ποιητής ένας Κουκουτούζ. Καί, αντί να τον ακούμε, ψέλνουμε εμείς τον εθνικό ύμνο:

Ωραία Λιλιπούπολη,
ποτέ δεν σε ξεχνώ...

Τα χρώματα ζωντάνεψαν στα μάτια μας — το καφέ έγινε αρκούδα (με μπουφέ!) και το άσπρο είναι ο Μυζηθρόκαμπος με τον Γιαουρτοπόταμο. Όταν μας αμφισβητούν τραγουδάμε:

Δεν είμαστε Ζουλού
δεν είμαστε Παπούα
είμαστε οι απόγονοι
των άγριων Λιλιπούα!

Ποτέ πια ή ζωή δεν θα είναι όπως ήταν. Αυτό είναι το γνώρισμα της τέχνης. Συγγραφεύς, συνθέτες, ηθοποιοί έπλασαν έναν νέο, ολόκληρο κόσμο!

Σ' αυτού του κόσμου τους δρόμους τριγυρνώ εδώ και μήνες. Δεν νοσταλγώ τη Λιλιπούπολη — ζω στη Λιλιπούπολη. Αυτοί πού την πολέμησαν ισοπεδώθηκαν από τη φοβερή παρουσία της. Αυτοί πού τη σταμάτησαν θα έχουν καιρό ξεχαστεί όταν τα τραγούδια της Λιλιπούπολης θα τραγουδιούνται ακόμη !

Ναι, Δήμαρχε! Ναι, Μπίξ-Μπίξ! Ναι, Γλυκόσαυρε! Κερδίσατε! Εσείς το τραγουδήσατε, δεν το πιστέψαμε, μα τώρα το ζούμε:

Γύρισα, ταξίδεψα πολύ
κι όλος ο κόσμος, είναι για μένα,
μια Λιλιπούπολη...

Ναι, Δυστροπόπιγγα, ναι, Πιπινέζα, ναι, Δρακατώρ: χάρη σε σας το τραγούδι βγήκε αληθινό. Όλος ο κόσμος έγινε μια Λιλιπούπολη!