Η περίπτωση Günter Grass

Την ιστορία με τον Günter Grass την ξέρετε. Στην αυτοβιογραφία του, που κυκλοφορεί τώρα στην Γερμανία, αποκαλύπτει ότι στα 17 του κατετάγη στα Waffen SS. Πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο, το ανάφερε σε μία συνέντευξη.

Η θητεία του εκεί δεν ήταν ένδοξη. Έλαβε μέρος μόνο σε μία μάχη όπου, όπως αφηγείται, κατουρήθηκε επάνω του όταν είδε τα διαμελισμένα πτώματα των συντρόφων του. Έπειτα πληγώθηκε και τελικά παραδόθηκε.

Ο Grass για πενήντα χρόνια λειτουργούσε ως η συνείδηση της Γερμανίας. Το σοκ από την αποκάλυψη ήταν μεγάλο. Τον κατηγόρησαν ότι το είχε αποκρύψει για να μην χάσει το Νόμπελ, ότι το είπε τώρα για να ανεβάσει τις πωλήσεις της αυτοβιογραφίας του, ότι 61 χρόνια (είναι 79) κορόιδευε τον κόσμο...

Όμως οι περισσότεροι (και πιο σημαντικοί) συγγραφείς και διανοούμενοι τον υπερασπίστηκαν.





Από ένα συντάκτη του περιοδικού «Ταχυδρόμος» μου ζητήθηκε και η δική μου άποψη, για ένα άρθρο που ετοίμαζαν. Ήθελαν 250 λέξεις – και τις ήθελαν αμέσως. Τις έστειλα. Αλλά με έκπληξη είδα, όταν κυκλοφόρησε το τεύχος, ότι δεν δημοσιεύτηκαν. Ο συντάκτης μου ζήτησε συγγνώμη. Κατάλαβα ότι δεν έφταιγε αυτός. Ήταν η «αόρατη χειρ» που εξαφανίζει το όνομά μου από πολλά έντυπα.

Δημοσιεύω εδώ το κείμενό μου σαν θέμα για συζήτηση:

"Ίσως θα πρέπει να χρωστάμε χάρη στην συγκυρία που οδήγησε (από άγνοια; εφηβική επιπολαιότητα;) τον Günter Grass στα Waffen SS. Για να λογαριαστεί με αυτό το μυστικό που έκρυβε μέσα του 61 χρόνια, χρειάστηκε να σκάψει πολύ βαθιά. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο που όσο κανένα άλλο στην ιστορία της λογοτεχνίας εμβαθύνει στο θέμα της ενοχής και της ευθύνης. Ατομικής και συλλογικής.

Οι επιπόλαιοι λένε: «θα έπρεπε να το έχει ομολογήσει νωρίτερα». Ίσως τότε να είχαμε κερδίσει μία ομολογία – αλλά θα είχαμε χάσει ένα έργο. Τώρα που το έργο ολοκληρώθηκε, ο συγγραφέας παραδίδει και τον κόκκο της άμμου που γέννησε το μαργαριτάρι.

Η αποκάλυψη έγινε αυτόβουλα – κανείς δεν θα το μάθαινε, αν δεν μιλούσε εκείνος. Πράγμα που δείχνει ότι ήταν σχεδιασμένη, για να μας δώσει το κλειδί της δημιουργίας του. Μέσα από αυτή την αποκάλυψη το έργο του παίρνει άλλη μορφή - και ο συγγραφέας γίνεται και τραγικός ήρωας, που κουβαλάει μέσα του μία Ερινύα.

Είχα την τύχη και το προνόμιο να ακούσω τον Grass να διαβάζει σελίδες από το «Ντενεκεδένιο Ταμπούρλο» πριν εκδοθεί. Δεν θα ξεχάσω αυτή την εμπειρία: ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκα αντιμέτωπος με την μεγαλοφυία στην γένεσή της. Την ίδια αίσθηση ένιωσα μετά από χρόνια όταν ο Ελύτης μου έστειλε δακτυλογραφημένα τα «Ελεγεία της Οξώπετρας».

Ο μέγας γέρων των Ευρωπαϊκών γραμμάτων απέρχεται με μία πράξη θάρρους και εντιμότητας. Ας παραμερίσει η Μικρότητα για να περάσει".


**************************************************************

Εικονογράφηση: Ο Grass εκτός από συγγραφέας είναι και εικαστικός καλλιτέχνης. (Άλλωστε σπούδασε γλυπτική). Οι βάτραχοί του είναι από το βιβλίο Unkenrufe (φωνές βατράχων – αλλά και δυσοίωνα σημάδια). Το άλλο χαρακτικό είναι από μία συλλογή με 13 σονέτα και 13 χαρακτικά: «Novemberland». Τέλος υπάρχει η αυτοπροσωπογραφία του και το κλασικό γράφημα από το αριστούργημά του, το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο» (Die Blechtrommel). Τι τραγικό να ξεκινήσεις την καριέρα σου με ένα αριστούργημα....