Οι Χαμένοι Παράδεισοι

Το προπατορικό αμάρτημα και οι διακοπές


Όταν οι Πρωτόπλαστοι εξωπετάχθηκαν από τον Παράδεισο, τους έμεινε η νοσταλγία. Για την παρθένα φύση, τα κρύα νερά, την ανεμελιά και την …τεμπελιά.

Το πρώτο κακό που τους βρήκε, μετά την έξοδο, ήταν η εργασία. Άρχισαν να μοχθούν, να ιδρώνουν («εν τω ιδρώτι του προσώπου σου…») να καταπονούνται: είτε για τον άρτο, είτε για την Μερτσέντες. Γενικά η έκπτωση από την Παραδείσια ευτυχία έφερε την δουλειά (από την «δουλεία» κατάγεται η λέξη) και η νοσταλγία του Παραδείσου οξύνθηκε.

Μέχρι που κάποιος ανακάλυψε τις διακοπές.

Οι διακοπές λειτουργούν ως υποκατάστατο του Παραδείσου. Όπως ο καλός Χριστιανός υπομένει τα πάντα μία ζωή, προσδοκώντας να πάει στον Παράδεισο, έτσι κι ο εργαζόμενος ανέχεται την καθημερινή ρουτίνα, τον αυταρχισμό του προϊστάμενου, την πειθαρχία του ωραρίου, την αυθάδεια του πελάτη – προκειμένου κάποτε να πάει διακοπές.

«Ε, δεν θα έρθει ο Αύγουστος;» μονολογεί.

Και μεταθέτει όλες του τις ελπίδες, τις προσδοκίες, τα ανεκπλήρωτα όνειρα, σε αυτό το μικρό διάστημα παραδείσου.

«Παραδείσους» ονομάζουν - όχι τυχαία - και οι τουριστικοί πράκτορες τους ωραιότερους προορισμούς τους.

Σκεφθείτε το: τι αναζητάμε στις διακοπές μας; Μα όλα όσα χάσαμε με το Προπατορικό Αμάρτημα (την παρθένα φύση, τα κρύα νερά, την ανεμελιά και την …τεμπελιά, την γύμνια και τον ελεύθερο έρωτα).

Ίσως δεν είχατε σκεφθεί αυτή τη διάσταση – όμως για μένα είναι εμφανές πως οι διακοπές δεν έχουν μόνο τουριστικό, ψυχολογικό ή κοινωνικό – έχουν και θεολογικό χαρακτήρα.

Και από εκεί πηγάζει το μεγάλο τους πρόβλημα.

Περιμένουμε πολλά από τις διακοπές μας. Μία επιστροφή στον Παράδεισο.

Εκπλήρωση ονείρων, εξόφληση επιταγών, ικανοποίηση επιθυμιών, πλήρωση προσδοκιών… Κι επειδή δεν είναι δυνατόν να γίνουν όλα όσα λαχταράει η καρδιά μας, επειδή δεν μπορεί ένας μήνας (κι αν είναι μήνας) να ξεπληρώσει τα χρέη ενός χρόνου, ούτε είναι δυνατόν ένα υποκατάστατο Παραδείσου να λειτουργήσει ως πραγματικός Παράδεισος, στο τέλος τους περισσότερους τους περιμένει η απογοήτευση.

Οι ψυχίατροι γνωρίζουν καλά το σύνδρομο. Ο εργαζόμενος που γυρίζει με κατάθλιψη (ή ακόμα χειρότερα: την παθαίνει επί τόπου, μέσα στον «Παράδεισο»).

Οι στατιστικές λένε ότι τα περισσότερα εμφράγματα συμβαίνουν τις πρώτες μέρες των διακοπών. (Αναψυχή είναι αυτή, ή Βαγδάτη;)

Μαζί και οι περισσότεροι συζυγικοί καυγάδες. Η απογοήτευση από το αναμενόμενο στο πραγματικό τεντώνει τα νεύρα στα άκρα.

Την πληρώνει η σύζυγος, ο σύζυγος, τα παιδιά – ή όλοι μαζί.

Μακάριοι όσοι έχουν θητεία στην Βουδιστική σκέψη και δεν περιμένουν τίποτα.

Μόνον αυτοί θα περάσουν καλά. Μην έχοντας βάλει ψηλά τον πήχη μπορούν άνετα να κάνουν ρεκόρ ανεμελιάς.

Οι άλλοι, που περιμένουν να ανανεωθούν, να ξανανιώσουν, να τους ερωτευθούν (και να τους κάτσουν), να χαλαρώσουν, να διασκεδάσουν, να ξεσαλώσουν αλλά και να ξεκουραστούν, να έχουν περιπέτειες ξαπλωμένοι και να γλεντήσουν σε επαρχιακή ντίσκο, μάλλον θα γυρίσουν με έλλειμμα.

Βέβαια δεν το ομολογούν πάντα στους άλλους. Ντρέπονται και εξωραΐζουν. Για λόγους προσωπικού κύρους, εξιδανικεύουν. Ή απλώς απωθούν και ξεχνάνε: τις παγωμένες πατάτες, τις εξατμίσεις από τα μηχανάκια, το ρεντρούμι που δεν είχε αποχέτευση, τις τσιρίδες των παιδιών (δεν κοιμούνται ποτέ;) την βρώμικη παραλία, τις τιμές που εκτινάσσονται μόλις ρωτήσεις…

Αχ εκείνες οι αφίσες του Τουρισμού, τι ζημιά έχουν κάνει! Αμ, τα ταξιδιωτικά ντοκιμαντέρ – από τον Μαυρίτιο, τις Σεϋχέλλες, την Καραϊβική… Διαβάζεις το Γεωτρόπιο της «Ελευθεροτυπίας» και τις λυρικές περιγραφές του περιγράφοντος, βλέπεις τις εντυπωσιακές φωτογραφίες, μαζεύεις φασούλι το φασούλι και πας σε μακρινά νησιά…

Χμ... Γιατί άραγε από κοντά είναι όλα αλλιώτικα; (Σπάνια καλύτερα…). Διότι οι φωτογράφοι και οι κάμεραμεν ξέρουν την δουλειά τους. Διαλέγουν την σωστή στιγμή, τον κατάλληλο φωτισμό, αποκλείουν τα άσχετα στοιχεία. Κάποτε, πριν πολλά χρόνια, στην Γρανάδα είχα τραβήξει μία σειρά φωτογραφίες του ανάκτορου και των κήπων της Αλάμπρα. Μου είχε κοστίσει αρκετές ημέρες δουλειάς και ώρες υπομονής (π. χ. να βρω το δευτερόλεπτο που θα έμενε άδεια μία αίθουσα). Κανένας επισκέπτης δεν θα δει ποτέ την Αλάμπρα όπως την έχω φωτογραφήσει.

Α, ναι, η άλλη μορφή διακοπών, ο πολιτιστικός τουρισμός, υποφέρει από κακοήθη υπερπληθυσμό – αδύνατο πια να δεις τα σημαντικότερα αξιοθέατα του πλανήτη. Μπροστά σου θα είναι πάντα εκατό Ιάπωνες (στους οποίους προστέθηκαν πρόσφατα και διακόσιοι Κινέζοι).

Και η κλασική μορφή διακοπών, η φυγή και η χαλάρωση, υποφέρει από την παραπλανητική διαφήμιση και το «σύνδρομο του Παραδείσου». Πρωτόπλαστοι δεν θα ξαναγίνουμε… Άπαξ και φάγαμε το Μήλο, μόνο διακοπές.

Ναι, έτσι πληρώνουμε το προπατορικό αμάρτημα. Να σκοτωνόμαστε στην δουλειά, να νοσταλγούμε ένα Παράδεισο, να τον παίρνουμε σε μικρές δόσεις και να μην τον χορταίνουμε ποτέ.

Εφ’ ω και πολλοί μένουμε σπίτι μας…


Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" στις 6.8.06. Οι φωτογραφίες είναι του ανεψιού μου Νίκου Λαγαρού, τραβηγμένες σε έναν πραγματικό παράδεισο: To Great Barrier Reef στα ανοιχτά της Αυστραλίας. Ο αρχικός πίνακας, του Cranach