Φιλοδοξίες

Διαβάζοντας χθες το σχόλιο του Heinz για τις φιλοδοξίες θυμήθηκα κάτι που είχα γράψει πριν είκοσι χρόνια στο «Ημερολόγιο του Καύσωνα».

Πρώτα θυμίζω τον Heinz;

«Πάσχω από βαθύτατη "έλλειψη φιλοδοξιών".

- Δε θέλω ακριβό αυτοκίνητο, ούτε SUV.
- Δε θέλω ταξίδια στο "εξωτερικό", προτιμάω τα ταξίδια στο "εσωτερικό", το δικό μου και των άλλων.
- Δε θέλω τηλεόραση LCD, plasma, χάσμα κι ο,τιδήποτε τέτοιο.
- Δε θέλω καλά ρούχα και παπούτσια.
- Δε θέλω ακριβά ρολόγια, στυλό κι άλλα σύμβολα status».

Τώρα τι έγραψα εγώ:

«Τα συνηθισμένα κίνητρα των ανθρώπων δεν με αφορούν - δεν γυρεύω ούτε χρήματα, ούτε δόξα. Δοκίμασα και δεν με γέμισαν. Γράφω βέβαια ακόμα, σχεδόν αυτόματα, όπως αναπνέω - αλλά κι αυτή η δουλειά με γεμίζει μόνον για όσο καιρό την κάνω. Όσο γράφω υπάρχω, ξεχνάω, είμαι καλά. Μετά;

Οι ενθουσιασμοί για την έμπνευση, την ποιητική απογείωση, την δημιουργική έξαρση έχουν ξεφτίσει οριστικά. Είχα μερικές καλές συγγραφικές στιγμές στη ζωή μου - ε, και;

Να γράψω άλλο ένα βιβλίο; Μα έχω γράψει ήδη περισσότερα από όσα σχεδίαζα. Ασχολήθηκε κανείς σοβαρά με αυτά; Τι έχω συλλέξει από τη δουλειά μου; Πεντακόσια σχόλια με (άκριτες) ύβρεις (ήταν μόδα να βρίζουν τον διανοούμενο-διαφημιστή) πενήντα με (άκριτους) επαίνους - και, ίσως, πέντε με πραγματικές κρίσεις (θετικές ή αρνητικές). Φτωχή συγκομιδή για τριανταπέντε χρόνια δουλειάς.

Γιατί να προσθέσω κι άλλο; Για να εντυπωσιάζω τους «θαυμαστές» όταν έρχονται και λένε: «έχω διαβάσει ΟΛΑ σας τα βιβλία» και εννοούν τρία - ή και ένα, την «Δυστυχία»;

***

Αναρωτιόμουν γιατί δεν έχω φιλοδοξίες, ώσπου βρήκα στα ημερολόγια του Gide (2.1.22) ένα απόσπασμα του La Bruyere: "Ο σοφός θεραπεύεται από την φιλοδοξία με την φιλοδοξία. Τείνει προς τόσο μεγάλα πράγματα, που δεν μπορεί να περιοριστεί σε αυτά που ονομάζουνε θησαυρούς, αξιώματα, περιουσία ή εύνοια. Σε τόσο ευτελή πλεονεκτήματα, δεν βρίσκει τίποτα αρκετά καλό και αρκετά στέρεο, που να γεμίσει την καρδιά του και να αξίζει τους κόπους και τις επιθυμίες του. Φτάνει στο σημείο να χρειάζεται προσπάθειες για να μην τα περιφρονήσει. Το μόνο αγαθό που είναι ικανό να τον βάλει σε πειρασμό είναι η δόξα που θα πήγαζε από την τελείως καθαρή και απλή αρετή. Αλλά τέτοια οι άνθρωποι δεν απονέμουν - και παραιτείται."


Ίσως λοιπόν να μην έχω φιλοδοξίες, από περίσσευμα φιλοδοξίας».

___________________________________________

Ας διευκρινίσω πρώτα πως υπάρχει διαφορά στο πώς ορίζουμε τις φιλοδοξίες.

Για μένα το να αποκτήσω ένα ωραίο ρολόι ή ένα καινούργιο κινητό (ακόμα και αυτοκίνητο) δεν είναι φιλοδοξία. Θα ήταν ίσως, αν τα χρησιμοποιούσα για επίδειξη – αλλά δεν το κάνω. Ζω τόσο μοναχικά που κανείς δεν παρατηρεί τι έχω ή τι φοράω. (Πριν τρεις εβδομάδες αγόρασα ένα νέο ρολόι και δεν το έχει δει κανείς, εκτός από μένα και τη γυναίκα μου). Όχι, αυτά δεν είναι φιλοδοξίες – είναι παιχνίδια με τα οποία γεμίζουμε το χρόνο μέχρι να πεθάνουμε.

Φιλοδοξίες είναι άλλα πράγματα. Π. χ. ο Heinz δεν θα φιλοδοξούσε μία μεγάλη επιστημονική διάκριση; Την αναγνώριση από τους συνεπιστήμονες; Κάποιος άλλος θα φιλοδοξούσε να γίνει πολύ πλούσιος – δηλαδή ισχυρός: εξουσία. Άλλος να πάρει Όσκαρ ή Νόμπελ. Κι άλλος να γίνει πρωθυπουργός...

Νομίζω πως ο καθένας έχει μέσα του κάποια φιλοδοξία – έστω κι αν την κρύβει (ακόμα κι από τον εαυτό του). Εκτός (ίσως) από τον «Ταπεινό» του Ζαχαρία Παπαντωνίου:

Η προσευχή του ταπεινού

Κύριε, σαν ήρθεν η βραδιά, σου λέω την προσευχή μου.
'Αλλη ψυχή δεν έβλαψα στον κόσμο απ' τη δική μου.
Εκείνοι που με πλήγωσαν ήταν αγαπημένοι.
Την πίκρα μου τη βάσταξα. Μου δίνεις και την ξένη.

Μ' απαρνηθήκαν οι χαρές. Δεν τις γυρεύω πίσω.
Προσμένω τα χειρότερα. Είν' αμαρτία να ελπίσω.
Σαν ευτυχία την αγαπώ της νύχτας τη φοβέρα.
Στην πόρτα μου άλλος δεν χτυπά κανείς απ' τον αγέρα.

Δεν έχω δόξα. Είν' ήσυχα τα έργα που έχω πράξει.
'Ακουσα τη γλυκιά βροχή. Τη δύση έχω κοιτάξει.
'Εδωκα στα παιδιά χαρές, σε σκύλους λίγο χάδι.
Ζευγάδες καλησπέρισα που γύριζαν το βράδυ.

Τώρα δεν έχω τίποτα να διώξω ή να κρατήσω.
Δεν περιμένω ανταμοιβή. Πολύ' ναι τέτοια ελπίδα.
Ευδόκησε ν' αφανιστώ χωρίς να ξαναζήσω...
Σ' ευχαριστώ για τα βουνά και για τους κάμπους που είδα.
____________________________________________

Αλλά και αυτή η ταπεινότητα γίνεται σχεδόν φιλόδοξη στο τέλος. Όσο για μένα, έχω καταλάβει πως ισχύει αυτό, που έγραψα πριν είκοσι χρόνια...

Εσείς; Ξέρετε τι φιλοδοξίες κρύβετε μέσα σας; Και μαντεύετε τις φιλοδοξίες των γύρω σας;