Η επιστροφή του Μάγου

Γνώρισα τον John Fowles διαβάζοντας τον «Μάγο» (The Magus) στην πρώτη του έκδοση, το 1966. (Αργότερα τον ξανάγραψε από την αρχή – ένα βιβλίο 700 σελίδων!).

Με μάγεψε. Νομίζω το ίδιο συνέβη σε όσους διάβασαν αυτό το μυθιστόρημα το γεμάτο μυστήριο, ποίηση και Ελλάδα.

Αργότερα βέβαια βρήκα όλα του τα βιβλία και τα μελέτησα το ένα μετά το άλλο. Είδα τις ταινίες που γεννήθηκαν από αυτά. (Ποιος δεν θυμάται την Meryl Streep στην "Ερωμένη του Γάλλου Υποπλοιάρχου";) Ήταν από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Ποτέ φυσικά δεν θα μπορούσα να φανταστώ πως εκείνος θα έγραφε για μένα.

Κι όμως αυτό έγινε. Σε ένα αυτοβιογραφικό δοκίμιο (Behind the Magus - Πίσω από το Magus, 1994) στο οποίο περιγράφει πως έγραψε τoν «Μάγο», ξαφνικά βρήκα αυτή την παράγραφο:

"Some thirty years or more later, my translator into Modern Greek, Phaidon Tamvakakis, very kindly gave me a book by Nikos Demou: The Light of the Greeks – To Phos ton Ellenon. It was not until I read the powerful essay and quotations that accompany the photographs there that I began to understand what had happened to me on that then long past January day in 1952. The Greeks see, feel, apprehend light not as others do, and from the beginning of history to its end".

«Κάπου τριάντα ή παραπάνω χρόνια μετά, ο μεταφραστής μου στα Νέα Ελληνικά Φαίδων Ταμβακάκης, είχε την καλοσύνη να μου δώσει ένα βιβλίο του Νίκου Δήμου: Το Φως των Ελλήνων. Μόνον αφού διάβασα το δυνατό δοκίμιο και τα αποσπάσματα που συνοδεύουν τις φωτογραφίες, άρχισα να καταλαβαίνω τι μου είχε συμβεί σε κείνη την τόσο μακρινή Γεναριάτικη μέρα του 1952. Οι Έλληνες βλέπουν, νιώθουν, κατανοούν το φως όχι όπως οι άλλοι - και από την αρχή ως το τέλος της ιστορίας».

Ήταν η αρχή της φιλίας μου με τον αξιόλογο συγγραφέα Φαίδωνα Ταμβακάκη, αλλά και με τον ίδιο τον Fowles. Τον έζησα στην Αγγλία (όπου λάβαμε μαζί μέρος σε εκδήλωση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού) αλλά και στην Ελλάδα. Ήμουν μάρτυς μίας σημαντικής στιγμής – της επιστροφής του στις Σπέτσες.

Επειδή δεν μπορούσα να φανταστώ αυτή την τελετουργία να γίνεται με το πλοίο της γραμμής, παρακάλεσα ένα φίλο να μου δανείσει το σκάφος του. Εκεί λοιπόν ο Μάγος, η θετή κόρη του Anna, η βιογράφος του Eileen Warburton, η άλλη Ελληνίδα μεταφράστριά του Κίρκη Κεφαλέα και εγώ, ξεκινήσαμε ένα Νόστο.

Το Νοέμβριο του 1996, μετά από σαράντα τρία χρόνια, ο John Fowles αντίκρισε πάλι τις Σπέτσες, το μέρος όπου δίδαξε στην Αναργύρειο και Κοργιαλλένειο Σχολή, όπου έγραψε το πιο διάσημο βιβλίο του (The Magus) και όπου ερωτεύθηκε την πρώτη του σύζυγο. Πίσω του, στην μεγάλη φωτογραφία, η κόρη της, που την υιοθέτησε. Στην μικρή φωτογραφία κατω δεξιά, ο συγγραφέας στον κήπο της Βίλας Μπόταση, που στάθηκε το μοντέλο για την βίλα του Μάγου Κόγχις.

Για αυτή την επίσκεψη έγραψε αργότερα: "Δεν μπορώ ακριβώς να την περιγράψω, αλλά το βαθύτερο νόημά της ήταν μία σχεδόν απρόσμενη συγκατάθεση: ότι δεν έκανα λάθος που τόσα χρόνια έζησα ονειρευόμενος (αλλά και στην φαντασία μου βιώνοντας συνεχώς) αυτό το εξαίσιο τοπίο. Πολλές επιστροφές είναι απογοητεύσεις, αλλά αυτή ποτέ." (Wormholes, 1998, s. 72).

Ο John Fowles πέθανε στις πέντε Νοεμβρίου του 2005, στα 79 του χρόνια. Δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την μετάφραση που είχε ξεκινήσει με την συνεργασία της Κίρκης – ήθελε να δει το «Φως των Ελλήνων» να κυκλοφορεί στα Αγγλικά. Πρόλαβε όμως να αφήσει ένα έργο που σημάδεψε τον εικοστό αιώνα.

Γραμμένο την μεγαλύτερη μέρα του χρόνου, την μέρα που γιορτάζει το φως, αυτό που τόσο αγαπούσε.