Υποβοηθούμενη αξιοπρέπεια

Hans Baldung Grien (1510): Οι τρεις ηλικίες της γυναίκας και ο θάνατος

Μεταφράζω τις πρώτες λέξεις από το δοκίμιο του Albert Camus 

«Ο Μύθος του Σισύφου» που γράφτηκε μέσα στον πόλεμο και συγκλόνισε την Ευρώπη του μεταπολέμου:

«Δεν υπάρχει παρά μόνον ένα αληθινά σοβαρό φιλοσοφικό πρόβλημα: είναι η αυτοκτονία. Η κρίση αν η ζωή αξίζει τον κόπο να την ζήσει κανείς ή όχι, σημαίνει απάντηση στο πιο βασικό φιλοσοφικό ερώτημα».

Ο συγγραφέας ξετυλίγει μετά την φιλοσοφική ανάλυση του absurde, που εμείς λανθασμένα μεταφράζουμε ως παράλογο. Παράλογο είναι κάτι αντίθετο με την λογική – ενώ absurde είναι αυτό που δεν έχει νόημα. Η ζωή έχει νόημα; «Ο άνθρωπος ρωτάει – ο Kόσμος δεν απαντάει» είναι η χαρακτηριστική περιγραφή αυτής της κατάστασης.

Αν η ζωή δεν έχει νόημα (ή έχει ένα νόημα που όμως μας διαφεύγει) και αν η κατάσταση που βιώνουμε μας παρέχει άφθονο άγχος, πόνο, σύγχυση, απώλεια - τότε προς τι να ζούμε; Ο Camus αναλύει τον Κάφκα, τον Ντοστογιέφσκι, τον Νίτσε και όλες τις πτυχές της έλλειψης νοήματος στον κόσμο.

Φυσικά το κύριο πρόβλημα πέρα από φιλοσοφικό, είναι και θρησκευτικό. Από την στιγμή που «ο Θεός πέθανε» (όπως διακήρυξε ο Νίτσε) το νόημα που έδινε η θρησκευτική πίστη χάθηκε. Η ζωή ήταν μία και πρόσκαιρη, κυβερνημένη από την τυφλή τύχη. Μέλλουσα ζωή και παράδεισος: παραμύθια.

Η σκιά του θανάτου, που πέφτει πάνω σε κάθε ζωή, είναι ίσως ο βασικός λόγος για την ματαιότητά της. Πολύ περισσότερο όταν ο θάνατος γίνεται συγκεκριμένος, απτός και εγγύς. Τότε το γενικό ερώτημα του νοήματος, συμπτύσσεται σε μήνες ή και εβδομάδες.

Τι νόημα έχει, όταν η επιστήμη σε έχει οριστικά καταδικάσει, να υποστείς όλη την διαδικασία της φθοράς και το βασανιστήριο της ζωντανής σου αποσύνθεσης;

Έτσι το ερώτημα της αυτοκτονίας μετατρέπεται σε πρόβλημα ευθανασίας. «Υποβοηθούμενης – ή μη». Και η γενική απορία για το νόημα της ζωής μετατρέπεται σε αίτημα αξιοπρέπειας. Οι Ρωμαίοι πρώτοι μας δίδαξαν αυτό το μάθημα. Όταν ήξεραν ότι πλησιάζει σίγουρος θάνατος, σκηνοθετούσαν την επίσημη αποχώρησή τους.

Δεν ήμουν φίλος του Αλέξανδρου Βέλιου. Αλλά επικροτώ την απόφασή του και θαυμάζω το θάρρος του να την πραγματοποιήσει.