Οστρακισμός

Χαρτί δεν υπήρχε, πάπυροι πανάκριβοι
έγραφαν σε θραυσματα αγγείων

Μία καινοτομία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που – περιέργως – δεν μεταφέρθηκε στις διάδοχες δημοκρατικές μορφές πολιτεύματος. Ο περισσότερος κόσμος την ξέρει από το ανέκδοτο με τον Αριστείδη τον Δίκαιο, που αναφέρει ο Πλούταρχος. Επίσης ο περισσότερος κόσμος την αποκαλεί λανθασμένα: «εξοστρακισμό». Αλλά αυτή ήταν η συνέπεια: η εξορία μέσω οστρακισμού. Γι αυτό και οι ξένοι την αποκαλούν σωστά: ostracism.

Το τι ήταν το ξέρετε. Αντιγράφω την Wiki:  Ο οστρακισμός γινόταν ως εξής: μία φορά κάθε χρόνο, στην έκτη πρυτανεία, μαζεύονταν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες στην Εκκλησία του Δήμου και προσπαθούσαν όλοι μαζί να αποφασίσουν γιατί και αν θα έπρεπε να κάνουν οστρακισμό, τη χρονιά εκείνη. Εάν οι Αθηναίοι έκριναν πως δεν υπήρχε λόγος για κάτι τέτοιο τότε δεν γινόταν οστρακισμός. Εάν όμως έκριναν πως έπρεπε να γίνει κάτι τέτοιο, τότε έφραζαν την Αγορά και δημιουργούσαν, στην όγδοη πρυτανεία, έτσι έναν περίβολο, που τον διαιρούσαν σε δέκα τμήματα, με κοινή είσοδο. Σε αυτά εισερχόταν κάθε πολίτης, ανάλογα με τη φυλή που ανήκε και άφηνε ένα Όστρακο (θραύσμα πήλινου αγγείου), όπου είχε γράψει το όνομα του πολίτη του οποίου την εξορία επιθυμούσε. Για να εξοριστεί κάποιος έπρεπε το όνομά του να βρεθεί σε περισσότερα από 6.000 όστρακα. Ο πολίτης που καταδικαζόταν είχε διορία δέκα ημερών για να τακτοποιήσει τις προσωπικές του υποθέσεις. Αρχικά, η εξορία διαρκούσε δέκα χρόνια αλλά αργότερα μειώθηκε σε πέντε.

Από την έκτη ως την όγδοη πρυτανεία μεσολαβούσαν δύο μήνες – κι έτσι ο πολίτης είχε καιρό να σκεφθεί αν και ποιον θα ήθελε να διώξει από την πόλη. Ας σημειώσουμε πως ο οστρακισθείς δεν έχανε την περιουσία του, ούτε τα πολιτικά του δικαιώματα, ούτε υφίστατο κάποια άλλη ποινή.

Δεν είναι παράδοξο; Η εκλογική δύναμη των πολιτών δεν αποφάσιζε μόνο για το ποιος θα αποκτούσε πολιτικό αξίωμα – αλλά και για το ποιος δεν θα μπορούσε να το αποκτήσει – ούτε καν να επηρεάσει τις εκλογές.

Είχε και άλλα παράδοξα η Αθηναϊκή Δημοκρατία (π.χ. τα αξιώματα που μοιράζονταν με κλήρο: απόδειξη για την ισότητα των πολιτών – αλλά και διαδοχική εκπαίδευση πολλών στην διαχείριση του κράτους). Αλλά ο οστρακισμός μου φαίνεται εκπληκτική επινόηση. Αντί να δολοφονήσεις ή να φυλακίσεις έναν βλαβερό ή επικίνδυνο για την Δημοκρατία άνθρωπο – τον έστελνες δέκα χρόνια εξορία (όπου, συνήθως, περνούσε και καλά: σε κάτι αυλές τυράννων, ή Μεγάλων Βασιλέων…).

Τι θα λέγατε για την επαναφορά του; Και ποιόν θα εξοστρακίζατε σήμερα;