Όλες αυτές τις μέρες της πανδημίας και της καραντίνας
σκέπτομαι τους πιστούς των διαφόρων θρησκειών. Οι άνθρωποι αυτοί πιστεύουν ότι ζούνε
μέσα σε ένα οργανωμένο σύμπαν το οποίο δημιούργησε και κυβερνάει ένα υπέρτατο
όν. Που έχει πολλά διαφορετικά ονόματα, αλλά ορισμένες σαφείς ιδιότητες: είναι
παντοδύναμο, είναι πάνσοφο, και, στις περισσότερες περιπτώσεις, πανάγαθο.
Τώρα, πώς συμβιβάζεται ένα τέτοιο σύμπαν, με τον κορωνοϊό; Ο
οποίος σκοτώνει, με φρικτό τρόπο, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε αυτόν τον
πλανήτη. Μία τέτοια κατάσταση μας επιστρέφει στα θρανία του γυμνασίου όπου το
βασικό ερώτημα στον καθηγητή της Θεολογίας ήταν τα απλοϊκό αλλά άλυτο: «Αφού ο
Θεός είναι παντοδύναμος και πανάγαθος, πώς επιτρέπει την ύπαρξη του Κακού στον
κόσμο; Είτε δεν μπορεί να το καταργήσει (οπότε δεν είναι παντοδύναμος) είτε δε
θέλει (οπότε δεν είναι πανάγαθος)».
Φιλοσοφία σπούδασα, και άρα ξέρω τις περισσότερες απαντήσεις
που έχουν δώσει σοφοί θεολόγοι και φιλόσοφοι για πολλούς αιώνες. («Για να μας
δοκιμάσει», «για να μας τιμωρήσει», κλπ.).
Ολόκληρος κλάδος της φιλοσοφίας
ονομάζεται «Θεοδικία» (Δίκη του Θεού) με κορυφαίο το ομώνυμο σύγγραμμα του Leibnitz (1710) που κορόιδευε
ο Βολταίρος. Εκεί ο Leibnitz
υποστηρίζει ότι ο Θεός έφτιαξε «τον καλύτερο των δυνατών κόσμων» όπου τα Δεινά
ήταν απαραίτητα για την ανάδειξη του Καλού. Καμία από αυτές τις θεωρίες δεν με
έχει πείσει – ιδιαίτερα εκείνη που μιλάει για τιμωρία στις αμαρτίες μας. Δεν
καταλαβαίνω καν την έννοια της αμαρτίας. Είναι μία εφεύρεση Ιουδαϊκή (ειδικά το
«προπατορικό αμάρτημα», που υποδουλώνει όλους τους ανθρώπους). Οι αρχαίοι
έλληνες δεν γνώριζαν την λέξη με αυτή την έννοια.
Γι αυτό και το μόνο που μπορώ να κάνω, είναι να αμφιβάλλω.
Δεν με πείθει η ιδέα ενός σύμπαντος που δημιουργήθηκε από ένα υπέρτατο ον, το οποίο
και ευθύνεται για την (καλή ή κακή) λειτουργία του. Είμαι άθεος; Όχι,
απαραιτήτως. Είμαι αγνωστικιστής: δηλαδή ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, που έχει
μόνο ερωτήματα για τα μυστήρια της ζωής και του σύμπαντος. Όχι τα επιστημονικά
(αυτά σιγά σιγά τα απαντάμε) αλλά τα ερωτήματα περί του νοήματος. Αυτά για τα
οποία ο Camus γράφει: «Ο άνθρωπος ρωτάει, το σύμπαν δεν απαντάει».
Ποιο είναι το νόημα μια ζωής που, όπως κι αν την ζήσεις, θα
τελειώσει απαρέγκλιτα με θάνατο. («Καμιά ζωή δεν έχει Happy End»). Ποιο είναι το νόημα
ενός σεισμού, ενός τσουνάμι, ενός
καρκίνου, μιας πανδημίας;
Πώς είναι δυνατόν οι ίδιες οι θρησκείες να αποτελούν κίνητρο
πολέμων και σφαγών, όταν όλοι οι θεοί τους διδάσκουν την καλοσύνη. Και ακόμα
χειρότερα: πώς γίνεται οι οπαδοί της ίδιας θρησκείας να αντιμάχονται μεταξύ τους
(Μουσουλμάνοι: Σιίτες και Σουνίτες, Χριστιανοί: Καθολικοί και Διαμαρτυρόμενοι –
ποιος ξεχνά την «Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου;») Ακόμα και οι πιο ειρηνόφιλοι
πιστοί, οι Βουδιστές, πήραν όπλα και διαπράττουν γενοκτονίες!
Και οι τρεις θρησκείες οι συγγενικές, που μοιράζονται τους
Αγίους Τόπους τους, ερίζουν και
πολεμάνε; (Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Άσπονδοι Αδελφοί»!)
Κάτι δεν πάει καλά με την ανθρωπότητα. Σίγουρα φταίμε κι
εμείς, που δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε και να συμφωνήσουμε σε βασικά θέματα
όπως η κλιματική αλλαγή. Αλλά ο κόσμος είναι σε άθλια κατάσταση, πέρα από τις
δικές μας διαφωνίες. Κι ενώ χάρη στην επιστήμη και την τεχνολογία έχουμε
νικήσει δεκάδες αρρώστιες, έχουμε διπλασιάσει το προσδόκιμο επιβίωσης του
ανθρώπου, προχωρούμε προς την εξάλειψη της πείνας και της απόλυτης φτώχειας – η
τύχη (ή ο Θεός;) μας στέλνουν μία πανδημία που όμοιά της δεν έχει γνωρίσει η
ανθρωπότητα.
Προσπαθώ να μπω στη θέση ενός πιστού Χριστιανού που
προσεύχεται στον Θεό του. Τι του ζητάει; Να τον προστατέψει από την πανούκλα;
Αλλά από πού και γιατί προέκυψε αυτή;
Γι αυτό και συμπάσχω, εγώ ο άπιστος, με όλους τους πιστούς,
στην εναγώνιά τους αμηχανία.
