Τέχνη και φοβία

Πώς αποδεικνύεται ότι ο κύριος Γιαν Φαμπρ, ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών είναι αληθώς πνευματικός άνθρωπος;

Μεταξύ άλλων, από το γεγονός ότι, όπως δήλωσαν συνεργάτες του, δεν χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο.

Πριν από 40 χρόνια είχα γράψει στα «Επίκαιρα» ένα άρθρο με τίτλο: «Εμείς τηλεόραση δεν έχουμε!». (Θα το βρείτε ΕΔΩ).

Αναφερόμουν στην στήλη «Ωτοβλεψίες», στην δεύτερη σελίδα των «Νέων», που ήταν η σελίδα των καλλιτεχνικών ειδήσεων και κείμενων. Οι συντάκτες της στήλης σχεδόν κάθε μέρα επαναλάμβαναν αυτή τη φράση για να υπογραμμίσουν την αταλάντευτη συνέπειά τους στις αξίες του πολιτισμού.

Σήμερα τον ρόλο της τηλεόρασης τον παίζει το κινητό. Ξέρω αρκετούς διανοούμενους και καλλιτέχνες, που το αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας.

Η δικαιολογία πως θα γίνουν «δούλοι του κινητού» δεν είναι σοβαρή. Το κινητό το ελέγχεις: το κλείνεις, ή το γυρίζεις στα μηνύματα.

Εντωμεταξύ η τηλεόραση έχει γίνει το κατ’ εξοχήν μέσο πολιτισμού. Οι καινούργιες αμερικανικές αλλά και ευρωπαϊκές σειρές, παίζουν για την εποχή μας τον ρόλο που έπαιξε το μεγάλο μυθιστόρημα στον 19ο αιώνα. Ο Μπαλζάκ, ο Φλομπέρ, ο Ζολά, ο Ντίκενς, ο Θάκερεη, η Τζορτζ Ελιοτ, ο Ντοστογιέφσκι ο Γκόγκολ, ο Τολστόι μας, είναι οι σεναριογράφοι και σκηνοθέτες των μεγάλων σήριαλ.

Όσο για το κινητό είναι το σημαντικότερο πνευματικό επίτευγμα της ανθρώπινης ιστορίας. Τονίζω το πνευματικό - γιατί πολλοί διανοούμενοι νομίζουν πως η τεχνολογία είναι …βίδες. Και είναι δύο φορές πνευματικό. Και διότι κάθε έργο υψηλής τεχνολογίας είναι πνευματικό δημιούργημα που απαιτεί ευρηματικότητα, γνώση, φαντασία και σκέψη. Και διότι μέσω του έξυπνου κινητού το ανθρώπινο πνεύμα γίνεται προσιτό σε όλους: έχουν το Ιντερνέτ στην τσέπη τους – και το Ιντερνέτ περιέχει όλο τον πνευματικό πλούτο της ανθρωπότητας.

Σε ένα κινητό καταλήγουν και συνεργάζονται δεκάδες τεχνολογίες: επικοινωνιών, ήχου, εικόνας, πληροφορικής. Τόσο απίθανη είναι αυτή η συσκευή, που επί δεκαετίες κανένας συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας δεν τόλμησε να φανταστεί και να περιγράψει ένα μηχανάκι που θα περιείχε όλες τις γνώσεις και τις τέχνες της ανθρώπινης ιστορίας, θα έβγαζε φωτογραφίες και βίντεο, θα έγραφε κείμενα, θα έκανε λογαριασμούς, θα σε εντόπιζε με χάρτες, θα έπαιζε ραδιόφωνο και τηλεόραση, και επιπλέον θα …τηλεφωνούσε.

Όποιος απορρίπτει αυτό το μικρό θαύμα είναι, κατά τη γνώμη μου, ελλιπής. Και είναι περίεργο, αλλά ιδιαίτερα οι διανοούμενοι και καλλιτέχνες που θεωρούνται τολμηροί και πρωτοπόροι, είναι οι πιο φοβικοί απέναντι στο καινούργιο. Παλιότερα καταδίκασαν την τυπογραφία, το τηλέφωνο, τον κινηματογράφο («ποτέ δεν θα γίνει τέχνη!» έγραφε το 1930 ο πολύς Φώτος Πολίτης) την τηλεόραση, τον υπολογιστή («μα πώς μπορείς να γράφεις σε αυτό το πράγμα!» μου έλεγαν το 1985).

Η τέχνη φοβάται την τεχνολογία – τεχνοφοβία;