Σάββατο, Απριλίου 27, 2019

Πάσχα της ζωής μου


Αυτά που θυμάμαι είναι βέβαια πολύ λιγότερα από τα χρόνια μου. Αφαιρούμε την παιδική ηλικία, την Κατοχή, τις πολύχρονες σπουδές και τα ταξίδια στο εξωτερικό – και είναι ζήτημα αν τα μισά μου χρόνια γιόρτασα ελληνικό Πάσχα. (Κι εδώ που τα λέμε, μόνο Ελληνικό Πάσχα υπάρχει – οπουδήποτε αλλού, είναι άνοστο και ανύπαρκτο).

Αλλά και από τους Ελληνικούς εορτασμούς, πόσους θυμάμαι.; 

Έπειτα μοιάζουν τόσο πολύ μεταξύ τους… Ίσως μόνο η παρουσία ή απουσία κάποιου προσώπου να τους διαφοροποιεί. Πόσο περισσότεροι ήμασταν στην αρχή και πόσο λίγοι μείναμε τώρα... Ένα αρνί δεν έφτανε και τώρα μισό περισσεύει…

Ο τόπος και ο χώρος – ναι, κι αυτά παίζουν ρόλο. Τα πρώτα χρόνια στο (δύστυχο, τώρα πια) Μάτι. Μετά στο σπίτι της Αθήνας (στενάχωρο για πασχαλινό τσιμπούσι). Κάποια ευτυχισμένα χρόνια στην Κέρκυρα. (Έχοντας απολαύσει μια μέρα πριν την μυσταγωγία του «Αμλέτου» στην Σπιανάδα.  Και τελικά στο δικό μας εξοχικό.

Όλα αυτά τα χρόνια ένα πράγμα έμενε σταθερό. Έχω κληρονομήσει από τον πατέρα μου μία παλαιά έκδοση: Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη «Πασχαλινά Διηγήματα», Εκδότης Ηλ. Ν. Δικαίος, εν Αθήναις, 1918. (Μόλις επτά χρόνια μετά τον θάνατό του). «Εικόνες Φρίξου Αριστέως, Τύποις: Παρασκευά Λεώνη, Περικλέους 30». Φυσικά αργότερα αγόρασα τα άπαντα του κυρ Αλέξανδρου, πρώτα στην έκδοση Βαλέτα και μετά στην οριστική του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου. Όμως αυτή η παλιά, όλες κι όλες 96 σελίδες, με συνόδευε σχεδόν σε κάθε Πάσχα. Και δεν ένιωθα Πασχαλινή διάθεση αν δεν διάβαζα ένα τουλάχιστον διήγημα. Πέντε είναι όλα κι όλα  σε αυτό το τομίδιο – και κοντεύω να τα μάθω απέξω. (Συνολικά, τα πασχαλινά διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι έντεκα, με το πρώτο να δημοσιεύεται το Πάσχα του 1888, στην «Εφημερίδα» και το τελευταίο, στο αλεξανδρινό περιοδικό «Νέα Ζωή», το 1907).

Αργότερα, επειδή το βιβλιαράκι γέρασε και έδειχνε την φθορά του, παρακάλεσα τον φίλο, μακαρίτη τώρα, Ανδρέα Γανιάρη να του χαρίσει μία λιτή αλλά όμορφη βιβλιοδεσία.  

Δεν είμαι πιστός, αλλά όταν μπαίνω στον κόσμο του Παπαδιαμάντη, γίνομαι. Κάθε χρόνο λοιπόν, ενώ οι άλλοι διαβάζουν ή ακούνε τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας, εγώ διαβάζω ένα (τουλάχιστον) από τα διηγήματα. Και μεταφέρομαι σε αυτή την κοινωνία των απλών ανθρώπων που αγωνίζονταν με πολύ μόχθο να οργανώσουν μία – έστω και στοιχειώδη – Ανάσταση, για να μην μείνουν «αλειτούργητοι» - κρίμα βαρύ που με δυσκολία θα το άντεχαν. 

«Γλυκείαν και κατανυκτικήν Ανάστασιν εν μέσω των ανθούντων υπό ελαφράς αύρας σειομένων ευωδών θάμνων και των λευκών ανθέων της αγραμπελιάς, neige odorante du printemps». (Αχ, ο φοβερός Σκιαθίτης: δεν μπόρεσε να αντισταθεί στον πειρασμό, μιλώντας για τους αγράμματους χωρικούς, να  αναφερθεί γαλλιστί στο «ευωδιαστό χιόνι της άνοιξης»). Που δείχνει ότι ο «ηθογράφος» (όπως τον αποκαλούν) Παπαδιαμάντης, ήταν ενήμερος και άλλων ηθών… Αλλά παραμένει φανατικός έλληνας κοσμοκαλόγερος.

Σε ένα από αυτά τα διηγήματα, τον «Λαμπριάτικο Ψάλτη», εκφράζει το πιστεύω του. «Άγγλος ή Γερμανός ή Γάλλος δύναται να είναι κοσμοπολίτης ή αναρχικός, ή άθεος ή ο,τιδήποτε. Έκαμε το πατριωτικόν χρέος του, έχτισε μεγάλη πατρίδα.  [ ] Το Ελληνικόν έθνος , το δούλον, αλλά ουδέν ήττον και το ελεύθερον, έχει και θα έχη δια παντός ανάγκην την θρησκείαν του.

Το επ’ εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη. Εάν επιλάθωμαί σου Ιερουσαλήμ, επιλησθείει η δεξιά μου, κολληθείη η γλώσσα μου τω λάρυγγί μου, εάν ου μη σου μνησθώ».

Καλό σας Πάσχα, αναγνώστες!

Κυριακή, Απριλίου 21, 2019

Καιρός για Καιρίδηδες


Τον καθηγητή Δημήτρη Καιρίδη δεν τον γνωρίζω προσωπικά. Ούτε είχα, τόσον καιρό  που τον παρακολουθώ, κανενός είδους επαφή μαζί του.

Τον έμαθα όμως καλά από χρόνια, στις τηλεοπτικές εκπομπές του ιδιωτικού σταθμού ACTION 24.

Γράφω αυτό το κείμενο για να υποστηρίξω μία γενικότερη θέση και χρησιμοποιώ τον κ. Καιρίδη σαν παράδειγμα. Ή, αν θέλετε, σαν υπόδειγμα.

Από όσο μπορώ να γνωρίζω, ακούγοντάς τον στην οθόνη, ο άνθρωπος αυτός διαθέτει όλα τα προσόντα που θα ζητούσα από έναν ευρωβουλευτή.

Και ο Καιρίδης έχει θέσει υποψηφιότητα για ευρωβουλευτής.

Με οποιοδήποτε δημοκρατικό κόμμα πιστεύω ότι ο άνθρωπος αυτός πρέπει να θητεύσει στο Ευρωκοινοβούλιο. Τον χρειάζεται η Ελλάδα – αλλά ίσως περισσότερο η Ευρώπη.

Διότι αυτές οι Ευρωεκλογές ελάχιστα αφορούν την Ελλάδα – αλλά μέγιστα την Ευρώπη. Θα είναι μία αποφασιστική στιγμή της ιστορίας της.

Έχοντας επισωρεύσει πολλά λάθη, η Ευρώπη τώρα κινδυνεύει από τον μεγαλύτερό της εχθρό: τον εαυτό της.

Δεν κατάφερε τον πρώτο και πιο σημαντικό στόχο της: να δημιουργήσει μία ευρωπαϊκή ταυτότητα, μία ξεχωριστή συνείδηση στους πολίτες της.

Έτσι που ο καθένας τους, δίπλα στην εθνική του υπόσταση, να έχει – ισότιμη, αν όχι μεγαλύτερη – μία ευρωπαϊκή.

Οι Ευρωπαίοι δεν αγάπησαν την Ευρώπη. Την πυρκαγιά της Νοτρ Νταμ δεν την ένιωσαν σαν να καιγόταν η εκκλησία του χωριού τους.

Η Ευρώπη δημιούργησε Ευρωσκεπτικιστές αλλά όχι Ευρωλάτρες. Και από τον επιπόλαιο και φοβικό σκεπτικισμό κινδυνεύει.

Είναι οι άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν πως η Ευρώπη είναι η πηγή, η έδρα, η βάση της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού. 

Αφαιρέστε την Ευρώπη από τον κόσμο και ξαφνικά θα βρεθείτε μόνοι σε μίαν έρημο.

Θα νιώσετε σαν τον μανιακό που ξεκλήρισε όλη του την οικογένεια. Γιατί πού αλλού θα βρείτε πολιτισμό και δημοκρατία. Στον Τραμπ ή στον Σι;

Λοιπόν ο Καιρίδης πρέπει να πάει στην Ευρωβουλή γιατί είναι Έλληνας-Ευρωπαίος. (Είναι ελάχιστοι οι αυθεντικοί). Γνωρίζει την Ευρώπη και σαν πανεπιστημιακός (είναι καθηγητής διεθνούς δικαίου) και σαν διανοούμενος και σαν άτομο. Μιλάει την γλώσσα της.

Ο βασικός λόγος που τον διάλεξα  είναι ότι δέχεται άγριες επιθέσεις κυρίως από φανατικούς εθνικιστές – και αυτό είναι προς τιμήν του. Το ότι σαν επιστήμων ιστορικός δεν αναγνωρίζει την «γενοκτονία» των Ποντίων, τον τιμά. Πόντιος κι ο ίδιος, ξέρει καλά ότι οι σκληροί διωγμοί των Ποντίων δεν ανταποκρίνονται στον ορισμό της γενοκτονίας όπως τον έχουν διατυπώσει τα Ηνωμένα Έθνη. Θα μου πείτε ότι τον έχει ψηφίσει η Ελληνική Βουλή. Αλλά από πότε η ιστορική αλήθεια υπακούει σε ψηφοφορίες; 

Ίσως όμως το τελευταίο βιβλίο του Χαϊντς Ρίχτερ (από το οποίο το «Βήμα» προδημοσίευσε απόσπασμα) να αλλάξει την κρίση των ιστορικών.

Με τις απόψεις του Καιρίδη διαφωνώ συχνά – π. χ. για την συμφωνία των Πρεσπών. Αλλά η διαφωνία είναι η ψυχή της δημοκρατίας, ενώ τα λάβαρα, τα συνθήματα, οι λίβελλοι και οι σημαίες, όχι.

Το κείμενο αυτό γράφτηκε για ένα λόγο: Να τονίσει την σημασία της επιλογής των σωστών ανθρώπων. Στις Ευρωεκλογές μην ψηφίστε κόμμα – ψηφίστε άτομα. Ψηφίστε αυτούς που πιστεύουν στην Ευρώπη. Εδώ υπάρχει μόνο αγωνία για το μέλλον της. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να την σώσουν ή να την θάψουν.
-   
    -  Μα ένας άνθρωπος, μόνος, θα σώσει την Ευρώπη;

Δεν θα είναι μόνος. Υπάρχουν και άλλοι Έλληνες (λίγοι) και ξένοι (περισσότεροι) υποψήφιοι με ευρωπαϊκή συνείδηση. Γιατί τέτοιους ευρωβουλευτές χρειαζόμαστε. Που, στο Ευρωκοινοβούλιο, θα βάζουν την Ευρώπη πάνω από την χώρα τους. Μέχρι να υπάρξουν οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, να ξεχαστούν οι εθνικισμοί και να ανατείλει μία καινούργια μεγάλη πατρίδα. Έτσι που κάποια – μακρινή – στιγμή,  ο Έλληνας να νιώθει Ευρωπαίος μαζί και Έλληνας – όπως τώρα νιώθει Έλληνας μαζί και  Μακεδόνας.

Καιρός για Καιρίδηδες, λοιπόν.

Κυριακή, Απριλίου 14, 2019

Κάλλιο νέος, πλούσιος και υγιής…



…παρά γέρος, φτωχός και άρρωστος.

Θα την έχετε σίγουρα ακούσει αυτή τη φράση – είναι το αποκορύφωμα του αυτονόητου. Δεν μπορώ ούτε να φανταστώ άνθρωπο που να διαφωνήσει με αυτήν.

Ωστόσο υπάρχουν μερικά συμπληρώματα που την κάνουν ακόμα πιο αυτονόητη. Π. χ. αν στο τέλος της φράσης προσθέσει κάποιος τις λέξεις «…στην Ελλάδα». Διότι το να είσαι άρρωστος στην Ελλάδα (εκεί, στην αρρώστια, καταλήγει η φράση) διαφέρει πολύ από το να αρρωστήσεις π.χ. στη Δανία. (Έχω πείρα και των δύο καταστάσεων).

Η διαφορά είναι τόσο μεγάλη που σχεδόν ακυρώνει τις πρώτες λέξεις της έκφρασης – τις έννοιες γέρος και φτωχός. Σε μία Σκανδιναβική χώρα, ακόμα και οι γέροντες και οι φτωχοί βρίσκουν άρτια περίθαλψη και αντιμετώπιση από το σύστημα υγείας.

Ενώ στην Ελλάδα… Έβλεπα τα αποτελέσματα της έρευνας All Can* που έγινε πρόσφατα σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες. (Δείγμα για την Ελλάδα 640 καρκινοπαθείς). Τραγικές ελλείψεις, τόσο στην απόλυτα απαραίτητη έγκαιρη διάγνωση και ενημέρωση, όσο και στην οικονομική υποστήριξη. 89% των ασθενών επιβαρύνθηκαν οικονομικά κατά την διάρκεια της νόσου.

Μα, θα αναρωτηθείτε, δεν υπάρχει η Δημόσια Περίθαλψη, το ΕΣΥ και δεν είναι όλοι (ή έστω οι περισσότεροι) Έλληνες ασφαλισμένοι στο Δημόσιο ή σε κάποιο ταμείο;

Δυστυχώς στη χώρα μας – όπως και σε άλλους τομείς – η περίθαλψη έχει διχοτομηθεί αφήνοντας στη μέση ένα τεράστιο κενό. Η Δημόσια είναι υποστελεχωμένη, με λίγους (και κουρασμένους) γιατρούς, τεχνολογικές ελλείψεις και ελάχιστους πόρους. (Όχι μόνο γιατί το κράτος δεν πληρώνει, αλλά και διότι η εισφορά του δεν αξιοποιείται. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιωάννη Υφαντόπουλο ένα 40-45% των πόρων που κατευθύνονται στα δημόσια νοσοκομεία δεν αποδίδει όφελος για τους ασθενείς).

Δεν είναι ανάγκη να περιγράψω τις καθυστερήσεις, την ταλαιπωρία, τα ράντζα στις εφημερίες, κλπ. Τα ζούμε οι περισσότεροι κάθε μέρα.

Από την άλλη πλευρά η Ιδιωτική ανθίζει (και λόγω των ελλείψεων της Δημόσιας). Έχει πλούσια εμφάνιση, πληθώρα γιατρών, προχωρημένο τεχνολογικό εξοπλισμό καλή και γρήγορη εξυπηρέτηση. Αλλά είναι πανάκριβη. Απρόσιτη για το 90% των Ελλήνων.

Δεν υπάρχει ο μέσος όρος: νοσοκομεία καθαρά, οργανωμένα, με επαρκή στελέχωση και εξοπλισμό – αλλά χωρίς να συναγωνίζονται το Χίλτον σε πολυτέλεια. Αυτός ο μέσος όρος είναι ανύπαρκτος, όπως και η εξαφανισμένη Μεσαία Τάξη στην οποία αντιστοιχεί.

Ο τρίτος παίκτης σε αυτό το παιχνίδι είναι η ιδιωτική ασφάλιση. Αυτή θα μπορούσε να καλύψει ένα μέρος από το χάσμα ανάμεσα σε δημόσια και ιδιωτική περίθαλψη. Αλλά και αυτή είναι ακριβή και υποτυπώδης. (Ασφάλιστρα κλάδου ζωής: 0,9% του ΑΕΠ, έναντι 4,6% μέσου όρου στην Ευρώπη). Δεν λειτουργούν, όπως σε άλλες χώρες, μικτά συστήματα κρατικής και ιδιωτικής ασφάλισης που να απαλύνουν το πρόβλημα και να καλύπτουν το κενό. 

Επιπλέον – για να μην ξεχνάμε και τον πρώτο πόλο της αρχικής μας φράσης – τους γέροντες – οι δικές μας ασφαλιστικές δεν καλύπτουν όλες τις ηλικίες. Ενώ το προσδόκιμο ζωής έχει μεγαλώσει εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια, οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρίες δεν ανεβάζουν τα δικά τους όρια ηλικίας.

Έτσι, ένας ογδοντάχρονος δεν βρίσκει ασφαλιστή στην Ελλάδα και οι μόνες του καταφυγές είναι δύο ξένες Αγγλικές εταιρίες. Οι οποίες εκμεταλλευόμενες την ολιγοπωλιακή τους θέση, ανεβάζουν κάθε χρόνο τα ασφάλιστρα, ζητούν υψηλές συμμετοχές και μερικές φορές απαιτούν εξαιρέσεις νοσημάτων με πολύ περίεργες αιτιολογίες.

Οπότε η γνωστή αρχική μας φράση συμπληρώνεται ως εξής: Αν δεν είσαι νέος, πλούσιος και υγιής – κάλλιο να ζεις στην Σκανδιναβία…

* Ρεπορτάζ Πέννυς Μπουλούτζα στην Καθημερινή 11.4.

Κυριακή, Απριλίου 07, 2019

ΚΑΣ Ή CASH?


Μετά και την τελευταία απόφαση του ΚΑΣ, να κηρύξει αρχαιολογικό χώρο τον μισό Πειραιά, έχω να προτείνω τα εξής:

Να ανακηρυχθεί όλη η Ελλάδα αρχαιολογικός χώρος.

Να σταματήσει κάθε προσπάθεια ανάπτυξης (βιομηχανίες, εργαστήρια, βιοτεχνίες, εμπόριο, κλπ.) εκτός από τον τουρισμό αλλά σε καθορισμένα από το ΚΑΣ μέρη.

Να μεταβληθεί όλη η Ελλάδα σε ένα τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο. Να έρχονται οι τουρίστες από όλο τον κόσμο και να θαυμάζουν ανασκαφές και ερείπια.

Να αναλάβει το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) την διακυβέρνηση της χώρας. Έτσι κι αλλιώς αυτό κάνει κουμάντο εδώ.

Αντιγράφω από το ρεπορτάζ:

«Από τα συνολικά 19 έργα τα οποία έχουν χαρακτηρισθεί στρατηγικές επενδύσεις και εντάχθηκαν στο καθεστώς fast track, μόνο σε δύο έχουν ξεκινήσει εργασίες».

Αυτό θα πει Fast track. Ούτε ο Χάμιλτον, ο πρωταθλητής της Φόρμουλα 1, δεν κινείται με τέτοιες ταχύτητες.

Και σκεφθείτε: αυτές οι επενδύσεις έχουν εγκριθεί – έχουν περάσει από την πιο δύσκολη φάση υποβολής σχεδίων, προτάσεων, προϋπολογισμών. Και σε δύο μόνο έχουν ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ εργασίες. 

Για το πότε θα ολοκληρωθούν και θα λειτουργήσουν, μόνον ο Δίας το ξέρει.

Είμαι σίγουρος πως πολλοί, διαβάζοντας τον τίτλο, θα ενοχληθούν και θα μουρμουρίσουν: «Τι; Θα ξεπουλήσουμε την ιστορία μας και τους ένδοξους προγόνους μας για ζεστό χρήμα;»

Μα το κάνουμε ήδη – με τον χειρότερο τρόπο. Έτσι κι αλλιώς το μόνο εισόδημα που μπαίνει στην χώρα, είναι από τον τουρισμό. 

Προτείνω να το επεκτείνουμε και να το εκμεταλλευθούμε καλύτερα.

Δεν προτείνω βέβαια μία αρχαία Disneyland,  με τους Έλληνες να φοράνε χλαμύδες, και να γίνονται συνεχώς επαναλαμβανόμενοι αθλητικοί, ρητορικοί και δραματικοί αγώνες στην χώρα που ανακάλυψε τον αθλητισμό, την ρητορική και την τραγωδία. Να μπορούν να συμμετέχουν και οι επισκέπτες μας!

Γιατί διακόσια χρόνια τώρα, άλλο κεφάλαιο δεν αποκτήσαμε εκτός από το παρελθόν μας. Αυτό εκμεταλλευόμαστε, αυτό πουλάμε. 

Περηφανευόμαστε για τους αρχαίους μας προγόνους (ανάθεμα κι αν τους ξέρουμε κι μας συνδέει άλλο τίποτα με αυτούς, εκτός από τη γλώσσα). 

Να μας αναλάβει λοιπόν όλους το ΚΑΣ, να τελειώνουμε.

Και για να σοβαρευτούμε:

Από το ΚΑΣ εγώ περιμένω μόνον ένα πράγμα. Να βρει τρόπους ώστε η αρχαία μας κληρονομιά να συντηρηθεί και να αξιοποιηθεί χωρίς να ανακόπτει την ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας.

Να – πώς το έχουν κάνει οι γείτονές μας οι Ιταλοί; Με γούστο, με φινέτσα, έχουν εντάξει όλη τους την - πιο μακρόχρονη από την δική μας – ιστορία, μέσα στην σημερινή τους πραγματικότητα.

Χωρίς «απαγορεύομεν και διατάσσομεν», ας επιστρατεύσουν την φαντασία και την δημιουργικότητά τους, ας συνεργαστούν με αρχιτέκτονες, γλύπτες, εικαστικούς, έτσι που και την αρχαία κληρονομιά να προβάλλουμε και την ανάπτυξη της χώρας να μην εμποδίζουμε.

Οι απαγορεύσεις είναι ένα βάρβαρο και στείρο μέσο. Είναι βέβαια και το πιο εύκολο. «Πονάει κεφάλι – κόψει κεφάλι!» Εδώ σας θέλω, σοφοί μου αρχαιολόγοι, δανειστείτε λίγη έστω ευρηματικότητα και ευφυΐα από αυτούς που υπερασπίζεστε και βρείτε λύσεις!

Διότι αν δεν γίνει αυτό, η επόμενη πρότασή μου θα ήταν η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΣ. Έχει αποδειχθεί βλαβερό, ατελέσφορο και επιζήμιο για το σύνολο. Απαγόρευση λοιπόν (να δείτε την γλύκα) και αντικατάστασή του με ένα όργανο πιο ευέλικτο, πιο δημιουργικό, πιο παραγωγικό,  που να έχει σαν σκοπό όχι απλώς την προστασία της αρχαίας κληρονομιάς, αλλά την αξιοποίησή της.

«Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες…» έγραφε πριν ογδόντα χρόνια ο Σεφέρης. Τις μεγάλες πέτρες της αρχαιότητας τις κουβαλάμε όλοι στις πλάτες μας διακόσια χρόνια. 

Έχουμε γίνει παρελθοντολάγνοι και οπισθοδρομικοί. Καιρός είναι να ελαφρώσει αυτό το βάρος. Κουβαλάμε υπέρμετρη γνώση, σκέψη και τέχνη τις οποίες αγνοούμε (ωραίες οι εκδόσεις του Αριστοτέλη που μοιράζει το Βήμα – πόσοι τις διαβάζουν;) 

Να μην κουβαλάμε όμως και κάθε δείγμα αρχαίας παρουσίας, κάθε πέτρα σαν εμπόδιο!

ΕΚΑΣ το ΚΑΣ!