Η γενιά μου φεύγει, οι ομήλικοι φίλοι και γνωστοί αραιώνουν,
ενώ είναι προφανές ότι έρχεται και η σειρά μας, των λίγων που έχουν απομείνει.
Κι από αυτούς οι περισσότεροι σιωπούν. Είτε διότι αδυνατούν πλέον να μιλήσουν,
είτε διότι κουράστηκαν να επαναλαμβάνονται.
Έτσι, κάθε φορά που γράφω για την χώρα μου, έχω την αίσθηση
πως συμπληρώνω ή ολοκληρώνω μία διαθήκη.
Λοιπόν: τι αφήνουμε πίσω μας;
Θα έλεγα: μόνο προβλήματα.
Όσο περνάνε τα χρόνια πείθομαι περισσότερο ότι το σοβαρότερο
πρόβλημα της χώρας μας είναι ένα: Η παιδεία. Μας το επιβεβαιώνουν κάθε τόσο όλα
τα διεθνή τεστ. Οι νέοι Έλληνες υστερούν στο πιο βασικό: την κατανόηση
κειμένου. Δεν ξέρουν ούτε να διαβάσουν, ούτε να καταλάβουν, ούτε να κρίνουν.
Αυτό το τρίτο είναι το σπουδαιότερο. Η κριτική σκέψη απουσιάζει τελείως από το
ελληνικό σχολείο. Όχι μόνο απουσιάζει, αλλά και όπου (σπανίως) εμφανίζεται,
καταπιέζεται και διώκεται. Ήμουν άριστος μαθητής αλλά στην «έκθεση ιδεών» συχνά
μηδενιζόμουνα, διότι οι «ιδέες» που παρουσίαζα ήταν «ανατρεπτικές και
ανορθόδοξες». (Δηλαδή με τιμωρούσαν επειδή τολμούσα να έχω δική μου άποψη!). Το
ίδιο συμβαίνει και τώρα.
Η έλλειψη κριτικού στοχασμού δεν έχει μόνο θεωρητική
διάσταση. Ευθύνεται και για την ισχνή παρουσία της επιστημονικής σκέψης στην
βασική μας παιδεία. Γιατί η επιστήμη βασίζεται στην ορθολογική μέθοδο και
προχωράει με κρίσεις και διαψεύσεις. Αλλιώς θα πιστεύαμε ακόμα ότι η γη είναι
επίπεδη και ο ήλιος γυρίζει γύρω από αυτήν. Θα χρειαζόμασταν καθημερινή άσκηση
για να απαλλαγούμε από τους μύθους και τις υπερβολές με τις οποίες έχουμε
μεγαλώσει. Και κυρίως: θα χρειαζόμασταν μία νέα γενεά δασκάλων με σωστές
γνώσεις και κρίσεις.
Οι περισσότεροι μύθοι έχουν να κάνουν με την ιστορία της
χώρας μας και την θέση της στον κόσμο. Φυσικά, οι «αρχαίοι ημών πρόγονοι» δεν
ήταν πραγματικοί πρόγονοί μας. Αλλά και να ήταν – τι θα άλλαζε για μας;
Κληρονομιέται η αξία;
Εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια, μετά από τις εισβολές και
κατοχές Ρωμαίων, Γότθων, Σλάβων, Φράγκων, Οθωμανών, Αλβανών, κλπ., το κεφάλαιο
αυτό θα έπρεπε να είχε κλείσει οριστικά. Ζούμε στην ίδια ευλογημένη και
πανέμορφη χώρα με αυτούς και μιλάμε μία εξελικτική παραλλαγή της γλώσσας τους. Αλλά
η σχέση μας μαζί τους έχει γίνει περισσότερο βάρος και λιγότερο κέρδος. Κάποτε
θα πρέπει να τους γνωρίσουμε σε βάθος, όπως τους ξέρουν οι ξένοι.
Η κατάργηση αυτού του μύθου θα μας έκανε να δούμε τον εαυτό
μας στα πραγματικά του μέτρα. Ούτε περιούσιος λαός (το πιστεύει το 90%!) άρα ούτε
αντικείμενο διεθνούς συνωμοσίας (που προκύπτει από τον φθόνο για την υπεροχή
μας).
Η πορεία μας στην ιστορία είναι γεμάτη φωτεινές και
σκοτεινές πλευρές. Τις σκοτεινές τις αποσιωπούμε. Οι εχθροί μας ήταν πάντα
βάρβαροι, αιμοβόροι και ανηλεείς. Εμείς όμως ποτέ. Πραγματικοί τζέντλεμαν,
ουδέποτε τυφλώσαμε 10.000 στρατιώτες (έχουμε και οδό Βουλγαροκτόνου!) ουδέποτε σφαγιάσαμε
χιλιάδες αμάχους όπως στην Τροπολιτσά, ή στη Μικρασία (ιδιαίτερα κατά την
υποχώρηση του στρατού μας, όπου αφανίσαμε δεκάδες χωριά). Οι προαιώνιοι εχθροί
μας οι Τούρκοι μας απειλούν, αλλά τα τελευταία διακόσια χρόνια εμείς είμαστε
εκείνοι που τους έχουμε επιτεθεί τρεις φορές. (Το 1897, το 1912 και το 22). Λέμε
ότι η Δύση μας κατατρέχει, αλλά με την βοήθειά της, στα ίδια χρόνια,
πενταπλασιάσαμε την έκταση της χώρας μας.
Ξέρω ότι με αυτά που γράφω επιβεβαιώνω την φήμη μου ως
«ανθέλληνα». Όμως σε μία χώρα όπου αφθονούν οι ενθουσιώδεις εθνικιστές, οι
υπερέλληνες ή Ελληνάρες, οι ανθέλληνες χρειάζονται επειγόντως. Με τα «ζήτω» δεν
προκόβει ούτε ευημερεί ένας τόπος. Με την σωστή κριτική όμως, μπορεί κάποτε να
έρθει στα ίσια του.
Είμαστε μία μικρή όμορφη χώρα, με ξύπνιους ανθρώπους, ένα
αρτηριοσκληρωτικό, απαρχαιωμένο κράτος, ένα άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα και στο
βάθος – βράχος και σύνορο – μία υπερσυντηρητική, δογματική και φοβική εκκλησία,
που επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα, ξορκίζοντας κάθε τι το «δυτικό», καθυστερώντας
και αυτή τον εκσυγχρονισμό.
Τι μέλλον έχουμε;
