(Βαρεθήκατε τα μεγάλα θέματα; Λοιπόν από καιρό σε καιρό θα ασχολούμαι με μικρά. Μην ξεχνάτε πως αυτό είναι μπλογκ – άρα δικαιούται να διαφοροποιείται αενάως. Ιδιαίτερα για μικρότερα θέματα που δεν τους χρειάζεται πολύς χώρος).
Κι αρχίζουμε με ένα μεγάλο αλλά σύντομο θέμα:
ΖΗΤΩ για την Κατερίνα Σακελλαροπούλου! Έχω την τιμή να την γνωρίζω και πρέπει να πω ότι πρώτη φορά στην ζωή μου συμφωνώ 100% με μία πολιτική απόφαση. Αυτές τις μέρες θα γραφτούν πολλά, και δεν θεωρώ σκόπιμο να προσθέσω περιττές λέξεις.
Δεδομένου ότι κατά κάποιον τρόπον ο εκάστοτε πρόεδρος της Δημοκρατίας εκπροσωπεί τον κάθε Έλληνα πολίτη – ομολογώ πως θα αισθάνομαι υπερήφανος όταν θα ξέρω πως με εκπροσωπεί η κυρία Σακελλαροπούλου, πράγμα που δεν μου συνέβαινε με τον παρόντα ή και με παρελθόντες προέδρους – για αρκετούς λόγους που δεν αξίζει τον κόπο να τους αναφέρω…
******
«Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΑΚΟΥ»: Το αριστούργημα του Άρθουρ Μίλλερ παίζεται πάλι στην Αθήνα (Θέατρο Εμπορικόν). Αυτή η λέξη «εμποράκος», μου κάθεται στο λαιμό. Ο αγγλόφωνος τίτλος είναι “Death of a salesman”. Η λέξη salesman μεταφράζεται από τα λεξικά: «πωλητής» ή «πλασιέ». Και από ότι θυμάμαι, (είδα το έργο πριν δεκαετίες στην Νέα Υόρκη) ακριβώς αυτή τη δουλειά κάνει ο ήρως του έργου: περιοδεύων πλασιέ με την βαλίτσα του.
Η λέξη «εμποράκος» δεν υπάρχει καν στο νέο λεξικό της Ακαδημίας. Μικρέμπορος, ψιλικατζής, πλανόδιος, γυρολόγος, πλασιέ – είναι τα συνώνυμα. Πού τον βρήκε τον «εμποράκο» ο πρώτος μεταφραστής; Τώρα πια καθιερώθηκε… για τον Μίλερ!
*****
Σε τι μοιάζει ο Θάνος Τζήμερος με τον πρόεδρο Τραμπ; Ευτυχώς μόνο σε ένα πράγμα – την χρήση του Τουίτερ. Κατά τα άλλα ο Τζήμερος είναι ένας άνθρωπος ευφυής αλλά εμπαθής και συχνά με σωστές απόψεις. Δυστυχώς έχει καταφέρει με την οξύτητά του να γίνει αντιπαθής στο πολύ κοινό; Φυσικά έχει τους φανατικούς αναγνώστες του (λίγους, αν δεχθούμε τα αποτελέσματα των εκλογών και των δημοσκοπήσεων). Για την μεγάλη πλειοψηφία είναι ανύπαρκτος. Κρίμα, γιατί στον χώρο της πολιτικής έχουμε μεγάλη ανάγκη από ανθρώπους έξυπνους και με ξεκάθαρες απόψεις…
*****
Η ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ (Η ΓΗ)
Παπατσώνης, Σεφέρης, Κύρου… Και τώρα η τέταρτη απόδοση της Waste Land στα Ελληνικά από τον Συμεών Γρ. Σταμπουλού.
Πρώτες εντυπώσεις:
Ο κ. Σταμπουλού έχει κάνει μία εξονυχιστική έρευνα γύρω από τις επιδράσεις που οδήγησαν τον Έλιοτ να γράψει το ποίημα. Φυσικό, μια και οι τόμοι που αναλύουν και σχολιάζουν την πρώτη ύλη που επεξεργάστηκε ο ποιητής, είναι πολλοί, πάμβαροι και πολυσέλιδοι.
Και στην εκδοχή του κ. Σταμπουλού το ποίημα των 27 σελίδων (μαζί με το πρωτότυπο, είναι διπλάσιο) συνοδεύεται από 70 σελίδες πρόλογο και σχόλια. Ο Έλιοτ, στην Αγγλική έκδοση, έχει παραθέσει στο τέλος μόνον επτά σελίδες με σχόλια, που κατά την γνώμη του επαρκούν για την κατανόηση του έργου.
Το πρόβλημα με αυτά τα τόσο σοφά και λόγια ποιήματα είναι ότι φορτωμένα με ένα βουνό γνώσεων και συμβολισμών βαραίνουν τόσο, που βουλιάζουν. Ο Έλιοτ σώθηκε χάρη στον Πάουντ που πετσόκοψε το ποίημα (το «μοντάζ» που αναφέρει ο μεταφραστής, είναι δικό του έργο). Υπάρχουν, σε φωτογραφική αναπαραγωγή, τα δακτυλόγραφα του Έλιοτ και οι τεράστιες περικοπές του Πάουντ.
Έτσι επιβίωσε η καθαρή ποίηση, κι ακόμα και ο ανίδεος αναγνώστης νιώθει τον ρυθμό και την μελωδία της. Αργότερα θα εμβαθύνει και στο νόημά της.
Δυστυχώς ο κ. Σταμπουλού βούλιαξε κάτω από τον όγκο και το βάρος των παραπομπών του. Έτσι το ποίημα χάθηκε. Θα έπρεπε κάποιος να είναι ισάξιος ποιητής με τον Έλιοτ (και να διαθέτει και ένα μοντέρ σαν τον Πάουντ) για να περισώσει την άγρια και ευαίσθητη μουσική του ποιήματος. Το να γράψεις ένα τέτοιο ποίημα είναι σχεδόν αδύνατο. Το να το μεταφράσεις, εντελώς αδύνατο. Γι αυτό και οι τρεις προηγούμενοι μεταφραστές: Τάκης Παπατσώνης, Γιώργος Σεφέρης, Κλείτος Κύρου – που ήταν άριστοι ποιητές – απέτυχαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Θα ήταν ακόμα πιο δύσκολο να το πετύχει ο κ. Σταμπουλού.
Ευτυχώς, μαζί με την «Έρημη Γη» ο εκδότης της (Gutenberg) μου έστειλε και ένα τόμο 305 σελίδων με τα ποιήματα του Gottfried Benn σε δίγλωσση έκδοση με εισαγωγή, μετάφραση και χρονολόγιο από τον Κώστα Κουτσουρέλη. Ο Μπεν, ο μεγαλύτερος Γερμανόφωνος ποιητής του 20ου αιώνα μαζί με τον Celan (και ίσως τον Brecht) είναι εντελώς άγνωστος στην Ελλάδα. Με την πρώτη ματιά φαίνεται πως ο Κουτσουρέλης πέτυχε.
Κι αρχίζουμε με ένα μεγάλο αλλά σύντομο θέμα:
ΖΗΤΩ για την Κατερίνα Σακελλαροπούλου! Έχω την τιμή να την γνωρίζω και πρέπει να πω ότι πρώτη φορά στην ζωή μου συμφωνώ 100% με μία πολιτική απόφαση. Αυτές τις μέρες θα γραφτούν πολλά, και δεν θεωρώ σκόπιμο να προσθέσω περιττές λέξεις.
Δεδομένου ότι κατά κάποιον τρόπον ο εκάστοτε πρόεδρος της Δημοκρατίας εκπροσωπεί τον κάθε Έλληνα πολίτη – ομολογώ πως θα αισθάνομαι υπερήφανος όταν θα ξέρω πως με εκπροσωπεί η κυρία Σακελλαροπούλου, πράγμα που δεν μου συνέβαινε με τον παρόντα ή και με παρελθόντες προέδρους – για αρκετούς λόγους που δεν αξίζει τον κόπο να τους αναφέρω…
******
«Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΑΚΟΥ»: Το αριστούργημα του Άρθουρ Μίλλερ παίζεται πάλι στην Αθήνα (Θέατρο Εμπορικόν). Αυτή η λέξη «εμποράκος», μου κάθεται στο λαιμό. Ο αγγλόφωνος τίτλος είναι “Death of a salesman”. Η λέξη salesman μεταφράζεται από τα λεξικά: «πωλητής» ή «πλασιέ». Και από ότι θυμάμαι, (είδα το έργο πριν δεκαετίες στην Νέα Υόρκη) ακριβώς αυτή τη δουλειά κάνει ο ήρως του έργου: περιοδεύων πλασιέ με την βαλίτσα του.
Η λέξη «εμποράκος» δεν υπάρχει καν στο νέο λεξικό της Ακαδημίας. Μικρέμπορος, ψιλικατζής, πλανόδιος, γυρολόγος, πλασιέ – είναι τα συνώνυμα. Πού τον βρήκε τον «εμποράκο» ο πρώτος μεταφραστής; Τώρα πια καθιερώθηκε… για τον Μίλερ!
*****
Σε τι μοιάζει ο Θάνος Τζήμερος με τον πρόεδρο Τραμπ; Ευτυχώς μόνο σε ένα πράγμα – την χρήση του Τουίτερ. Κατά τα άλλα ο Τζήμερος είναι ένας άνθρωπος ευφυής αλλά εμπαθής και συχνά με σωστές απόψεις. Δυστυχώς έχει καταφέρει με την οξύτητά του να γίνει αντιπαθής στο πολύ κοινό; Φυσικά έχει τους φανατικούς αναγνώστες του (λίγους, αν δεχθούμε τα αποτελέσματα των εκλογών και των δημοσκοπήσεων). Για την μεγάλη πλειοψηφία είναι ανύπαρκτος. Κρίμα, γιατί στον χώρο της πολιτικής έχουμε μεγάλη ανάγκη από ανθρώπους έξυπνους και με ξεκάθαρες απόψεις…
*****
Η ΕΡΗΜΗ ΧΩΡΑ (Η ΓΗ)
Παπατσώνης, Σεφέρης, Κύρου… Και τώρα η τέταρτη απόδοση της Waste Land στα Ελληνικά από τον Συμεών Γρ. Σταμπουλού.
Πρώτες εντυπώσεις:
Ο κ. Σταμπουλού έχει κάνει μία εξονυχιστική έρευνα γύρω από τις επιδράσεις που οδήγησαν τον Έλιοτ να γράψει το ποίημα. Φυσικό, μια και οι τόμοι που αναλύουν και σχολιάζουν την πρώτη ύλη που επεξεργάστηκε ο ποιητής, είναι πολλοί, πάμβαροι και πολυσέλιδοι.
Και στην εκδοχή του κ. Σταμπουλού το ποίημα των 27 σελίδων (μαζί με το πρωτότυπο, είναι διπλάσιο) συνοδεύεται από 70 σελίδες πρόλογο και σχόλια. Ο Έλιοτ, στην Αγγλική έκδοση, έχει παραθέσει στο τέλος μόνον επτά σελίδες με σχόλια, που κατά την γνώμη του επαρκούν για την κατανόηση του έργου.
Το πρόβλημα με αυτά τα τόσο σοφά και λόγια ποιήματα είναι ότι φορτωμένα με ένα βουνό γνώσεων και συμβολισμών βαραίνουν τόσο, που βουλιάζουν. Ο Έλιοτ σώθηκε χάρη στον Πάουντ που πετσόκοψε το ποίημα (το «μοντάζ» που αναφέρει ο μεταφραστής, είναι δικό του έργο). Υπάρχουν, σε φωτογραφική αναπαραγωγή, τα δακτυλόγραφα του Έλιοτ και οι τεράστιες περικοπές του Πάουντ.
Έτσι επιβίωσε η καθαρή ποίηση, κι ακόμα και ο ανίδεος αναγνώστης νιώθει τον ρυθμό και την μελωδία της. Αργότερα θα εμβαθύνει και στο νόημά της.
Δυστυχώς ο κ. Σταμπουλού βούλιαξε κάτω από τον όγκο και το βάρος των παραπομπών του. Έτσι το ποίημα χάθηκε. Θα έπρεπε κάποιος να είναι ισάξιος ποιητής με τον Έλιοτ (και να διαθέτει και ένα μοντέρ σαν τον Πάουντ) για να περισώσει την άγρια και ευαίσθητη μουσική του ποιήματος. Το να γράψεις ένα τέτοιο ποίημα είναι σχεδόν αδύνατο. Το να το μεταφράσεις, εντελώς αδύνατο. Γι αυτό και οι τρεις προηγούμενοι μεταφραστές: Τάκης Παπατσώνης, Γιώργος Σεφέρης, Κλείτος Κύρου – που ήταν άριστοι ποιητές – απέτυχαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Θα ήταν ακόμα πιο δύσκολο να το πετύχει ο κ. Σταμπουλού.
Ευτυχώς, μαζί με την «Έρημη Γη» ο εκδότης της (Gutenberg) μου έστειλε και ένα τόμο 305 σελίδων με τα ποιήματα του Gottfried Benn σε δίγλωσση έκδοση με εισαγωγή, μετάφραση και χρονολόγιο από τον Κώστα Κουτσουρέλη. Ο Μπεν, ο μεγαλύτερος Γερμανόφωνος ποιητής του 20ου αιώνα μαζί με τον Celan (και ίσως τον Brecht) είναι εντελώς άγνωστος στην Ελλάδα. Με την πρώτη ματιά φαίνεται πως ο Κουτσουρέλης πέτυχε.
