Όποτε σκέπτομαι την Κύπρο, πονάω. Πώς τα καταφέραμε έτσι, έλλαδίτες και ελληνοκύπριοι, να πάρουμε στα χέρια μας ένα ελληνικό νησί, με μία ασήμαντη τουρκική αγροτική μειονότητα (20%) και να καταφέρουμε να το οδηγήσουμε στα πρόθυρα της διχοτόμησης!
Επισκέφτηκα για πρώτη φορά την Κύπρο το φθινόπωρο του 1971.
Με ένα νοικιασμένο δεξιοτίμονο Μίνι, γυρίσαμε όλο το νησί. Μαγεύτηκα από την Κυρήνεια,
το Μπελαπάις, την Σαλαμίνα, την Αμμόχωστο. Ενοχλήθηκα από τα Τούρκικα χωριά –
περιφραγμένα σαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, από όπου οι Τουρκοκύπριοι έβγαιναν
την ημέρα για να δουλέψουν και μαντρώνονταν τις νύχτες.
Το Κυπριακό της εφηβείας μου: Μαθητής την δεκαετία του 50
είχα λάβει μέρος σε διαδηλώσεις για την Ένωση (θυμάμαι που κατεβάσαμε την
επιγραφή του ζαχαροπλαστείου Picadilly,
επειδή ήταν εγγλέζικη). Φοιτητή στην Γερμανία, με είχαν ορίσει εκπρόσωπο της
επιτροπής για την Ένωση και μου έστελναν προπαγανδιστικά φυλλάδια στα
Γερμανικά, γεμάτα ορθογραφικά λάθη, τα οποία δεν τόλμησα ποτέ να μοιράσω.
Παρακολούθησα τις συνομιλίες της Ζυρίχης – αν και συμφωνούσα
κατά βάθος με τον Σεφέρη (που έλαβε μέρος και μετά αποχώρησε) συμβιβάστηκα με τον
συμβιβασμό. Καλύτερος από τον συνεχή εμφύλιο.
Μετά μάθαινα νέα: ο εμφύλιος συνεχιζόταν με δική μας
πρωτοβουλία. Χάρηκα το 1964 όταν έμαθα για το σχέδιο Άτσεσον: Οι ΗΠΑ δέχονταν
την ΕΝΩΣΗ! Με όρους να παραχωρηθούν τουρκικές βάσεις στην Καρπασία και να
παραμείνουν οι υπάρχουσες Αγγλικές. Ο Γεώργιος Παπανδρέου είπε επιγραμματικά: «Μας
χαρίζουν μία πολυκατοικία με αντάλλαγμα μία γκαρσονιέρα». Επίσης θα επέστρεφαν
οι Έλληνες που είχαν διωχθεί από την Κωνσταντινούπολη και θα αποκαθίστατο το
νόμιμο καθεστώς στην Ίμβρο και Τένεδο.
Το Σχέδιο Άτσεσον το ματαίωσε τελικά ο φιλόδοξος Μακάριος, ο
οποίος, στην περίπτωση εφαρμογής του, θα έπαυε να είναι αρχηγός κράτους. Ο
πρέσβης Ι. Σωσσίδης, που παρακολούθησε τις διαπραγματεύσεις, αναφέρει τον Φινλανδό
μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών Τουομιόγια που συμπερασματικά δήλωσε στα μέλη της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην
Γενεύη: «ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ματαίωσε την Ένωσιν της Κύπρου με την
Ελλάδα».
Ήταν η συνέχεια της ιστορίας του Κυπριακού. Δικαίωσε τον
τίτλο του βιβλίου «Ιστορία των χαμένων ευκαιριών», που έγραψε ο Ευάγγελος
Αβέρωφ το 1963. Τα λάθη ήταν σχεδόν όλα δικά μας. Το χειρότερο ήταν το πραξικόπημα
των χουντικών κατά του Μακάριου (αλήθεια, ποιος ηλίθιος το σκέφθηκε αυτό;) που
έδωσε την χρυσή ευκαιρία στην Τουρκία να καταλάβει την μισή Κύπρο.
Τότε έκανα το μόνο που μπορούσα: συνέλαβα και τύπωσα σε
χιλιάδες αντίτυπα ένα σήμα-σύμβολο για την Κύπρο. Με ματωμένη την γραμμή του
Αττίλα και τα λόγια: «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ».
Και παρέμεινα θεατής των ελληνικών σφαλμάτων. Μερικά χρόνια
μετά, το σχέδιο Ανάν ήταν μία πολύ ισορροπημένη λύση που μας συνέφερε – αλλά το
έλιωσαν τα δάκρυα του Τάσου Παππαδόπουλου μπροστά στην Ελληνοκυπριακή
λαοθάλασσα. Τελικά το ψήφησαν …οι Τουρκοκύπριοι και το καταψήφισαν οι
Ελληνοκύπριοι! Έτσι φανήκαμε και ασυνεπείς προς την Ε. Ε. στην οποία είχαμε
υποσχεθεί, ως μέλος, μία ενιαία Κύπρο.
Και πρόσφατα, στις ελβετικές συνομιλίες που είχε ο Πρόεδρος
Αναστασιάδης με το Τούρκο ομόλογό του Ακιντζί, και ενώ οι δύο πλευρές είχαν
συμφωνήσει σε όλα τα σημαντικά θέματα, ο Έλληνας τίναξε στο αέρα την συμφωνία.
Γιατί άραγε; Φίλος Κύπριος, που γνωρίζει πολλά, μου εξήγησε ότι εδώ έπαιξαν
ρόλο προσωπικά συμφέροντα. Ελπίζω να μην πρόκειται για το σκάνδαλο των «χρυσών
διαβατηρίων».
Γενικά, η ιστορία του Κυπριακού είναι μία περίπλοκη και
σκοτεινή υπόθεση. Μεγάλη ισχύ έχει η παντοδύναμη και πάμπλουτη εκκλησία της
Κύπρου, ενώ τα οικογενειακά δίκτυα κυριαρχούν.
Δυστυχώς, αν τελικά επικρατήσει η τελευταία Τουρκική απόφαση
για οριστική διχοτόμηση – μα το Θεό, δεν θα φταίνε οι Τούρκοι…
