Γράφοντας για τα παιδιά…

Είναι δύσκολο να γράψεις για τα παιδιά όταν δεν έχεις δικά σου, ή δεν έχεις ζήσει μια παιδική ηλικία με παιδική παρέα. Εμένα όχι μόνο μου έλειψαν τα αδέρφια, αλλά και οι φίλοι. Μεγάλωσα μοναχογιός σε ένα σκοτεινό σπίτι κοντά σε μία άρρωστη μητέρα. Μετά 6 χρόνια σπουδές στην Γερμανία.

Μην έχοντας δικά μου παιδιά, περιοριζόμουν στο να κρίνω τα παιδιά των άλλων.  Έβρισκα τα ελληνόπουλα θορυβώδη, αγενή και παχύσαρκα (πρώτα στην Ευρώπη στην παιδική παχυσαρκία). Τα συνέκρινα με τα πειθαρχημένα και στυλιζαρισμένα Γερμανάκια που έπαιζαν ήσυχα και αθόρυβα.

Μέχρι που, τον τελευταίο καιρό, άρχισα να υποψιάζομαι πως στην πραγματικότητα τα Ελληνόπουλα ήταν θύματα. Ακόμα και το πάχος τους ήταν αποτέλεσμα κακής διατροφής – για την οποία δεν έφταιγαν βέβαια τα ίδια.

Ώσπου ξαφνικά ξέσπασαν όλα μαζί τα σκάνδαλα. Βιασμοί, κακοποιήσεις, παιδική πορνεία, κακομεταχείριση. Πρόσωπα που είχαν ήδη αποκτήσει τον φωτοστέφανο του Αγίου, όπως ο Πατήρ Αντώνιος, άρχισαν να διαπομπεύονται.

Επάνω εκεί μου έρχεται και ένα γράμμα από καλό φίλο που μου γνώρισε ένα νέο είδος δυστυχισμένου παιδιού: «εισαγγελικής εντολής». Αντιγράφω:

«Νίκο, αυτό που γίνεται με τα παιδιά που «φιλοξενούνται» στα Νοσοκομεία είναι κάτι περισσότερο από ντροπή και αίσχος,  για εμάς και την κοινωνία μας.  Το έζησα από κοντά όταν πριν λίγα χρόνια η μικρή μου νοσηλεύτηκε στο «Παίδων Πεντέλης» με ρήξη σκωληκοειδίτιδας.

Κατά την δεκαήμερη νοσηλεία μας  στο νοσοκομείο διαπίστωσα, ότι υπήρχαν και  κάποια άλλα παιδιά, άσχετα με τους ασθενείς, που περιφέρονταν ανεξέλεγκτα στο νοσοκομείο και στους διαδρόμους. Ρώτησα και έμαθα, πως ήταν παιδιά που επειδή «δεν χωρούσαν» (Sic) σε κάποιο ίδρυμα και μην έχοντας τι άλλο να τα κάνουν, τα άφησαν  να βρίσκονται  στο νοσοκομείο, με «εισαγγελική εντολή».

Ουσιαστικά τα πέταξαν σε έναν χώρο – στο χειρότερο χώρο που μπορεί να μεγαλώσει ένα παιδί.

Έτσι αυτά τα παιδιά μην έχοντας που αλλού να πάνε, τρώγανε από τα φαγητά του νοσοκομείου (όλα ανάλατα) συναναστρέφονταν με ασθενείς και επισκέπτες και κάθε λίγο φυσικά αρρώσταιναν και είχαν πυρετό. Μια νοσοκόμα που ρώτησα σχετικά, για ένα εννιάχρονο κοριτσάκι την Σοφία που ξαφνικά «χάθηκε» από τους διαδρόμους , μου είπε ότι είχε κολλήσει 39 πυρετό και ήταν κλινήρης. Μου είπε ακόμα πώς αυτό συνέβαινε συνέχεια: «και πριν τρείς μέρες άρρωστη ήταν μου είπε, πώς να μην κολλήσει με τόσα μικρόβια, δεν ξέρουμε τι να τα κάνουμε…».  (Και τι μικρόβια, βλέπε: ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις - ποιος φωστήρας το σκέφτηκε;)

Λυπήθηκα το κοριτσάκι και παρόλο τον πόνο και την αγωνία που είχα για την μικρή μου κόρη, είπα στην γυναίκα μου να δώσουμε στην Σοφία το φαγητό της μικρής μας  που ή γυναίκα μου είχε μαγειρέψει και είχε φέρει από το σπίτι, αλλά η μικρή μας δεν το έφαγε. Έτσι ρώτησα την νοσοκόμα και αυτή δέχτηκε. Δεν θα ξεχάσω την ευγνωμοσύνη στα μάτια της μικρής Σοφίας, το προσωπάκι της έλαμψε, τα σκέπτομαι και συγκινούμαι. (Για ένα μαγειρευτό κοτόπουλο, ένα κοτόπουλο με λίγες πατάτες, σκέψου...)

Φαντάσου λοιπόν ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ακόμα και σήμερα, μεγαλώνουν παιδιά. Τίποτα δεν άλλαξε. Το προσωρινό έγινε μόνιμο και απλά συνεχίζουμε να κρύβουμε το πρόβλημα  κάτω από το χαλί.[…]

θα ήθελα λοιπόν να σε παρακαλέσω, αν θέλεις και εσύ να γράψεις κάτι για αυτό».

Ευχαριστώ φίλε Πάνο Πολύδωρε. Μια πρόχειρη έρευνα έδειξε πως ευτυχώς υπάρχει  βελτίωση σε αυτόν τον τομέα. Χάρη στις προσπάθειες της υπουργού Δόμνας Μιχαηλίδου ο αριθμός αυτών των παιδιών ελαττώθηκε από 300 σε 70. Η πρόοδος είναι δύσκολη μια και δεν αρκεί να χώσεις τα παιδιά σε μια δομή – αλλά πρέπει να τα εντάξεις σε μία οικογένεια…

Σημείωση (όχι μόνο για παιδιά): ΕΔΩ ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ! Σάββατο 3 και Κυριακή 4 Δεκεμβρίου οι υπέροχοι στίχοι της Μαριανίνας Κριεζή θα αντηχήσουν (ώρα 20 και 19) στην Αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, μελοποιημένοι από τους Λένα Πλατωνος, Δημήτρη Μαραγκόπουλο, Νίκο Κυπουργό και Νίκο Χριστοδούλου. 

Οι πιονιέροι του Γιώργου Γόντικα

Στην ζωή μου, μου προέκυψαν αρκετές ονοματοδωσίες. Π.χ. στην σύντομη καριέρα μου ως διαφημιστής, βάφτισα αρκετά προϊόντα. Μερικά κυκλοφορούν ακόμα. Βάφτισα και βρέφη, αλλά αυτά μεγάλωσαν και σκόρπισαν.

Ωστόσο το πιο μεγάλο μου επίτευγμα ήταν που βάφτισα μία …τράπεζα. Η οποία ζει και ευημερεί και είναι γνωστή σε όλους.

Η ιστορία αυτή έχει ένα πρωταγωνιστή. Όχι εμένα, αλλά έναν σημαντικό Έλληνα τραπεζίτη ο οποίος την ίδρυσε. Μόνο που αρχικά της έδωσε ένα μάλλον δυσπρόφερτο όνομα. Την είπε: «Ευρωεπενδυτική».

Ο τραπεζίτης, που μας έχει αφήσει χρόνους, ονομαζόταν Γιώργος Γόντικας. Ήμουν συνεργάτης του στην τράπεζα που διοικούσε από χρόνια και ονομαζόταν ΕΤΕΒΑ. Ήταν μία κρατική τράπεζα που χρηματοδοτούσε επενδύσεις. (Το αρκτικόλεξο σήμαινε: «Εθνική Τράπεζα Επενδύσεων Βιομηχανικής Αναπτύξεως). Κάθε χρόνο περνούσαμε αρκετές ημέρες ασχολούμενοι με την σύνταξη του απολογισμού της χρονιάς που είχε την φήμη «Βίβλου» της Ελληνικής οικονομίας.

Κάποια στιγμή με κάλεσε λέγοντάς μου ότι εγκαταλείπει την ΕΤΕΒΑ και ιδρύει μία νέα ιδιωτική τράπεζα. Χρηματοδότης ήταν η οικογένεια Λάτση. Ήθελε να συμμετέχω στις πρώτες συσκέψεις που θα καθόριζαν τις βασικές αρχές της νέας τράπεζας.

Εκεί βρέθηκα μπροστά στο όνομα «Ευρωεπενδυτική» και το απέρριψα λέγοντας ότι δεν μπορώ να φανταστώ τον απλό πελάτη να απομνημονεύει αυτόν τον γλωσσοδέτη. Έστειλα αμέσως έναν υπάλληλο στο υπουργείο εμπορίου να ελέγξει τον κατάλογο των κατατεθειμένων ονομάτων – ειδικά για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και με έμφαση σε όσα άρχιζαν με τη λέξη EURO. Ήταν όλα ελεύθερα! Η τράπεζα ονομάστηκε αμέσως Eurobank.

Παρακολούθησα με προσοχή πως ο Γιώργος Γόντικας έχτισε, τμήμα-τμήμα την νέα τράπεζα. Η προσπάθειά του στέφθηκε από επιτυχία. Αργότερα η οικογένεια Λάτση αποφάσισε να πουλήσει την Eurobank σε ένα καναδικό όμιλο. Εγώ παρέμεινα απλός πελάτης.

Με έκπληξη όμως είδα, σε ένα τόμο, που η Eurobank κυκλοφόρησε πρόσφατα, ότι έχουν παραληφθεί τα ονόματα σχεδόν όλων των πρώτων συνεργατών της (ακόμα και του …νονού της). Σε 470 πυκνωτυπωμένες σελίδες οι πιονιέροι του Γόντικα, που άνοιξαν τον δρόμο, αναφέρονται ελάχιστα ή και καθόλου. Φάουλ!

Για να σας δώσω μία ιδέα του τι ήταν και τι έκανε αυτός ο άνθρωπος θα χρησιμοποιήσω τον αποχαιρετισμό που απεύθυνε εκ μέρους του Δ.Σ. του ομίλου Eurobank, ο κ. Νικόλαος Καραμούζης:

«Αγαπητοί συνάδελφοι: Ο όμιλος Eurobank αποχαιρετά σήμερα με οδύνη τον εμπνευστή και δημιουργό του, τον Γεώργιο Γόντικα, έναν από τους πιο χαρισματικούς, προικισμένους και άξιους ανθρώπους του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Η πορεία της Τράπεζάς μας μέσα στο χρόνο, από την ίδρυσή της το 1990 μέχρι και σήμερα, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη ζωή και το έργο του Γ. Γόντικα, ο οποίος οραματίστηκε τη δημιουργία μιας ελληνικής Τράπεζας βασισμένης στα διεθνή τραπεζικά πρότυπα, σε αρχές, αξίες και λειτουργίες που εκείνος γνώριζε και υπηρέτησε τόσο καλά και με συνέπεια. Η επιτυχία της Eurobank δικαίωσε απόλυτα τον οραματιστή της που μέχρι τα 95 του χρόνια ήταν κοντά μας κάθε ημέρα προσφέροντας απλόχερα υποστήριξη, συμπαράσταση και καθοδήγηση σε κάθε νέα προσπάθεια, σε κάθε καινούρια πρωτοβουλία μέσα και έξω από τη χώρα.

Ο Γεώργιος Γόντικας ήταν ο άνθρωπος που βρέθηκε στο τιμόνι της Ευρωεπενδυτικής Τράπεζας – κατοπινής Eurobank – ως Διευθύνων Σύμβουλος από το 1990 μέχρι το 1995, βάζοντας τα θεμέλια της πιο δυναμικής και καινοτόμου Τράπεζας στην Ελλάδα. Με τη χαρισματική του προσωπικότητα, το κύρος του, τις γνώσεις και την εμπειρία του, την απόλυτη προσήλωσή του στην αξιοκρατία, τη διαφάνεια, τη συλλογικότητα, το πνεύμα συνεργασίας και το συναδελφικό και επαγγελματικό ήθος,  προσέλκυσε ικανότατους συνεργάτες και στελέχη που μοιράστηκαν το όραμά του και τον υποστήριξαν στο νέο του εγχείρημα.   

Ο Γεώργιος Γόντικας ανέλαβε τη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας το 1995 και μέχρι το 2000, που βρισκόταν στη θέση αυτή, η Eurobank διέγραψε μια εντυπωσιακή πορεία, πρωτόγνωρη για τα ελληνικά οικονομικά και επιχειρηματικά δεδομένα.  

Για τους παλαιότερους από εμάς, ο Γεώργιος Γόντικας δεν υπήρξε απλά ο προϊστάμενος ή απλά ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας. Ήταν ο άνθρωπος που βρισκόταν πάντα δίπλα μας ακόμα και όταν είχε πια αφήσει τις θέσεις ευθύνης, με όραμα και άποψη,  ο άνθρωπος στον οποίο προσβλέπαμε για μια σοφή συμβουλή και γιατί όχι για την καθοδήγησή του στις πιο σοβαρές και κρίσιμες αποφάσεις…»

Σαν παλιός συνεργάτης του λοιπόν, έγραψα κι εγώ αυτό το κείμενο. Είχε μία ποιότητα αυτός ο Έλληνας ευπατρίδης, που δεν πρέπει να ξεχαστεί.

8.000.000.000

Ναι, οκτώ δισεκατομμύρια – σωστά μετρήσατε τα μηδενικά σας. Οι άνθρωποι που μας μετρούν (υπάρχει και αυτή η ειδικότητα) κατέληξαν στον αριθμό αυτό. Τόσοι άνθρωποι ζουν τώρα επάνω στη Γή.

Θυμάμαι πως όταν πήγαινα σχολείο πλησιάζαμε τα έξη δις. Μου ήταν αδύνατο να φανταστώ αυτόν τον αριθμό και τον ξέχασα γρήγορα.

Και τώρα είμαστε στα οκτώ!

Αλλά βέβαια ποτέ δεν είμαστε ακριβώς στα οκτώ. Κάθε δευτερόλεπτο γεννιούνται άνθρωποι, πεθαίνουν άνθρωποι… και ο αριθμός μειώνεται και μεγαλώνει με αστραπιαία ταχύτητα. Το μόνο σίγουρο είναι πως τελικά, αυξανόμαστε. Παρ όλους τους λιμούς, τις επιδημίες, τους πολέμους (κάνουν ό,τι μπορούν) τα οκτώ δις θα γίνουν κάποτε εννέα και πάει λέγοντας. Κι αν δεν γίνει κάποια πλανητική καταστροφή (ο αναιδής αστεροειδής κρυβόταν πίσω από τον ήλιο και μας παραφύλαγε!) η αύξηση θα συνεχιστεί. Εκτός εάν…

«Δήμου. έχεις ήδη ξεπεράσει κατά πολύ το προσδόκιμο ζωής! Κλέβεις χρόνια από άλλους! Και δεν είναι μόνο αυτό: εξακολουθείς να ρυπαίνεις οδηγώντας αυτοκίνητο, τρώγοντας κρέας… Ευτυχώς που πριν πενήντα χρόνια έκοψες το κάπνισμα!»

Να αισθάνεσαι ενοχές που παραμένεις ζωντανός… Να βλέπεις τις βλακείες, τις ηλιθιότητες που κάνουν οι συνάνθρωποί σου και να μην έχεις καμία δυνατότητα να τους σταματήσεις. Να αντιμετωπίζεις πολέμους που γίνονται χωρίς λόγο, να μετράς τα θύματα και να καταρρέεις κάτω από τους αριθμούς των πτωμάτων, τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς.

Τώρα πέστε μου, τι λόγο είχε ο Πούτιν να επιτεθεί στην Ουκρανία; Για να δοξαστεί και να αναγραφεί το όνομά του στην Ιστορία με χρυσά γράμματα; (Πάντως, μέχρι στιγμής, άλλου το όνομα δοξάζεται…).

Οκτώ δισεκατομμύρια! Έξυπνοι, ηλίθιοι, μορφωμένοι, αγράμματοι, πλούσιοι, φτωχοί, νέοι, γέροι, ωραίοι, άσκημοι…  Μαύροι, λευκοί, κίτρινοι.. Κάθε άνθρωπος και ένας μικρός κόσμος, ένα απειροελάχιστο σύμπαν. Που έχει κι αυτό τις συγκρούσεις του, τις περιδινήσεις του, τις χαοτικές στιγμές του…

Πού πάμε οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι, χαμένοι στο διάστημα; Ανάμεσα σε δισεκατομμύρια γαλαξίες, περνάμε μπροστά  σε μαύρες τρύπες… Εδώ στο πλανητάριο πας και ζαλίζεσαι. Που δεν δείχνει ούτε το 10% του Σύμπαντος..

 Οκτώ δισεκατομμύρια. Είμαστε πολλοί περισσότεροι από ότι αντέχει αυτός ο πλανήτης.

Μόνο ένα θαύμα μας σώζει!

Θαύμα;

Και καλά όσοι από μας έχουν πίστη σε κάποιον Ιεχωβά, Θεό, Αλλάχ, ή άλλο δημιουργό και κυβερνήτη του σύμπαντος; Αυτοί που δεν πιστεύουν; Η προσκυνάνε ξόανα, που καμία δυνατότητα δεν έχουν να βοηθήσουν…

Οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι. Αφαιρέστε τους γέροντες και τα μικρά παιδιά Και τι μένει;

Μία συνεχής διαφωνία! Ακόμα και για το θαύμα:

Ο δικός μας ο θεός σταυρώθηκε για μας!

Ο δικός μας είναι ο πατέρας του δικού σας!

Ο δικός μας έχει τους περισσότερους πιστούς!

Διαμάχη και στην πολιτική: Το κόμμα μας είναι Δημοκρατικό!

Το ίδιο και το δικό μας. Το όνομά μας είναι το δικό σας, μεταφρασμένο στα λατινικά. (Ρεπουμπλικάνοι)

Σαν τις μέλισσες στο μελίσσι βουίζουν οι γνώμες και οι διαφωνίες πάνω από την ανθρωπότητα. Κι όσο μιλάμε για το καλύτερο – πάει καλά. Αλλά όταν έρθουν στο χειρότερο, τότε ξεσπάει διαμάχη, διένεξη, πόλεμος!

Ο «Πύργος της Βαβέλ» υπάρχει ακόμα. Αδύνατη η συνεννόηση. Μάταια οι λίγοι σοφοί και γνώστες προσπαθούν να εισακουστούν. Η Γη κινδυνεύει! Οι πάγοι λιώνουν – τα ύδατα φουσκώνουν. Τα οκτώ δισεκατομμύρια μπορεί να αφανιστούν πιο γρήγορα από ότι φαντάζεστε.

Και από όλα τα επιτεύγματα του ανθρώπου να μείνει ένας νεκρός πλανήτης  που θα βουίζει μέσα στο κενό διάστημα. Χρειάστηκαν οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι για να το πετύχουν αυτό… 

Ρέκβιεμ για το «Μάτι»;

Η ιστορία μου με το «Μάτι» αρχίζει όταν παντρεύεται η (ετεροθαλής) αδελφή μου. Ο γαμπρός μου, μαζί με τον αδελφό του, έχουν ένα μεγάλο οικόπεδο επάνω στη θάλασσα, στο Μάτι, στη θέση «Ζούγκλα». (Δίπλα στην ομώνυμη ταβέρνα). Στο σπίτι που χτίστηκε εκεί, πέρασα τα εφηβικά και φοιτητικά μου καλοκαίρια, από το 1948 ως το 1960. Πριν 70 χρόνια…

Τρία πράγματα σημάδευαν τότε εκείνη την περιοχή: η απόλυτη ερημιά (ένα σπίτι – παραθαλάσσιο – κάθε δύο χιλιόμετρα), το εντελώς «τροπικό» πυκνό πευκοδάσος (παιδιά, τρυπώναμε μέσα σαν εξερευνητές) και οι ανελέητοι βοριάδες που μαστίγωναν όλη την ακτή – από τον Άγιο Ανδρέα ως τη Ραφήνα. Μετακινούσαν ακόμα και βαριά έπιπλα στις βεράντες.

Αναμνήσεις: Χωματόδρομοι με λεπτό κοκκινόχωμα όπου άφηναν τα ίχνη τους τα λάστιχα του ποδηλάτου μου. Πρωινό ξύπνημα για ψάρεμα με πετονιά, ή (άκαρπο) κυνήγι στο δάσος. Βουτιές στο Κόκκινο Λιμανάκι και, τα βράδια, τραγούδι στα βραχάκια κάτω στη θάλασσα. Τα πρώτα πάρτι, οι πρώτες επαφές. Μουσικό μοτίβο: Moonlight Serenade (Glenn Miller). Στην αρχή με …γεννήτρια. Άργησε η ΔΕΗ…

Πολλά χρόνια μετά έγραφα:

Τη λέγαμε αμμουδιά, αλλά δεν ήταν. Μικροί τόποι άμμου ανάμεσα σε βράχους. Ίσα που χώραγε να καθίσει ένας άνθρωπος, με τα πόδια του μέσα στο νερό.

Οι πέτρες ήταν άσχημες. Δεν υπήρχαν ωραία βότσαλα γυαλισμένα από το κύμα. Παντού συμπαγή κοκκινωπά πετρώματα άμορφα, με ενσωματωμένους μέσα τους βράχους, κροκάλες, κοχύλια. Σκληρό τοπίο. Σαν τη βρεγμένη, γλιστερή ξέρα που πατούσες μπαίνοντας στη θάλασσα.

Ο βοριάς φύσαγε αδιάκοπα. Από τις εξήντα μέρες των διακοπών οι μισές ανήκαν στο μελτέμι. Ούτε να σταθείς δεν μπορούσες.

Όταν ξαναπήγα, μετά από 30 χρόνια, δεν αναγνώρισα τίποτα. Ξαφνικά η ακτή είχε γίνει τείχος πολυκατοικίες. Από τον παράλιο δρόμο (άσφαλτος βέβαια πια) ούτε που υποψιαζόσουν τη θάλασσα. Την έβλεπες μόνο από το μπαλκόνι της τελευταίας παραθαλάσσιας σειράς. Η αν έπαιρνες ένα από τα στενά μονοπάτια ανάμεσα στις πολυκατοικίες που υποτίθεται ότι εξασφαλίζουν την «πρόσβαση προς τη θάλασσα». Οι περισσότερες φραγμένες ή ασφαλισμένες.

Τον λαβύρινθο με τα αυθαίρετα μέσα στο δάσος, ανάμεσα στη λεωφόρο Μαραθώνος και την ακτή, τον είδα με τα χρόνια να στήνει τις παγίδες του.

Το σπίτι όμως πάντα εκεί. Μονώροφο, χαμηλό ανάμεσα σε μεγαθήρια. Πήγαινα για προσκύνημα. Στάθηκε σημαντικό για μένα. Έζησα πολύ όμορφα καλοκαίρια κοντά στη θάλασσα - τα πιο ανέμελα και ξέγνοιαστα της ζωής μου.                                                                            ./.

Άνεμος πήρε τα σπίτια που αγάπησα. Το σπίτι στο Μάτι, πρώτα χωρίστηκε στα δύο σαν το Βερολίνο (όταν οι διαφορές δύο αδερφών αποδείχθηκαν αγεφύρωτες) και μετά πουλήθηκε.  Τελευταία φορά το είδα πριν πέντε χρόνια. Υπήρχε ακόμα, χαμηλό, λευκό, μονώροφο, ανάμεσα σε τεράστιες πολυκατοικίες, να κοιτάζει την θάλασσα.

Και μετά ήρθε η φωτιά. Ήταν σαν να καιγόταν όλη μου η νιότη. Και τώρα διαβάζω μεγάλους τίτλους, ότι ενδέχεται να παραγραφεί η δίκη για το Μάτι. Δεν υπάρχει (λέει) κατάλληλη αίθουσα και στα τέσσερα χρόνια αναμονής δεν μπόρεσε να βρεθεί ή να οικοδομηθεί.  104 νεκροί και άλλοι τόσοι βαριά τραυματίες θα μείνουν αδικαίωτοι και οι υπεύθυνοι για την πραγματική αυτή εκατόμβη, ατιμώρητοι; Γιατί έχει ήδη αποδειχθεί ότι η τραγωδία αυτή οφειλόταν σε απανωτά ανθρώπινα σφάλματα.

Τέσσερα χρόνια! Τόσο απίθανο μου φαίνεται που καταλήγω σε μία τερατώδη θεωρία συνομωσίας. Μήπως το «βαθύ κράτος» (ένα είναι αυτό, δεξιό και αριστερό) ήθελε να αποφύγει αυτή τη δίκη και συνωμότησε για να παραγραφεί;

Υ.Γ. Ένα τμήμα από αυτό το κείμενο το δανείστηκα από την αυτοβιογραφία μου («Οι δρόμοι μου»). Το τέλος θα το γράψει η ζωή.