Παρασκευή, Ιουλίου 22, 2016

Γιατί η Ελληνική λογοτεχνία είναι ανύπαρκτη στο εξωτερικό;

Η τριλογία "Ακυβέρνητες Πολιτείες" του Στρατή Τσίρκα

Είναι ένα θέμα που έθιξε ο Viennezos τρία ποστ πιο πίσω («πού πάμε;») παραθέτοντας και ένα άρθρο του Γερμανού διπλωμάτη, συγγραφέα και μεταφραστή από τα Ελληνικά Ulf-Dieter Klemm (έχει μεταφράσει Μυριβήλη – «Ζωή εν Τάφω») για την δυσκολία να εκδόσεις ελληνικό βιβλίο στην Γερμανία. Γράφτηκε με την ευκαιρία που – επιτέλους – κυκλοφόρησαν στα Γερμανικά οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα, 51 χρόνια μετά την Ελληνική έκδοση, 45 μετά τη Γαλλική και 42 μετά την Αγγλική.

Η δυσκολία του να βρεις εκδότη εκτός Ελλάδος οφείλεται στην δυσκολία να βρει αυτός αναγνώστες για ξένους και άγνωστους συγγραφείς. Δεν αφορά μόνο την Γερμανία, αλλά τις περισσότερες χώρες. Μάλιστα μερικές ξένες αγορές είναι τελείως κλειστές. Στην Αγγλία και τις ΗΠΑ μόνο ένα 3% των λογοτεχνικών βιβλίων που κυκλοφορούν είναι μεταφράσεις.  

Ουσιαστικά, μετά τον Καζαντζάκη, δεν υπήρξε κανένας Έλληνας παγκόσμιος συγγραφέας. Η σημερινή ελληνική λογοτεχνία απουσιάζει ολοσχερώς από την ξένη σκηνή. Μεμονωμένες παρουσίες όπως τα αστυνομικά του Πέτρου Μάρκαρη σε μερικές αγορές, ή η δική μου παρουσία σε άλλες, είναι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Τα Νόμπελ της ποίησης δεν έσπασαν τον κλοιό της αδιαφορίας. Κάπου κυκλοφορεί λίγος Σεφέρης (ο Ελύτης είναι δυσμετάφραστος), ελάχιστη Δημουλά. Για την υφήλιο, ο τελευταίος σημαντικός Έλληνας ποιητής μετά τους αρχαίους, είναι ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Υπάρχει παντού, σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, όλων των χωρών. Αλλά έχουν ήδη περάσει 83 χρόνια από τον θάνατό του…

Και να πει κανείς ότι δεν κυκλοφόρησαν Ελληνικά βιβλία στις ξένες γλώσσες; Από μία λίστα του Υπουργείου Πολιτισμού βρήκα ότι, μόνο από το 1988 ως το 2006, με χορηγία του υπουργείου, μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν 154 βιβλία! 16 στα Αγγλικά, 14 Γαλλικά, 35 Γερμανικά, 16 Ισπανικά, 12 Ιταλικά, 16 Ολλανδικά, 19 Ρουμανικά, από 3 Σερβικά και Βουλγαρικά και από ένα Σουηδικά, Πορτογαλικά, Τσέχικα, Τούρκικα, Φινλανδικά και Λιθουανικά.

Επίσης, μόνον η «Romiosini» – ο εκδοτικός οίκος που ίδρυσε το ζεύγος Eideneier στην Γερμανία – έχει  εκδώσει 180 Ελληνικά βιβλία μέσα στις τελευταίες δεκαετίες – τα περισσότερα με επιδοτήσεις του ελληνικού κράτους. Η Romiosini, που τώρα ανήκει στο Κέντρο Σύγχρονου Ελληνισμού του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, εξέδωσε και την Τριλογία του Τσίρκα.

Αυτές οι μεταφράσεις εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν, αλλά όποτε ζήτησα κάποια σε ξένο βιβλιοπωλείο για να την χαρίσω σε ξενόγλωσσο φίλο – δεν μπόρεσα να βρω ούτε ένα αντίτυπο!

Η απάντηση είναι εύκολη. Τα επιδοτούμενα βιβλία κινούνται εκτός εμπορικού κυκλώματος. Πρόκειται για εκδόσεις - φάντασμα.

Το εμπορικό κύκλωμα περιλαμβάνει τον συγγραφέα, τον ατζέντη του (απαραίτητος – οι εκδότες δεν  μιλάνε με συγγραφείς) τον εκδότη, τον χονδρέμπορο και τον βιβλιοπώλη.

Τα επιδοτούμενα βιβλία συνήθως δεν έχουν ατζέντη. Ο εκδότης έχοντας καλύψει τα έξοδά του από την επιδότηση, δεν ρισκάρει χρήματα για να τα διαφημίσει και να τα προωθήσει. Συνήθως πουλάει απευθείας σε πανεπιστημιακές ή δημοτικές βιβλιοθήκες, ινστιτούτα, κλπ. Οι βιβλιοπώλες δεν φορτώνονται βιβλία ενός  συγγραφέα, που δεν είναι γνωστός και δεν διαφημίζεται για να γίνει.

Έτσι η επιδότηση καταντάει δώρον άδωρο. Και ναι μεν στο βιογραφικό ενός συγγραφέα διαβάζετε ότι έχει μεταφραστεί στις τάδε και δείνα γλώσσες – αλλά έχει άραγε πουλήσει; Κι έχει διαβαστεί;

Ο Πέτρος Μάρκαρης είναι ο πρώτος που κατάφερε να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο και να μπει στο εμπορικό κύκλωμα. Αρχικά στην Γερμανία και μετά σε άλλες χώρες. Μετά από χρόνια μπήκα κι εγώ με την «Δυστυχία», που έγινε μπεστ-σέλερ.

Αλλά θα αναρωτηθείτε: Μα τόση σημασία έχει η εμπορικότητα; Τι γίνεται με την ποιότητα;

Όλη η ποιότητα του κόσμου, άμα είναι στοιβαγμένη στις αποθήκες ενός εκδότη, δεν ωφελεί σε τίποτα.

Όταν ο παγκοσμίως άγνωστος Μάρκες κυκλοφόρησε τα «100 χρόνια μοναξιά» δημιούργησε ταυτόχρονα α) ένα τεράστιο παγκόσμιο μπεστ-σέλερ  β) ένα αριστούργημα που κέρδισε επάξια το Νόμπελ γ) ένα άνοιγμα για την Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία η οποία έγινε μόδα για δεκαετίες. Πίσω του ήρθαν παλιότεροι και νεότεροι λατινοαμερικάνοι συγγραφείς που ως τότε δεν είχαν παρά μικρή απήχηση – ενώ τώρα κυριαρχούσαν. Το ίδιο έκαναν πρόσφατα και οι Σκανδιναβοί με τα αστυνομικά τους. Κι ακόμα πιο πρόσφατα μία άγνωστη και ψευδώνυμη ιταλίδα συγγραφέας (ψευδώνυμο: Έλενα Φερράντε) απογειώθηκε σε διεθνές φαινόμενο με την «Τετραλογία της Νάπολης». Εκατομμύρια αντίτυπα και παγκόσμια κριτική αναγνώριση.


Δυστυχώς Έλληνας Μάρκες ή Ελληνίδα Φερράντε δεν εμφανίστηκαν ακόμα… Και η νεότερη Ελλάδα απουσιάζει. (Η αρχαία …θάλλει).

93 σχόλια:

  1. Υ. Γ. Θαυμάζω τον Πέτρο Μάρκαρη όχι μόνο για την συγγραφική του δουλειά (τα "αστυνομικά" του είναι κάτι πολύ παραπάνω) αλλά και για το κουράγιο του να μεταφράσει στα Ελληνικά ολόκληρο τον Φάουστ του Γκαίτε - ίσως το πιο δύσκολο ποιητικό-φιλοσοφικό έργο παγκόσμια. Μου το είχε προτείνει πολύ παλιά ο Σπύρος Ευαγγελάτος και έπαθα πανικό...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δοξιαδης και Τριβιζας εχουν επισης περασει τα συνορα με επιτυχια.
    Οταν διαλυεται μετα απο χρονια η εδρα Νεοελληνικων σπουδων (και μαζι ολοκληρο το τμημα) στο Πανεπιστημιο του Cambridge παρ ολες τις μεγαλες προσπαθειες για να βρεθουν καποιοι χρηματοδοτες (κρατος η ιδιωτες - μηδεν ανταποκριση) τι να πει κανεις;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πολύ σωστά ανάφέρατε τον Απόστολο Δοξιάδη - με τον "Θείο Πέτρο" και το Logikomix. O Τριβιζάς ανήκει σε έναν άλλο χώρο, με διαφορετικές προδιαγραφές - αλλά στην μετάφραση χάνει την γλωσσική δεξιοτεχνία των Ελληνικών του.

      Διαγραφή
  3. Η επιτυχία της Φερράντε στην Αμερική οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στη συνεισφορά της μεταφράστριάς της, Ανν Γκόλντσταϊν, η οποία είναι γνωστή στο αναγνωστικό κοινό μέσω των δημοσιεύσεών της στο περιοδικό New Yorker.
    Η ίδια εταιρία που έχει εκδόσει τη Φερράντε, η Europa Editions, έχει εκδόσει και βιβλία της Καρυστιάνη http://www.europaeditions.com/catalogue/geotags/21
    Έχοντας διαβάσει και τις δύο στα αγγλικά, πιστεύω ότι η Καρυστιάνη δεν υστερεί σε τίποτε από τη Φερράντε - εκτός μίας επαρκούς εκπροσώπησης στην αγορά. Πανεπιστήμια με διεθνή φήμη όπως το Πρίνστον, έχουν τμήμα νέας Ελληνικής λογοτεχνίας των οποίων οι ακαδημαϊκοί (Karren Emmerich, Edmund Keeley) έχουν παράγει εξαιρετικές μεταφράσεις, οι οποίες είναι δυστυχώς γνωστές μόνο σε ακαδημαϊκούς κύκλους και όχι στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πρέπει να σας πω ότι σαν αναγνώστης απογοητεύτηκα από την Φεράντε - ίσως πράγματι να είναι ένα βιβλίο για γυναίκες. Πάντως τώρα είναι παντού επιτυχημένη...

      Διαγραφή
    2. Αν διαβάσατε μόνο το πρώτο, θα σας πρότεινα να της δώσετε μία ακόμη ευκαιρία. Σίγουρα ένα μεγάλο μέρος της τετραλογίας είναι αφιερωμένο σε αισθηματισμούς (για τα δικά μου μέτρα, περισσότερο από όσο θα έπρεπε), ωστόσο έχει αποδώσει πολύ καλά τη γυναικεία οπτική μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, πατριαρχίας και τα ιστορικά γεγονότα της Ιταλίας τις δεκαετίες 1960-1980.

      Διαγραφή
    3. Πράγματι, διάβασα μόνο τον πρώτο τόμο. (Και πάλι καλά! 400+ σελίδες). Έχω γεράσει και δεν έχω πια χρόνο για βιβλία-ποταμούς. Αλλά θα κάνω μία προσπάθεια...

      Διαγραφή
    4. Και τα αισθησιακά τι να τα κάνω. Το σεξουαλικό κουτσομπολιό, αν ο δράστης δεν είναι ο Νίκος Καρούαος, δεν πιάνει μπάζα χαρτωσίας.

      Διαγραφή
  4. Μια μέρα διάβασα τον πολιτικό Καβάφη και ο Καβάφης και η εποχή του και εννόησα και αποφάσισα ότι δεν πρέπει να ξανά διαβάσω τον Τσίρκα. Ένας συγγραφέας-ασφαλίτης που ψάχνει να δει αν ο Καβάφης είχε πάθος τον αυνανισμό κρίνω ότι μηχανεύεται τον αφανισμό της ζωής. Και ο Τσίρκας τελειώνει για εμένα εδώ. Έξω από την Καντιλάκ, στα τσακίδια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το πρόβλημα της παρουσίας μας βέβαια δεν λύνεται με τις πανεπιστημιακές έδρες. Φυσικά καλό είναι να υπάρχουν - αλλά έχουν πολύ περιορισμένη εμβέλεια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Από περιέργεια έριξα μία ματιά στο άρθρο της Αγγλόφωνης Wikipedia: "Modern Greek Literature" ΕΔΩ. Το μεγαλύτερο μέρος αφορά τον 19ο αιώνα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

  7. Στις Ακυβέρνητες Πολιτείες έχω εντοπίσει ορισμένες "ασυνέπειες" του Τσίρκα (και μάλλον όχι των ηρώων του).

    Για παράδειγμα, την απεργία που οργάνωσε ο ρατσιστής άντρας της Αριάγνης, ο Διονύσης, την ενθάρρυνε και η Αριάγνη (λέει ο Διονύστης, αν είχα πάει με τους απεργοσπάστες, θα ήμουνα στα χωρίσματα με [την Αριάγνη]) ενώ ο αντιρατσιστής/μαρξιστής γιός της Μιχάλης και φίλος τού καταρτισμένου μαρξιστή Σιμωνίδη ή Καλογιάννη, του έφεδρου ανθυπολοχαγού που φιλοξενούν, είναι περήφανος για το έργο αυτό του πατέρα του, αλλά και για τη σφαίρα που έφαγε από το Θωμά, τον μπράβο τού Ελβετού κατά τη διάρκεια της εφόρμησης στο μαγαζί.

    Αυτές οι "επιλογές" της Αριάγνης και του Μιχάλη βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τον χαρακτήρα και τις πεποιθήσεις τους.

    Πώς είναι δυνατόν η Αριάγνη να είναι στο πλευρό του ρατσιστή άντρα της, σε μία απεργία που έχει ως στόχο τον εξοβελισμό των ντόπιων υπαλλήλων, τη στιγμή μάλιστα που ή ίδια καταδικάζει ρητά τις διακρίσεις στο μονόλογό της; (Αν θέλω, μπορώ να αντιλεξω, αλλά δεν με... πείθω).

    Και ο Μιχάλης που είναι υπέρ της συγχώνευσης των συνδικάτων, ντόπιων και Ευρωπαίων, πώς γίνεται να είναι περήφανος για την απεργία του πατέρα του η οποία απέβλεπε στον εξοβελισμό των ντόπιων από τις θέσεις εργασίας;

    Αυτή η "ασυνέπεια" του Τσίρκα δεν μπορεί να είναι εσκεμμένη, όπως και μερικές άλλες που έχω εντοπίσει αλλά δεν είναι τόσο χτυπητές.

    Φυσικά, θα μου πείτε, το ότι κάποιες ψηφίδες φαντάζουν παράταιρες, δεν σημαίνει ότι ο όλον έργο πάσχει. Απλώς το επισημαίνω (μπορεί να κάνω και λάθος) ως αντίθεση στο αντίστοιχο έργο του Ντάρελ, όπου, προσωπικά, παρά τις επίμονες προσπθάθειές μου, δεν συνάντησα καμία απολύτως "ασυνέπεια". Είναι έργο φτιαγμένο με απίστευτη μαεστρία και προσοχή.

    Ο Παπανούτσος έχει γράψει ένα δοκίμιο για τα "λάθη" των "μεγάλων" δημιουργών, αλλά στην περίπτωση του Τσίρκα δεν φαίνεται να ισχύει- νομίζω, δηλαδή.

    Μετά τιμής,
    Κάπα

    ΥΓ. Πριν χρόνια, ο Κούρτοβικ είχε υποστηρίξει ότι εν αντιθέσει προς την Ποίηση, το ελληνικό μυθιστόρημα πάσχει, ότι δεν έχουμε παράδοση στη μυθιστορηματική γραφή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κώστα χαίρομαι που εστιάζεις στην Τριλογία. Πιστεύω ότι είναι έργο πολύ υπερτιμημένο. Όπως και το "Κιβώτιο" του Αλεξάνδρου (ίσως λόγω Αριστεράς).

      Προσωπικά άρχισα να διαβάζω την Τριλογία αφού είχα τελειώσει το Κουαρτέτο του Ντάρελ. (Ανακάλυψα την Justine μόλις είχε κυκλοφορήσει, το 1957, και από τότε ζουσα για να διαβάσω την συνέχεια).

      Η Τριλογία μου φάνηκε σαν ωχρή απομίμηση. (Είναι ενδιαφέρον ότι σχεδόν κανείς από τους κριτικούς του Τσίρκα δεν αναφέρεται στο ...πρωτότυπο). Μου έλειψε η ποίηση και ο αισθησιασμός του Ντάρελ - και τα κομματικά παιχνίδια με άφηναν αδιάφορο...

      Διαγραφή
    2. Ποτέ δεν είδα την τριλογία σαν βιβλίο της Αριστεράς, αλλά σαν μια υπέροχη ερωτική ιστορία. Αντίθετα διαβάζοντας Ντάρελ δέκα χρόνια μετά, έμεινα στο πολιτικό κομμάτι που πλανιόταν πίσω από κάθε γραμμή. Ίσως ήταν η διαφορά της ηλικίας, ίσως το μυαλό μου λειτουργεί περίεργα. Σε κάθε περίπτωση και τα δύο μου προσέφεραν απίστευτα ταξίδια.

      Διαγραφή
    3. Μάλλον έχει μεγάλη σημασία τι διάβασες πρώτο - το δεύτερο το συγκρίνεις με το πρώτο που σου άφησε την πρωτότυπη εικόνα του. Αντίθετα με μένα οι περισσότεροι Έλληνες διάβασαν πρώτο τον Τσίρκα μια και το Κουαρτέτο μεταφράστηκε αργότερα.

      Πάντως η Αριστερά είδε την Τριλογία σαν πολιτικό και αιρετικό βιβλίο - ξέσπασαν τότε μεγάλοι καυγάδες στην "Επιθεώρηση Τέχνης"...

      Διαγραφή
    4. Νομίζω, κύριε Δήμου, πως αδικείτε το "Κιβώτιο". Αν αφήσουμε στην άκρη την ιδεολογική στράτευση του Άρη Αλεξάνδρου (ο οποίος εγκαίρως διαφοροποιήθηκε από τη μονολιθική Αριστερά και έλεγε: "Τήδε ίσταμαι, τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος"), απολαμβάνουμε ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα εγκλεισμού, με συνεχείς ανατροπές και έναν αφηγητή διαρκώς ψευδόμενο, ο οποίος μας καλεί σε διαρκή εγρήγορση. Μου θυμίζει,τηρουμένων των αναλογιών, τον εξίσου παραπλανητικό αφηγητή της Άγκαθα Κρίστι στο "Φόνο του Ρότζερ Ακρόιντ". Μόνο που ο Αλεξάνδρου είναι γοητευτικότερος, επειδή ο αφηγητής του αυτοακυρώνεται καθ'όλη τη διάρκεια του βιβλίου, και όχι άπαξ στο τέλος. Επιπλέον, το άδειο κιβώτιο δείχνει πόσο μπροστά ήταν ο Αλεξάνδρου σε σχέση με κάποιους συντρόφους του. Ορισμένοι το κουβαλούν ακόμη...

      Διαγραφή
    5. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
    6. Πρέπει να ξαναδιαβάσω το "Κιβώτιο". Στην πρώτη ανάγνωση ίσως περίμενα πολλά. Μου ήταν σαφές από την πρώτη στιγμή πως το κιβώτιο θα ήταν άδειο - το θεώρησα αφελές εύρημα και συμβολισμό.

      Όσο για τους καλύτερούς μου υπάρχουν πολλοί αγαπητέ Dick - π. χ. θεωρώ αξεπεραστο αριστούργημα το "Τρίτο Στεφάνι" - και υποκλίνομαι στους καθαρευουσιάνους πεζογράφους του 19ου αιώνα.

      Διαγραφή
    7. Αχ, αυτός ο Ροΐδης! Θα μπορούσε κάλλιστα να σταδιοδρομήσει στη Γηραιά Αλβιώνα, αλλά τότε εμείς θα είχαμε χάσει το ευφυέστερο πνεύμα του 19ου αιώνα.

      Διαγραφή
  8. Γιατί θα διαβάσω για συνδικάτα και απεργίες που έγιναν στο παρελθόν. Εμένα μία γενική πολιτική απεργία με χωρίζει από την ελεύθερωση μου από τα δεσμά της ΕΕ. Το πρόβλημα μου είναι ξάστερο και επιλύσιμο. Θα πάω να διαβάσω τον Τσίρκα για να εγκλιμαστώ στον κοινό προδοτικό πολιτικαντισμό του Κουτσούμπα και του Σουλτς; Δεν θα γίνει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ίασως ο κυρ Κώστας να μην εννοεί να κάνει την αποδοκιμασία με ορολογία χαμαιτυπείων, όπως "μπινελίκια".

      Διαγραφή
    2. Να σε άκουγε ο Ντίνος να τον λες Κώστα...

      Διαγραφή
  10. Taipan από το Μεσολόγγι22 Ιουλίου, 2016 14:18

    Μου αρέσει κάποτε που φυλλομετρώ τον Παλαμά Κ. Στις επιστολές του αναφέρει ποιους συγγραφείς διαβάζει -γαλλικά- και συμβουλεύει τις κοπέλες να προχωρήσουν στα διαβάσματα. Ομιλεί το όνομα συγγραφέως εις την γαλλικήν και λέξεις γαλλικές βάζει στα λόγια του και άρθρα στον πληθυντικό. Γελάω. Σκέπτομαι: πόσο γελοίος μου φαίνεται ένας άνθρωπος σαν αυτόν, που έλεγε αυτά αλλά που το νόημα από όλη του τα λόγια δεν φτάνουν σε εμένα σαν κάτι που να φανερώνει ένα κύτταρο. Διασκεδάζω λοιπόν εγώ με αυτόν τον νιώθω ως ένανε νομάρχη από το ποίημα του Καρυωτάκη και σαν Ιωάννη Μεταξά κατευθυνόμενο προς τον ύπνο, με πυζαμούλες. Οι άνθρωποι του παρελθόντος υπολόγισαν ότι η κατάθλιψη της ζωής θα συνεχιστεί και πόνταραν αφελώς και πονηρότατα στην ηλιθιότητα της βαρβαρότητας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Γιατί ένας οκτάχρονος καταβροχθίζει βιβλία; Γιατί θέλει να τελειώσει ένα βιβλίο και ας μην καταλαβαίνει και πολλά; Τι πεποίθηση για τις δυνάμεις του! Τι σκέπτεται κάποιος που διαβάζει; Γιατί πρέπει να έχουμε επαφή με τον γραπτό λόγο; Τι ζωτικό θα κάνουμε τα γραπτά. Τι νιώθει κάποιος που διαβάζει πληροφορίες και τις αντιπαραθέτει με ό,τι τη στιγμή της ανάγνωσης σκέπτεται τα δικά του θεματάκια; Γιατί οι περισσότεροι δεν νιώθουν ωραία να διαβάζουν; Διαβάζουν οι πρόσφυγες; Ποιος μας απειλεί όταν διαβάζουμε; Τι είναι το πιο φυσιολογικό να νιώθουμε όταν διαβάζουμε; Φαντάζομαι σαν πολύ επιδέξιους κάποιους που διαβάζουν και καταλαβαίνουν σαν χρήσιμο εργαλείο ό,τι διάβασαν και νιώθουν έτοιμοι να το χρησιμοποιήσουν, ενώ εμένα, π.χ., ό,τι διαβάσω και δείχνει μίξεις της προπαγάνδας με την απλότατη γαλήνη της ζωής με κουρελιάζει. Γιατί της αρέσει όσον το πρωινό πλυντήριο πριν πάει στη δουλειά της ένα διάβασμα που διακόπτεται και συνεχίζεται; Όταν γεμίσω το μυαλό μου θα τα μαντέψω αυτά! Πιο πολύ ενδιαφέρομαι να βρω και να μασήσω ξανά μια σιγουριά δαγκωμένη από τη γεύση του ψωμιού της παιδικής ηλικίας. Νοσταλγώ τα αεροπλανάκια μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ιδιαίτερα κατατοπιστικό άρθρο για ένα θέμα που κατά καιρούς με είχε απασχολήσει (προτείνω αντίστοιχο για την μουσική).

    Αναφέρω δύο συγγραφείς που έχω την τύχη να διαβάσω έργα τους, είναι αγγλόφωνοι και ο ένας σίγουρα αμερικανός παρά 'Ελληνας.

    Panos Karnezis (UK), Little Infamies

    Jeffrey Eugenides (USA), Middlesex

    Ο Καρνέζης μεταφράστηκε τελευταία στα ελληνικά. Και τα δύο βιβλία που αναφέρω έχουν γίνει καλυτεροπουλημένα (best sellers).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τα best sellers ελληνικά αποκαλούνται "ευπώλητα".

      Με τον Καρνέζη έχω αλληλογραφήσει - αυτός μου πρότεινε και την ελληνίδα ατζέντη (που τότε ξεκίναγε) Ευαγγελία Αυλωνίτη (ersilialit). Ο Καρνέζης μεγάλωσε στην Ελλάδα, σπούδασε στο Πολυτεχνείο, πήγε στην Αγγλία και γράφει αγγλικά. Έχει γραψει πέντε βιβλία από τα οποία το πρώτο Little Infamies (Μικρές Ατιμίες) μου άρεσε περισσότερο. Ο Ευγενίδης είναι έλληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς.

      Διαγραφή
  13. Μερικές πρόσθετες πληροφορίες (κυρίως για όσους ξέρουν γερμανικά) σχετικά με την ανάρτηση:

    • Μόλις βρήκα ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο όπου μιλά η Γερμανίδα μεταφράστρια από τα ελληνικά Birgit Hildebrand. Το βίντεο αποτελείται από 12 (νομίζω) μέρη. Στο πρώτο κιόλας μέρος μιλά για το θέμα με το οποίο ασχολείται και ο ΝΔ στο κείμενό του (διάρκεια: 3½ λεπτά). Ξεκινά με κλικ στον τίτλο "Zur griechischen Literatur: Griechische Literatur in Deutschland" κάτω από το βίντεο.

    Birgit Hildebrand

    • Η παλιά ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου "Romiosini" είναι διαθέσιμη ακόμα μέσω archive.org. Εκεί μπορεί να δει κανείς ποια ελληνικά βιβλία είχαν εκδώσει (τότε, πριν από πολλά χρόνια) σε γερμανική μετάφραση:
    "Romiosini" (παλιός κατάλογος)
    (κλικ στο "Programm Romiosini" στην αριστερή μπάρα)

    • Ένας κατάλογος με τις μεταφράσεις ελληνικής λογοτεχνίας στα γερμανικά γενικώς:
    Ελληνική λογοτεχνία σε γερμανική μετάφραση

    • Να σημειώσω και την ηλεκτρονική διεύθυνση της τωρινής "Edition Romiosini":
    Edition Romiosini
    Εκεί εκδόθηκαν μεταξύ άλλων οι γερμανικές μεταφράσεις των βιβλίων του Μυριβήλη και του Τσίρκα τα οποία αναφέρει ο ΝΔ στην ανάρτηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να συμπληρώσω πως σήμερα που η Romiosini ανήκει σε πανεπιστημιακό ίδρυμα μπορεί κανείς να διαβάσει δωρεάν τα βιβλία της στο Διαδίκτυο (δύσκολο: 1000 σελίδες είναι η "Τριλογία"). Αλλά υπάρχουν και ως e-books.

      Διαγραφή
  14. Ξέρει η σουηδική ακαδημία όλες τις γλώσσες του κόσμου; Τι είναι όλα αυτά τα βραβεία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Kαλά εντάξει, τραγουδάτε όσο θέλετε, άμα ξέρετε κανέναν Γάλλο ή Γερμανό ή Ρώσο ή Άγγλο σύγχρονο που να συγκινεί την οικουμένη να μας τον πείτε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κύριε Παπαδόπουλε - τι γράφετε; Επειδή δεν τους ξέρετε εσείς τους ακυρώσατε και διεθνώς;

      Διαγραφή
    2. Στην Ευρώπη ειδικά δεν υπάρχει ούτε ένας τις τελευταίες δεκαετίες, γεννημένος μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, που να ξεπερνάει σε επίπεδο απλών ανθρώπων τα σύνορα της πατρίδας του, όλοι για εσωτερική κατανάλωση και όταν βγαίνουν μεταφρασμένοι εκτός, δεν έχουν διεισδυτικότητα, δεν "μιλάνε" στον κόσμο, κάποιοι γίνονται της μόδας και φεύγουν μετά, ας ρίξει ο καθένας μια ματιά στην βιβλιοθήκη του για του λόγου το αληθές

      Διαγραφή
    3. Ούτε οι προηγούμενοι είναι τίποτα σημαντικό. Κάτι Έλιοτ, κάτι Κάφκα. Καλά, ο Έλιοτ ανέβασε τον Παττακό στα αξιώματα του κράτους και οι αναγνώστες του Κάφκα διάβασαν και το μόνο που κατάλαβαν ήταν ότι έπρεπε να στείλουν τον Παπαδημούλη στην Ευρωβουλάρα. Γεγονότα. Δεν αναφέρονται αυτοί στη ζωή κι αν ποτέ οι καλύτεροι τους δηλαδή μιλήσουν τότε οι ανώμαλοι αναγνώστες οι εξουσιαστές τους έχουν την μέθοδο να διαστρέφουν. Οι συγγραφές συνέχιση της γραφειοκρατίας. Γι' αυτό τα μισά ελληνικά μπλογκ -αναμονές συμβολαιογραφείου- των εκκολαφτόμενων διανοούμενων-καταπιεστών κομματικοποιήθησαν αυτά κι απότυχαν. Και ο Άντονι Χοπινκς εμφανίστηκε στα 1981 σε τηλεοπτικό θλιβερό αμερικάνικο σόου. Γίνονταν αυτά από τα 1981 και πολύ πιο πριν στην Αμερική και η ζωή ούτε η εξόντωση της δεν άρχισαν με τα μνημόνια. Τι να διαβάσω πια και από ποιον που να αποκαλύπτει κοπινό γνώριμα των αισθήσεων και να 'ναι χρήσιμο στην παραδοχή του περιβάλλοντος με όνομα ζωή που μας περικυκλώνει. Η σχετική αποτυχία του είδους μας καταγράφεται με πολλούς τρόπους.

      Διαγραφή
    4. Νομίζω ότι η παραπάνω σουρρεαλιστική απάντηση είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς την συνολική απαξίωση των πάντων που έκανε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Θα μπορούσα να παραθέσω ένα κατάλογο με ονόματα και βιβλία - αλλά αφού δεν τα ξέρει, τι νόημα θα είχε;

      Διαγραφή
    5. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή

    6. Αυτή είναι η αλήθεια όσο και αν δεν σας αρέσει, όλοι οι λογοτέχνες που γεννήθηκαν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο διαβάζονται και κρίνονται κυρίως από αυτούς που ανήκουν στο συνάφι, και όπως δεν θάλλει η νεοελληνική λογοτεχνία έτσι δεν θάλλει και αυτή των άλλων χωρών.
      Και κάτι άλλο, ο μέσος Γερμανός-καλά για τον Ολλανδό ή τον Νορβηγό ή τον Ελβετό ούτε λόγος να γίνεται αν γνωρίζουν ονομαστικά όχι τον Μάρκαρη αλλά τον Καβάφη- όχι μόνο δεν έχει διαβάσει τον Μάρκαρη αλλά ζήτημα είναι αν γνωρίζει το όνομά του

      Διαγραφή
    7. Αφιερωμένο στον Γεώργιο Παπαδόπουλο:

      Ευρωπαίοι συγγραφείς μετά το Β’ Παγκόσμιο (Όσοι θυμήθηκα).

      1. Αναμορφωτές του παγκόσμιου θεάτρου: Μπέκετ, Ιονέσκο, Ζενέ, Όσμπορν, Πίντερ, Ντύρενματ, Βάις

      2. Νόμπελ Λογοτεχνίας: Ζιντ, Περς, Καμύ, Σαρτρ, Σιμόν, Παστερνάκ, Σολόχωφ, Μοντάλε, Σολτσενίτσιν, Γκόλντινγκ, Ναϊπολ, Μπελλ, Γκρας, Χέρτα Μύλερ, Σαραμάνγκου, Κανέττι, Μπρόντσκυ, Φο, Χίνι, Μπέκετ, Ζακς, Συμπόρσκα, Γέλινεκ, Λε Κλεζιό, Πίντερ, Τρανστρέμερ, Μοντιανό, Κερτέζ, Παμούκ, Αλεξίεβιτς (και οι 2 δικοί μας). Έχω ξεχάσει αρκετούς. Πάντως από αυτούς που αναφέρω, οι μισοί το άξιζαν.

      3. Μεγάλοι που (κακώς) δεν πήραν Νόμπελ: Ναμπόκοφ, Τόλκιεν, Καλβίνο, Εκο, Ντυράς, Περέκ, Γιουρσενάρ, Κούντερα, Ντάρελ, Τσελάν, Φάουλς, Ντυλαν Τόμας, Πρίμο Λέβι, Ράσντι, Σέμπαλντ.

      Διαγραφή
    8. Για τα μισά τουλάχιστον ονόματα νιωθει κανείς ΔΕΟΣ. [Η πιό ταιριαστή λέξη!]
      Με την παράγραφο υπ. αριθ. 3 επιπλέον και ντροπή και θυμό...

      Διαγραφή
    9. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
    10. Με το σχόλιο σας επιβεβαιώνετε την υποψία σας. Εκτός από τα πρώτα Νόμπελ - που πάντως δόθηκαν μετα το 55 (όριό μου το 45) - όλοι οι άλλοι συγγραφείς είχαν την πιο παραγωγική τους περίοδο το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και τα πρωτα 15 χρόνια του 21ου.

      Σας προσβάλει η αναφορά στον Τσέλαν και στον Σέμπαλντ;

      Κρίνετε εσείς ποιος είναι ο αγράμματος.

      Διαγραφή
    11. Κύριε Δήμου ξέρετε πολύ καλά ότι όλοι αυτοί γεννήθηκαν πριν τον Μάη του 1945, αλλά και πέρα από αυτό τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζονται χρόνο, για παράδειγμα το 1925 γεννήθηκαν εντός Ελλάδος ο Θεοδωράκης και ο Χατζηδάκις αλλά είναι γεννήματα ουσιαστικά μιας Ελλάδας που κινιόταν και ζούσε και στις δύο πλευρές του Αιγαίου πελάγους και από την Κωστάντζα μέχρι την Αλεξάνδρεια, μιας Ελλάδας που πλέον δεν υπήρχε, για αυτό και δεν πρόκειται να ξαναβγούν.
      Κάτι για εσάς προσωπικά, λέτε για την αναγνώριση που έχετε στην Γερμανία κτλ, εγώ είμαι Ηλεκτρονικός, δεν έχω καμιά άμεση σχέση με τα γράμματα, και όμως και σας ξέρω και σας έχω διαβάσει, και σαν και εμένα πολλοί στην Ελλάδα, μιλούνια, πόσοι Γερμανοί Τεχνικοί, ανθρώποι που δεν είναι του σιναφιού σας ή που δεν κινούνται μέσα στους πνευματικούς και λογοτεχνικούς χώρους νομίζετε ότι σας ξέρουν;

      Διαγραφή
    12. Ούτε ο Θεοδωράκης ούτε ο Χατζιδάκις έξω από την μουσική είναι γεννήματα ουσιαστικά μιας Ελλάδας. Από μόνοι τους δεν είναι τίποτα. Στην Ελλάδα φτερουγίζει ζωή ζώσα, κ. Παπαδόπουλε. Και τα πράγματα της ζωής μπορούν να γίνουν ακόμη και αν οι ελάχιστες ιδέες και οι μικρές πράξεις των Θ. και Χ. εξαφανιστούν. Εμένα ο διανοούμενος Χατζηδάκις σήμερα μου είναι άχρηστος. Ό,τι σκέφτηκε δεν έρχεται φυσιολογικά και λογικά σε εμένα. Ένα σύννεφον αυτόν επικαλύπτει. Και ο Θεοδωράκης επίσης. Τι με νοιάζει εμένα ο πολιτικός Θεοδωράκης; Δεν κάνουμε δημόσιες σχέσεις. Εδώ ζούμε. Χρειάζομαι κάτι καλύτερο από επαγγελματίες μουσικούς που λένε και καμιά εξυπνάδα. Άλλο η μουσική. Ήταν ημισυγκινητικός ο Θ. σε μια εκπομπή όπου καλούσε στην διάδοση του έργου του. Ημισυγκινητικός επειδή φαινόταν ότι είχε κατακτήσεις αγαθές προθέσεις και μιλούσε ειλικρινά. Αλλά η Σπίθα δεν βγάζει νόημα. Και εγώ χρειάζομαι να 'χω πρόχειρο το νόημα της ζωής...

      Διαγραφή
    13. Όσο λαϊκιστής και να είναι ο Θεοδωράκης ή κάπως ξύλινος κάποιες φορές στα γραπτά του ο Χατζηδάκις εμένα με συγκινούν μέσα από την μουσική τους και τα διάφορα περιστατικά της ζωής τους που διηγούνται, καταλαβαίνω ότι εκφράζουν αυτό το πνεύμα της γενιάς του μεσοπολέμου, αυτής που γεννήθηκε μεταξύ 1925-35 στην οποία άνηκε και ο πατέρας μου, μιας γενιάς εξοικειωμένης από γεννησιμιού της με τον θάνατο.

      Διαγραφή
    14. Γιατί εγώ να εξοικειωθώ μέσα από τα βιβλία με τον θάνατο; Δεν μπορώ με το δικό μου νου να τον εξετάσω;

      Διαγραφή
  16. Δεν ξέρω αν τα Νόμπελ άλλων χωρών -ιδίως τα "ποιητικά"- έχουν μεταφράσεις ικανές στην πληθώρα των γλωσσών του κόσμου και πωλήσεις ανάλογες.
    Εκείνο που ξέρω είναι ότι οι μορφωτικοί ακόλουθοι και τα ινστιτούτα ξένων χωρών που βρίσκονται στην Ελλάδα όπως και αλλού στον κόσμο εργάζονται αδιαλείπτως και παραγωγικότατα προς την κατεύθυνση της προώθησης των συγγραφέων τους. Κι από τη μεριά μας κάτι συνέβαινε στο παρελθόν [με Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία κυρίως ] αλλά πλέον το Χρέος μας στέκει πιο πάνω από τις προθέσεις...
    Η γλώσσα μας είναι στενό ρούχο κι έχει τη δική της χάρη & αυτονομία όταν ακούγεται και διαβάζεται … «επί τόπου». Δεν είναι επ’ ουδενί μια παγκόσμια γλώσσα... Παρά έξω από την πόρτα μας αμφιβάλλω αν πεσμένη μέσα σε "ξένα λόγια" αποχτά κάποιο ενδιαφέρον. Κι αναρωτιέμαι ποιό κοινό θα αγκαλιάσει μια γλώσσα που δεν του χαρίζει ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ.
    Περίκλειστο σύμπαν. Καταδικασμένο να χαθεί στο εσωτερικό χωνευτήρι...

    Τώρα ότι από Θ. Βαλτινό, κι ότι από Γ. Χειμωνά να πας να μου μεταφέρεις "στα ξένα" εμπορική αποτυχία από χέρι θα είναι. Κι ότι Δημ. Χατζή. Κι ότι Καρούζο... Τα ίδια ακριβώς!

    -Η Κική Δημουλά γιατί δεν πουλά; Ερωτηματικόν.

    -Νομίζω ότι ο Β. Βασιλικός πρέπει να πούλησε καλά στον καιρό του. (Μετά τον Καζαντζάκη: Aυτός!). Kι ο Κ. Ταχτσής. Ο θεατρικός Δ. Δημητριάδης δεν ξέρω τι κάνει στο Παρίσι. ¨Ή τι έκανε παλιότερα εκεί ο Η. Πετρόπουλος. Και ο Β. Αλεξάκης…

    Οι "έλληνες συγγραφείς της διασποράς" δεν "πιάνονται". [εντύπωση: Δεν αναφέρθηκε κανείς στον Τζ. Πελεκάνος]. Δεν αφορά αυτούς η ανάρτηση του οικοδεσπότη. Δεν μιλούμε για εκείνους που γράφουν και κυκλοφορούν τα βιβλία τους στα αγγλικά -[ή όποια άλλη γλώσσα] αλλά για όσους συμβαίνει να προσπαθούν να σπάσουν τα δεσμά της γλώσσας και να φύγουν KYΡΙΩΣ με όπλο τ ο ν μ ύ θ ο έξω….
    Οι διανοητές μας τα πήγαν μάλλον καλά. Κορν. Καστοριάδης, Παν. Κονδύλης, Κ. Αξελός, Κ. Παπαϊωάννου.
    Το γιατί τα ελληνικά λογοτεχνικά best sellers δεν ευημερούν-προωθουνται εις την ξένην είναι φανερό πως δεν αντέχουν [ενδεχομένως και οι ατζέντηδες & εκδοτικοί οίκοι δεν έχουν τις δυνάμεις να τα προωθήσουν-αρκούνται στο τιράζ 5-6 εκδόσεων ελληνιστί] . Για παράδειγμα ας προσπαθήσει πχ ο πολύ καλός Παπαμάρκος να μεταφέρει στ' Αγγλικά –που ξέρει ο ίδιος πολύ καλά- το βραβευμένο του «Γκιάκ». Θα δοκιμάσει παταγώδη αποτυχία.

    Ο Τσίρκας δεν έκλεψε αλλά πάτησε για τα καλά πάνω στο κουαρτέτο του Λ. Ντάρελ για να γράψει τη τριλογία του. Είναι σαφές...

    "Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνικήν" και μ' έκαψε πρέπει να λέμε.... Εδώ στα ακρογιάλια του Ομήρου. Και δεν υπάρχει πλέον χρήμα να μεσολαβήσει μεταξύ της πένας και του διεθνούς αναγνωστικού κοινού. Και προπαντός δεν υπάρχει το δημοφιλές μυθιστόρημα που θα αφορά. Άλλη ατυχής συγκυρία...

    ΥΓ. Ο οικοδεσπότης μας νιώθω πως τούτη την ώρα θρηνεί για την φρικτή επίθεση στη δεύτερη πατρίδα του [Μόναχο…] από κάποιον …που με το δάχτυλο στην σκανδάλη ή υψωμένο στον ουρανό θέλησε να μας επιβάλλει τη μία και μοναδική του αλήθεια…
    Σύντομα και στα δικά μας…

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Τα Νόμπελ πουλάνε - τα ποιητικά λιγότερο. Αλλά συγγραφείς που ήταν άγνωστοι όπως ο Μοντιανό, η Αλεξέγιεβιτς, έγιναν μπεστσέλερ.

    Από τους δικούς μας μόνο το Ζ του Βασιλικού πούλησε - τότε. Ο Αλεξάκης θεωρείται Γάλλος - όπως και ο Καστοριάδης.

    Ναι με έχει συγκλονίσει το κακό στο Μόναχο. Το ήξερα καλά αυτό το εμπορικό κέντρο. Περιμένω νεότερα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. πού πάμε;
    -
    Και τώρα νύχτα παγωμένη άγρια και συννεφιασμένη, ξεπεσμός

    γιατί να είν' το παράπονο σου, σαν οπτασία το ερωτικό σου, στεναγμός

    γιατί να σου μιλούν τα αστέρια, τι θέλεις βράχε μες τη μιζέρια, κόμπος λαιμός

    μια μικροπαντρεμένη, είναι η ζωή μέσα χαμένη, αστραφτερός

    μια αγκαλιά και ένα συγγνώμη, τι θέλει ο άλλος μην τα ρωτάς, πικρός καημός

    κι αν δεν σε πίκραναν όσο τόχαν, ειν' που είχες, άνηκες, νιώθαν, αχ τι λυγμός


    μια μέρα θα μου πεις για κείνη, είναι η καρδιά σου που την προσκύνει, μικρός θαμπός

    κι όμως δεν ήταν όλα ψέμα, μες απ τα όνειρα τα ξένα, κάθε αρχή και τελειωμός.

    ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

    Υ.Γ.
    Καρούζος και Καρούζος, μας ζαλίσατε τον έρωτα….

    D.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σχετικά με το υστερόγραφό σας: σας κατανοώ.Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων που παρακολουθώ το μπλογκ,δύο εξ αγχιστείας και τρεις εξ αίματος συγγενείς απεβίωσαν λόγω οξείας "καρουζίασης".Εγώ,ευτυχώς,εμβολιάσθηκα μικρός...

      Διαγραφή
  19. Θα αργήσουμε πολύ να δούμε ένα μεγάλο Ελληνικό μυθιστόρημα που να ξεπερνάει τα σύνορα. Είμαστε ακόμα αστερισμό της ποίησης, αν και μάλλον ούτε και σε αυτήν τα πηγαίνουμε περίφημα τις τελευταίες δεκαετίες εν συγκρίσει με το παρελθόν...

    Δεν συμφωνώ ότι φταίνε πάντα τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται οι Έλληνες συγγραφείς. Ο Μαρκες εμπνεύστηκε απ' το χωριό των παππούδων του και εκμεταλλευόμενος τη μυθολογία της λατινικής Αμερικής, δημιούργησε ένα μυθιστορημα-ποταμο με παγκόσμια απήχηση. Ίσως αυτή να είναι η εγγενής αδυναμία μας. Πώς μιλώντας για τα καθ' ημάς να γράψεις κάτι που να μην προσφέρεται μόνο για εσωτερική κατανάλωση.

    Θα πρόσθετα και την Μαργαρίτα Καραπάνου στους συγγραφείς που τα κατάφεραν και έξω, έστω και αν κάποια έργα της γράφτηκαν εξαρχής στα γαλλικά. Κυρίως φυσικά για την Κάσσανδρα και τον Υπνοβατη.Το να σου βγάζουν το καπέλο συγγραφείς όπως ο Απνταικ, δεν είναι και λίγο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αλίμονο πια να συζητάμε τις γυναίκειες οπτικές. Ότι ένα κορίτσι θα δει το ποθούμενο γυμνό σώμα προσαρμόζοντας καθρεφτάκι, κρυφά. Καταστροφικά ψέματα. Όλα τα κορίτσια κάθονται στα πλαστικά καθίσματα: κόκκινα, γαλάζια, πράσινα ανοιχτά, βιολετιά. Επίσης, τα κορίτσια διαθέτουν μάτια φυσιολογικά, όπως όλα τα άλλα πλασματάκια και μπορούν να βλέπουν καθαρά, φανερά και ελεύθερα τις γυμνές εκτάσεις και τις προεκτάσεις και να μεταχειρίζονται τα δάχτυλα όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί όταν παραδεχτούν την όραση και την αφή ωσάν ελευθερίες. Μία κοπέλα πριν αρχίσει παράσταση της νύχτας άλλαζε τα ρούχα της στο θάμνο και κουνούσε τη μέση τρελαμένη, χαρούμενη.

      Διαγραφή
    2. "Θα πρόσθετα και την Μαργαρίτα Καραπάνου στους συγγραφείς που τα κατάφεραν και έξω"

      Ίσως και η Ζυράννα Ζατέλη με το "Και με το φως του λύκου επανέρχονται".

      Αν και προσωπικά δεν καταλαβαίνω γιατί ακριβώς αυτό το έργο βρήκε τόση απήχηση. Μάλλον είναι το πιο πληκτικό βιβλίο που έχω διαβάσει ποτέ. ;-) Η γερμανική μετάφραση είναι εξαιρετική, αλλά το ίδιο το κείμενο δε μου λέει απολύτως τίποτα.

      Διαγραφή
  20. Σχετικά με τις μεταφράσεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Πέτρου Μάρκαρη θα ήθελα να πω κάτι που με ενοχλεί πάρα πολύ.

    Σε μια συνέντευξη για το "Diogenes Magazin" (ένα περιοδικό του εκδοτικού οίκου "Diogenes" ο οποίος εκδίδει τις γερμανικές μεταφράσεις των βιβλίων του) ο Μάρκαρης αποκάλυψε με ποιο τρόπο "επεμβαίνει" στις μεταφράσεις των βιβλίων του.

    Λέει ότι πρώτα ολοκληρώνει την οριστική εκδοχή του πρωτότυπου (δηλαδή το ελληνικό κείμενο) του εκάστοτε βιβλίου (με βάση τα σχόλια του εκδότη του, της ελληνίδας επιμελήτριας των εκδόσεών του και της κόρης του). Και περιγράφει τη συνέχεια ως εξής (η συνέντευξη είναι στα γερμανικά, η ελληνική μετάφραση δική μου):

    "Mit der deutschen Lektorin bei Diogenes erstellen wir eine weitere Fassung: die europäische Version. Nach meinem ersten Roman sind wir daraufgekommen, dass vieles, was ich schreibe und zitiere, spezifisch auf Griechenland bezogen und für den europäischen Leser nicht verständlich ist. Da muss man mutig sein und kürzen. So entsteht eine Fassung, die für alle ausländischen Verleger verbindlich ist."
    Πηγη: Diogenes Magazin, Nr. 8, 2011
    (βλ. σελίδα 51 στο issuu.com [= σελ. 48 του περιοδικού])

    "Με τη γερμανίδα επιμελήτρια στο Diogenes δημιουργούμε άλλη μία μορφή: την ευρωπαϊκή εκδοχή. Ύστερα από το πρώτο μου μυθιστόρημα διαπιστώσαμε ότι πολλά απ’ όσα γράφω και παραθέτω, αναφέρονται ειδικά στην Ελλάδα και δεν είναι κατανοητά για τον Ευρωπαίο αναγνώστη. Με αυτό το δεδομένο, χρειάζεται θάρρος και απαιτείται να κάνεις περικοπές. Έτσι γεννιέται μια εκδοχή, η οποία είναι υποχρεωτική για όλους τους ξένους εκδότες."

    Με άλλα λόγια: Στο διεθνές αναγνωστικό κοινό σερβίρεται ένας "Μάρκαρης light", ας πούμε. Μα τι βάρβαρη πράξη! Ο ίδιος ο συγγραφέας "ευνουχίζει" το έργο του, με σκόπο να γίνει "εύπεπτο" για τους ξένους αναγνώστες.

    Κάποια άλλη φορά έχω γράψει για την ισοπέδωση που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση σε πολιτιστικά θέματα. Να που έχουμε ένα θλιβερό παράδειγμα από τον χώρο της λογοτεχνίας.

    Για τις συγκεκριμένες επιπτώσεις που έχει αυτή η επέμβαση στις μεταφράσεις δεν μπορώ να πω τίποτα γιατί μέχρι στιγμής έχω διαβάσει (συγκριτικά) μόνο το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα του Μάρκαρη, δηλαδή εκείνο όπου δεν έγιναν ακόμα περικοπές ("Νυχτερινό δελτίο" = "Hellas Channel" ως τίτλος της γερμανικής [!] έκδοσης). (Παρεμπιπτόντως: δεν θυμάμαι κάποια ιδιαίτερα στοιχεία στο βιβλίο τα όποια θα μπορούσαν να είναι δυσνόητα ή ακατανόητα για έναν αναγνώστη εκτός Ελλάδος.)

    Και να φανταστεί κανείς πως από τότε κυκλοφόρησαν περίπου 10 με 12 άλλα μυθιστορήματα του Μάρκαρη σε γερμανική μετάφραση. Όλα λοιπόν ευνουχισμένα, όλα "καθαρισμένα" από "ενοχλητικά" στοιχεία που έχουν σχέση με την ελληνικότητα της εκάστοτε ιστορίας.

    Η λύση για το πρόβλημα που απασχόλησε τον Μάρκαρη θα ήταν αυτονόητη και απλή: Δυσνόητα σημεία σε ένα μεταφρασμένο κείμενο επεξηγούνται σε υποσημειώσεις ή σε κάποιο συμπληρωματικό κείμενο στο τέλος του βιβλίου. Ως μορφωμένος άνθρωπος ο Μάρκαρης οπωσδήποτε το ξέρει αυτό. (Ας μην ξεχνάμε αυτό που αναφέρει και ο ΝΔ πιο πάνω σε κάποιο σχόλιο: ότι ο Μάρκαρης μετέφρασε μάλιστα το "Φάουστ" του Γκαίτε στα ελληνικά!) Προτιμά, όμως, την – εμπορικά σίγουρα πιο αποτελεσματική – μέθοδο του ακρωτηριασμού των κειμένων του.

    Συμφωνείτε με αυτό το παράπονό μου, κύριε Δήμου;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πολύ ενδιαφέρον το ξετρύπωμα αυτής της συνέντευξης του Μάρκαρη από τον Viennezos ...
      [Απογοητευτικό, κιοτήδικο και Μαντάμ -Σουσουδικό το βλέπω από μέρους του -κατά τα άλλα- άξιου συγγραφέα και μεταφραστή].

      Διαγραφή
  21. Συμφωνώ. Η καλή λογοτεχνία είναι καλή γιατί είναι παναθρώπινη. Ακόμα και η πολύ τοπική, μέχρι και φολκλορική (π. χ. Λόρκα) μέσα από το τοπικό βγάζει παγκοσμιότητα. Μου φαίνεται αστείο και περιττό να γίνεται συγγραφή επί μέτρω - δηλαδή τα Ελληνικά πρωτότυπα είναι bons pour l'Orient (δηλαδή δεύτερης ποιότητας - καλά για την Ανατολή) που λέγανε παλιά. Πράγματι με τρεις ή δέκα υποσημειώσεις θα λυνόταν το πρόβλημα. Καλύτερα ακόμα να γράφονταν από την αρχή τα βιβλία έτσι που να ισχύουν παντού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Καλύτερα ακόμα να γράφονταν από την αρχή τα βιβλία έτσι που να ισχύουν παντού."

      Μα, κύριε Δήμου, αυτή η τελευταία σας φράση (με τα υπόλοιπα εν μέρει συμφωνώ) είναι χειρότερη από αυτό που κάνει ο Μάρκαρης!

      Ένας καλλιτέχνης (και ας υποθέσουμε πως και ο Μάρκαρης γράφει τα αστυνομικά του μυθιστορήματα ως καλλιτέχνης) δεν είναι (ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι) ούτε κατασκευαστής κάποιου καταναλωτικού προϊόντος ούτε ... διαφημιστής (που και οι δύο έχουν ως κεντρικό – ή ακόμα και μοναδικό – σκοπό να δημιουργήσουν κάτι που να "μιλά" / πουλιέται σε όσο το δυνατόν περισσότερους αποδέκτες).

      Ακριβώς η πιο πάνω ιδέα σας αποδεικνύει τι κίνδυνοι και τι μειονεκτήματα συνδεόνται με την παγκοσμιοποίηση στον πολιτιστικό τομέα. (Αυτό ισχύει βέβαια και για τον κινηματογράφο, τη μουσική κ.λπ.)

      Περιττό, νομίζω, να σχολιάσω πιο αναλυτικά την πρόταση/συμβουλή σας (η οποία δεν φανερώνει τον στοχαστή και τον άνθρωπο των γραμμάτων μέσα σας, αλλά αντίθετα τον πραγματιστή και πρώην διαφμημιστή).

      Μόνο ένα ακόμα: Δεν βλέπετε ο ίδιος την αντίφαση με όσα γράφετε (σωστά, κατά τη γνώμη μου) μόνο 2-3 γραμμές πιο πάνω; Δηλαδή:

      "Μου φαίνεται αστείο και περιττό να γίνεται συγγραφή επί μέτρω"

      Διαγραφή
    2. Περιττό αυτό το σχόλιο. Έδωσα με τον παράδειγμα του τοπικού αλλά και παγκόσμιου Λόρκα, το παράδειγμα τι εννοώ με το παντού. Το διαστρέψατε!

      Διαγραφή
    3. Μα γενικά δεν θεωρώ πως ένας καλλιτέχνης θα έπρεπε να σχεδιάσει το εκάστοτε έργο του με γνώμονα την οικουμενική του αποδοχή. Αυτό ισχύει και για ενδεχόμενες τοπικές προσμείξεις.

      Διαφορετικά έχουμε καθαρά φολκλορικά αποτέλεσματα όπως ο "Alexis Zorbas" του Anthony Quinn ο οποίος ως "γνήσιος Έλληνας" χορεύει ... συρτάκι. Ή τη Νάνα Μούσχουρη η οποία τραγουδώντας το κιτς του Χατζιδάκι "Weiße Rosen aus Athen" ("Άσπρα τριαντάφυλλα από την Αθήνα") έκανε το δυτικό κοινό να νομίζει πως με αυτό τον τρόπο ακούει "αυθεντική ελληνική μουσική" (Youtube).

      Πολύ χειρότερα ακόμα παραδείγματα υπάρχουν βέβαια στον αυστριακό ψευτο-πολιτισμό.

      ΄Όσο για τον Λόρκα: Άλλο η αναφορά σε κάτι τοπικό να αποκτά παγκόσμια φήμη και αποδοχή χωρίς να το έχει επιδιώξει ο δημιουργός (και φαντάζομαι πως κάπως έτσι έγινε στην περίπτωση του Λόρκα), και άλλο να δημιουργείται εκ των προτέρων ένα έργο (ταινία, τραγούδι, χορός, βιβλίο) με αυτό το σκοπό. Σε αυτό το δεύτερο ανταποκρίνεται η πρότασή σας: "Καλύτερα ακόμα να γράφονταν από την αρχή τα βιβλία έτσι που να ισχύουν παντού." Δηλαδή: "Τοπικά στοιχεία ναι – αλλά μόνο σε μια μορφή που είναι αρεστή σε ένα διεθνές κοινό."

      Διαγραφή
    4. Πάλι παρερμηνεία. Δοκιμάζω ξανά μήπως και τελικά καταλάβετε αυτό που λέω: όταν ένα έργο είναι αυθεντικά τοπικό - τότε αυτόματα είναι και παγκόσμιο. Χωρίς προσπάθεια προσαρμογής. Με έχετε μπερδέψει με τον Μάρκαρη!

      Διαγραφή
    5. Σωστά!
      «Όσο πιο επαρχιακή είναι η λογοτεχνία τόσο πιο παγκόσμια είναι» .
      (τάδε έφη Άμμος Οζ).

      Διαγραφή
    6. Καταλαβαίνουμε ότι σαν άσκηση για την συμπύκνωση της έκφρασης η διαφήμιση είναι χρήσιμη - ίδια εξάσκηση η ποίηση. Θα είναι βαρετές οι δουλειές τύπου διαφήμιση...δηλαδή να μην κάνουμε αυτό που θέλουμε και να μην ευχαριστηθούμε με δικό μας τρόπο την δραστηριότητα του δικού μας νου...αλλά να κολυμπάμε σε ένα κομμάτι ωκεανό από θολούρα...με τραπεζικά βιβλιάρια που δεν μας σημαίνουν τίποτα...να ζούμε στα 1976...βαρετά...έξω από τη ζωή μας...αλλά η εξήγηση για την ύπαρξη και την δυσκολία της συμπύκνωσης της έκφρασης μάλλον αληθεύει 100%. Το τι επαγγέλεται κάποιος για να επιβιώσει ειρηνικά δεν είναι θέμα. Αρκεί να μη μας απασχολεί έμμεσα ή άμεσα καθημερινώς με τα άγχη της δουλειάς του. Αυτό ενώ το παθαίνουμε αν δούμε τηλεόραση, δεν το διαβάσαμε σε κάποιο από τα βιβλία ή στο μπλογκ αυτό.

      Διαγραφή
  22. Ο συνδυασμός έγινε. Άκουσα για το Κιβώτιο από τον ίδιο άνθρωπο την ημέρα που μου είπε και για τα Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά. Η ταύτιση επίσης έγινε: Κιβώτιο = Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά. Αυτό εγώ ένιωσα. Το μυαλό μου με βοήθησε να νιώσω αυτό. Ω εγώ θέλω να ζήσω. Θα ακούω τους ήχους του μυαλού μου και έτσι δε θα μπω με την απόφαση μου στην τάφρο του παραλογισμού για να πάω να γίνω πληροφορία. Η ελληνική λέξη "τερματικό" απέθανε. Η ελληνική λέξη "κυβερνητική" απέθανε. Αν θέλω να μάθω πόσο ήταν βάρβαρες οι φήμες της ότι δεν υπάρχουνε οικονομία και οικονομικές αποφάσεις που σκοτώνουν, το νιώθω αυτό μόνο με το μυαλό μου. Δεν πρέπει να νιώθω εκείνα που δεν μου αρέσουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  23. Ο Νίκος Καρούζος:

    ΤΡΙΠΤΥΧΟ
    Η γραπτή ποίηση
    σωριάστηκε στο στήθος μου
    σαν ένα τίποτα.
    *
    Ο Νίκος Καρούζος:
    "οπότε εβγήκα γρήγορα στο προαύλιο έξω να μαζέψω τις καρέκλες
    και χούγιαξα τον ουρανόφυτο Θεό σας με σεισμογόνα μουσική μου
    σε διαστάσεις τρομαχτικής σημειογραφίας που μόνη της έφθινε
    ήτανε δυστυχείς φιλόλογοι και άλλοι ολιγοφρενείς επαγγελματίες
    τα τιμάρια-γυναικάρια συνερίζονταν κι ανάστρεφαν επιθέσεις
    κανένας δε θα μπορέσει να θωρακίσει τους φυτοφάγους ελέφαντες
    δεν ξέρω πια τι μου επιφυλάσσεται τύπτω γωνίες κάθετες και
    διδάσκω
    θεραπείες από μνήμης".
    *
    Ο Νίκος Καρούζος:

    ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΙ ΣΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΥΨΗ
    στην αγχώδη μου έλλαμψη που βόσκει ανάμεσα
    σ’ αυτή την αιωρούμενη ανάσταση της σκόνης
    ανηφορίζοντας από κακοτράχαλα χώματα
    σε κάτι ρόμβους νοερούς επιμένοντας ολομόναχος
    τις γοερές να ξεκοιλιάζω γουρούνες: τα έκφυλα σύγνεφα
    με μια παμπάλαια χακί ντακότα την ποίηση
    στα ύψη στο αγέρινο σκυλάδικο
    που φωνασκούν ερίζοντας χυδαία τ’ αστροπελέκια.
    Τα πόδια μου δεν είναι πια στα κάθετα χιλιόμετρα
    η νηστική αρχαία μου φιλοδοξία
    τα μουσικά μου μαθηματικά διανύοντας
    (θυμάμαι από δω-πάνω τους καλοκαιριάτικους δρόμους
    τις ρόδινες εκείνες φτέρνες των γυναικώνε να ξεχειλώνουν
    επάνωθε σε κακορίζικα ξυλοπάπουτσα)
    στα ύψη τ’ ακοινώνητα όπως ο μαύρος κι άραχλος πεθύμησα
    ν’αδράξω με τ’ αριστερά μου δάχτυλα
    της θεότρελης αστραπής τη γρήγορη γεωμετρία
    πιάνοντας το μπατίρη ουρανό (κι ας λένε...) απ’ τα κέρατα:
    Το Σείριο και τον Αντάρη τον αποτρόπαιο
    λιανίζοντας το ύψος ανεχόρταγα
    με μια παμπάλαια χακί ντακότα την ποίηση.
    *
    Ο Νίκος Καρούζος:
    "Το ποίημα είν' ένα κουρδισμένο παλιοπαίχνιδο
    φτιαγμένο για να φτερουγίσει."

    ---
    Θα ισχύουν τα ανάλογα για όλα τα ποιήματα του λόγου ανεξαιρέτως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νίκο,
      νομιζω πως το blog εχει πια τα ...Άπαντα του Νίκου Καρούζου [και τους τρεις τόμους!] on line... και σε πρώτη ζήτηση.
      Φοβαμαι πως θα σου ζητήσει δικαιώματα ο ΙΚΑΡΟΣ [εκτός κι αν είναι φίλοι σου και στο σ'χωρνάνε..)

      Διαγραφή
    2. Ελπίζω όχι: είναι φίλοι, τέως εκδότες μου, και επιπλέον εμείς ...διαφημίζουμε Καρούζο δωρεάν.

      Διαγραφή
  24. Ο Καβάφης πουλάει επειδή είναι μεταφράσιμος διότι τους στίχους του τους σκεφτόταν (και) στα αγγλικά. Αυτό το μαρτυρά μια συζήτηση με τον ίδιο, έναν άλλο που την κατέγραψε και δεν τον θυμάμαι και -νομίζω- ως τρίτο τον Καζαντζάκη ο οποίος φαινόταν να αισθάνεται ένα δέος.

    Όταν άρχισαν την συζήτηση περί στιχουργίας έμειναν άφωνοι από τους δαιδάλους που περνούσε το μυαλό του Καβάφη για να καταλήξει σε μια λέξη. Ένα ποίημα του έπαιρνε περίπου ένα με ενάμισυ χρόνο εντατικής εργασίας.

    Η αρχική νοητική εικόνα που ήθελε να εκφράσει ήταν συγκεκριμένη και στέρεη. Την προσέγγιζε με διάφορους τρόπους που φαίνονται στα κρυφά και αποκηρυγμένα.

    Κάθε ποίημά του έχει ορισμένες λέξεις που ξεχωρίζουν.

    1. Aυτά ο Νέρων. Και στην Ισπανία ο Γάλβας
    κρυφά το στράτευμά του συναθροίζει και το ασκεί,
    ο γέροντας ο εβδομήντα τριώ χρονώ.

    Εδώ είναι η λέξη ‘συναθροίζει’ που σαφώς είναι μετάφραση στα ελληνικά του gathering. Πόσο προσεκτικά δεν γράφει ‘μαζεύει’ ή ‘συγκροτεί’ ή κάτι άλλο.

    2. είχαν, σαν έγινε σκουπίδι η μάνα των Μακεδονία.—
    Ν’ αρχίσει το τραπέζι. Δούλοι· τους αυλούς, τη φωταψία.

    Εδώ είναι η ‘φωταψία’ που σαφώς μεταφράζει το glamour.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  25. Η πολιτισμική διαφορά είναι κατά την γνώμη μου, η αιτία της χαμηλής διείσδυσης της νεοελληνικής λογοτεχνίας στην Δύση.Πολύ χαρακτηριστικό το παραδείγμα του Μάρκαρη, που αναφέρει ο Viennezos. Ένα άλλο είναι αυτό της ποίησης του Καβάφη, που έγινε διεθνώς γνωστή, γιατί είναι απαλλαγμένη από μεταφυσικά στοιχεία και συναισθηματικές υπερβολές, πράγματα αυτονόητα, αλλά και αναμενόμενα για τον Έλληνα αναγνώστη, λόγω της ανατολίτικης νοοτροποίας του, αλλά ξένα και ακαταλαβίστικα για τους δυτικούς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @ Anonymous:

      Και εγώ νομίζω ότι η πολιτισμική διαφορά και η νοοτροπία παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην αποδοχή ή μη κάποιου έργου (φυσικά δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και δεν αφορά μόνο τον τομέα της λογοτεχνίας).

      Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα περιγράφει η μεταφράστρια Birgit Hildebrand στη συνομιλία που ανέφερα πιο πάνω. Έχει μεταφράσει στα γερμανικά μεταξύ άλλων το βιβλίο "Η μητέρα του σκύλου" του Παύλου Μάτεσι και λέει σχετικά:

      "Also der Matessis hatte damals sehr gute Buchkritiken bekommen und hat sich deshalb nicht unbedingt sehr viel besser verkauft, weil es ein relativ schwieriges Buch ist, und Leser lieben die schwierigen Bücher ja nicht so sehr, vor allem wenn sie sehr komplizierte Inhalte haben oder sehr traurige Inhalte."
      Πηγή: Birgit Hildebrand

      "Το βιβλίο του Μάτεσι [= η γερμανική έκδοση] πήρε τότε πολύ καλές κριτικές, χωρίς αυτό να σημαίνει πως πούλησε και πολύ καλύτερα. Διότι είναι ένα σχετικά δύσκολο βιβλίο, και οι αναγνώστες άλλωστε δεν αγαπούν και τόσο τα δύσκολα βιβλία, ειδικά όταν έχουν πολύ περίπλοκο περιεχόμενο ή πολύ θλιβερό περιεχόμενο."

      Διαγραφή
    2. Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Μάτεσι και δεν έχω γνώμη γι`αυτό, πάντως δεν μιλούσα για ευπώλητα βιβλία. Παρεμπιπτόντως, στην Βιέννη σπούδασα και εγώ, ωραίες εποχές, υπέροχη πόλη, servus!

      Διαγραφή
    3. "Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Μάτεσι και δεν έχω γνώμη γι`αυτό"

      Ούτε εγώ – αλλά μου φαίνεται πολύ χαρακτηριστικό αυτό που λέει η Birgit Hildebrand σχετικά.

      Στην Ελλάδα το βιβλίο σημείωσε επιτυχία απ’ ό,τι ξέρω – παρ’ όλο που προφανώς πρόκειται για δύσκολο βιβλίο. Γιατί όχι και στο γερμανόφωνο χώρο;

      Είναι θέμα πολιτισμού και νοοτροπίας κατά πόσο οι άνθρωποι είναι ικανοί και πρόθυμοι να ασχοληθούν και με απαιτητικά ή θλιβερά θέματα. Είμαι πεπεισμένος ότι πολύ πιο ανεπτυγμένα είναι τέτοια προσόντα στους Έλληνες (ή και σε άλλους λαούς της Μεσογείου) απ’ ό,τι στους Αυστριακούς, ας πούμε. (Μια και σπουδάσατε στη Βιέννη, μάλλον θα έχετε νιώσει την τεράστια διαφορά.)

      Φυσικό είναι ότι τέτοια διαφορά επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική παραγωγή (όχι μόνο τη λογοτεχνική βέβαια) καθώς και την αποδοχή (ή μη) αυτής της παραγωγής σε άλλη χώρα.

      Το ξέρω και από συγκεκριμένη προσωπική εμπειρία: Έχω μεταφράσει από τα ελληνικά στα γερμανικά ένα από τα καλύτερα βιβλία που ξέρω – σύγχρονη λογοτεχνία με πολύ επίκαιρη θεματολογία η οποία αφορά τους ανθρώπους πανευρωπαϊκά (εν συντομία: οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο στη σύγχρονη κοινωνία με την προσπάθειά του να μείνει πιστό στον εαυτό του και να τα βγάλει πέρα με την αποξένωση από το περιβάλλον του). Σοβαρή, "δύσκολη" θεματολογία λοιπόν, το βιβλίο γραμμένο χωρίς οποιαδήποτε χιουμοριστική ή ειρωνική διάθεση και σε ένα αρκετά απαιτητικό ύφος. Ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν η αιτιολογία κάποιων εκδοτικών οίκων γιατί δεν ενδιαφέρθηκαν για το βιβλίο: δηλαδή το ότι είναι πολύ δύσκολη και σοβαρή υπόθεση το εν λόγω κείμενο και μάλλον δεν θα τραβούσε αρκετή γερμανόφωνη πελατεία.

      Αντίθετα, στην Ελλάδα – σύμφωνα με όσα μου είπε η ίδια η συγγραφέας – το βιβλίο πούλησε αρκετά καλά (και εκείνη έχει δημοσιεύσει ύστερα και άλλα μυθιστορήματα στον ίδιο εκδότη).

      Και δυστυχώς πρέπει να το παραδεχτώ και εγώ ο ίδιος: μια γερμανική έκδοση μάλλον δεν θα είχε πέραση. Λείπει σε ένα ευρύτερο γερμανόφωνο κοινό το αισθητήριο (ή να το πούμε και πιο ξεκάθαρα: το επίπεδο) για τέτοιου είδους βιβλίο.

      Διαγραφή
  26. Κατά τη γνώμη μου, για να απαντήσω στο βασικό ερώτημα του τίτλου, η ελληνική λογοτεχνία είναι ανύπαρκτη στο εξωτερικό γιατί στο εσωτερικό δεν υπάρχουν αναγνώστες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

  27. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΡΑΤΣΑ (ημι-άσχετον)
    _______________________________________________

    Άκουσαν -λένε- τον 18χρονο "μακελάρη του Μονάχου" εκεί όπου γυρόφερνε -ΑΝΕΝΟΧΛΗΤΟΣ και συχνά σε συνομιλία με τον κόσμο κάτου , εναντίον του οποίου περιστασιακά πυροβολούσε κι όλας...- να δηλώνει ..."Είμαι Γερμανός!".
    Προγνωστικό: ΨΥΧΩΣΗ!
    Καμιά σχεση με τρομοκρατία. Η "κινησιολογία" του δράστη...
    Νευρικός, σαν αγρίμι παγιδευμένο, σε σύγχυση-αμφιθυμία. Το ένα και μοναδικό όπλο [πιστόλι], και μόνος χωρίς συνεργούς... Πυροβολούσε ακάλυπτος. Καμιά σχέση με τα εκπαιδευμένα τζιμάνια του τζιχάντ. Ύστερα αυτοκτόνησε.
    Ωστόσο Γερμανο-ιρανός είπαν τα media και η αστυνομία...

    "Είμαι γερμανός!!!"
    Η άλλη όψη του φεγγαριού. Το μίσος των Ευρωπαίων για τους μουσουλμάνους που τους επιτίθενται πλέον όπου δει.. σε κάποια μυαλά ίσως δημιουργούν φόβο-οργανώνουν άμυνες αλλόκοτες- και αντεπίθεση στην εχθρότητα:

    "Λάθος νομίζετε για μένα. Είμαι γερμανός. Δεν είμαι σαν τους αλλους. Τους εισβολείς. Το υπερσπίζομαι (τρελά!) Σκοτώνω και σκοτώνομαι για να πεθάνω ΓΕΡΜΑΝΟΣ! Να πάψετε να νομίζετε..."

    (μένει να απο-δειχθεί!)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  28. Α ο δάσκαλος μου έλεγε ότι ο Χίνι έκανε εκδρομή από την Πύλο στην Σπάρτη. Τον έψαχναν στην Πύλο αλλά ήταν στη Σπάρτη. Τον έψαχναν στην Σπάρτη αλλά ήταν στην Πύλο. Εξυπνάδα! Δεν ήθελε το νόμπελ. Δεν εθορύβησε όπως ο Σαρτρ. Ενώ με την άρνηση του Μιτεράν. Ναι, έχω ερωμένη την Οδύσσεια. Τι θέλετε, κύριοι; "Ω ξυμφορά!", ο Παστερνακ. Είπαν πολλά, τότε που τους έδιναν τα βραβεία, αλλά ποτέ δεν ανακάλυψαν τη δυναμίτιδα. Κορόιδα ήταν να χάσουν το αφορολόγητο δισεκατομμύριο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  29. Θεωρώ πως και ο Καραγάτσης είναι ένας από τους συγγραφείς που θα μπορούσε να έχει απήχηση στο εξωτερικό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καραγάτσης, ο πιο διαβαστερός συγγραφέας μας. Οι διανοούμενοι τον σνομπάρανε επειδή άρεσε. Άσε που ήταν και δεξιός!

      Διαγραφή
    2. μισοξυρισμένος23 Ιουλίου, 2016 15:50

      Εμένα ο Καραγάτσης δε μ' αρέσει. Διαπνέεται από το καθωσπρεπιστικό πνεύμα του προτενταντιμού. Πιο πολύ σκέπτομαι ότι αρέσει στο γαργαλιστικό κοινό που παρακολούθησε ήδη στην ασπρόμαυρη τηλεόραση τα έργα του και βολεύεται άνετα και τα βιβλία να αγοράσει και να τα διαβάσει. Ξεχωρίζω όμως την "Μεμακρυσμένη Δάφνη" του Καραγάτση. Και ας μην μελοποιήθηκε για την μικράν οθόνην.

      Διαγραφή
    3. Όταν πρωτοδιάβασα Καραγάτση, δεν υπήρχε καλά-καλά τηλεόραση. Αλλωστε, ίσως για αυτό, δεν παρηκολούθησα ούτε ένα επεισόδιο αργότερα. Μόνο που έχω μια αμφιβολία αν ο κόσμος του Καραγάτση υπάρχει πια.

      Διαγραφή
    4. Μα και ο κόσμος του Μπαλζάκ ή του Χεμινγκουέη δεν υπάρχει πια - κι όμως διαβάζονται ακόμα...

      Διαγραφή
    5. Ακριβώς...
      γιατί η λογοτεχνία ανασταίνει κόσμους
      ή κρατεί τη μνήμη τους ζωντανή όταν πετυχαίνει να γίνεται αληθοφανής-πειστική [πλησιάζοντας την πραγματικότητα που προσπαθεί να παριστά].
      Αλίμονο αν πάψουμε να διαβάζουμε "τους κλασικους" επειδή δεν μιλούν με τους όρους ή την θέαση του παρόντος καιρού...

      Διαγραφή
    6. Τόσο αισθαντικός και ρωμαλέος!

      Διαγραφή
  30. Ένα είδος θέατρου μου αρέσει. Οι ποδοσφαιρικές παραστάσεις. Οι ήρωες του Πίντερ -συνήθως αστοί που κυνηγούν το όνειρο του εύκολου πλουτισμού, ευχάριστες γεύσεις που ναρκώνουν το νου, ιδιοκτήτες πολιτιστικών κέντρων, ιερείς, παπάδες, πάστορες, φλάροι, ζωγράφοι από το Παρίσι που ξαποσταίνουν στο γεφυράκι της Πεντέλης, σκουπόξυλα περασμένα πλαγίως στα σώματα επισκόπων που ειδοποιούσαν διπλωμάτες ότι οι γιοι τους είναι οι αντίχριστοι και έχουν τα τρία εξάρια κάπου στο σώμα τους χαραγμένα και κρυμμένα, κατάσκοποι και βιαστές υπηρετριών, έγραψε και για τους λήσταρχους της ελληνικής υπαίθρου εικονίζοντας τους με κινητά τηλέφωνα και φορητά στερεοφωνικά με δύο κασετόφωνα- αλλά ποδοσφαιριστές ποτέ. Μα ο Πίντερ πέθανε προ κρίσης, 2008 μ.Χ., και δεν είχε αρκετές ποδοσφαιρικές εμπειρίες για να αποδώσει σωστά ένα μονόπρακτο δίχως δίκτυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  31. Ενδιαφέρον το θεμα ενδιαφέρουσες οι απόψεις των σχολιαστών. Θέλω να πιστεύω ,ίδως κι αφελώς,ότι υπάρχουν παγκοσμίως άγνωστα αριστουργήματα πού ιδιαιτερότητα των δημιουργών τους δεν τους επιτρέπει να το επικοινωνήσουν στο κοινό μέσω των ανάλογων κυκλωμάτων προβολής και δημοσίευσης. Οπως κάποια μικρά ταβερνάκια σε ένα νησάκι η σε κάποιο χωριό που μπορούν να προσφέρουν γευστικά αριστουργήματα αλλά να είναι παντελώς άγνωστα και στα αζήτητα. Γνώμη μου...επίσης θα ήθελα να βάλω και άλλη μία παράμετρο στην κουβέντα για το ρόλο του κινηματογράφου της τηλεόρασης στις μεταφορές τους στις κινηματογραφικές αίθουσες λογοτεχνικών έργων. άραγε ένα έργο όπως "Οι έμποροι των εθνών" του παπαδιαμάντη δεν θα γινόταν ένα κινηματογραφικό αριστούργημα αν μεταφερόταν στον κινηματογράφο κι ο Παπαδιαμαντης πασίγνωστος;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να παρουσιάσουν το έργο. Όχι να το επικοινωνήσουν. Η ραδιοτηλεοπτική γραμματική καταστρέφει την επικοινωνία. Ο Παπαδιαμάντης είναι πασίγνωστος σε όποιον βρίσκεται στην ανάγκη. Ο Νίκος Καρούζος δεν έκανε ποίημα προς τον Παπαδιαμάντη:

      Ο ΑΚΕΡΑΙΟΣ ΚΥΡ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
      Θαμνώδη ρήματα και φύλλα καταπράσινα της γλώσσας.
      Μεγάλος άνθρωπος κι ανέσπερος έλληνας που κράτησε
      τον πόνο στο σωστό του το ύψος
      αγνοώντας και δημοτικισμούς και εξελικτισμούς και μόδες
      αγνοώντας τα εκάστοτε μορμολύκεια
      την ασίγαστη γενικότητα των πιθήκων
      αγνοώντας τον αιώνα της καλπάζουσας εξυπνάδας
      ο ανοξείδωτος.
      Ήδη τα θύματα της Προόδου που πρόωρα σκουριάζει
      πάνε στην πατρίδα του τη Σκιάθο
      κι αγοράζουν ελπίζοντας οικόπεδα
      πάνε για λίγο αεράκι λίγη θάλασσα και φρέσκο φεγγάρι.
      Μα είν’ αδύνατο να κοροϊδέψουμε τη ρημαγμένη φύση
      με ξιπόλητα Σαββατοκύριακα και με τροχόσπιτα.
      Ο ακέραιος κυρ Αλέξανδρος
      εκείνος ο περιούσιος Παπαδιαμάντης
      και το κεράκι μας ακόμη δεν το θέλει.

      Διαγραφή
  32. Επικαιρότητα:
    ----------------------
    Πάντως ο ανεύθυνος, οπορτουνιστής Μιλόσεβιτς, εάν ήταν στην θέση του Τσίπρα έναν πόλεμο θα τον έκανε.


    D.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  33. Μπαίνοντας στου Απότσου ο Καραγάτσης εκεί ήμουν. Αλλά ήταν παρόντες ο Σταύρος Ξενίδης (πορτοκαλάδα), ο Λαπαθιώτης (χασικλάδα), Λίλη Μακ (ό,τι και ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου: ελληνογενές καφεδάκι με μέλι), ο Μπραζίλιαν (ύδωρ), και ο Καβάβης (βύσσινο καπουτσίνο). Πριν χαιρετήσει ο Καραγάτσης ο σερβιτόρος (Παύλος Παλαιολόγος - κρυφό ντοματόζουμο) φωνάζει: "Ούτε είκοσι ευρώ δε θα φτάνουν για ν΄αγοράσουμε αύριο το 11 του Καραγάτση". "Και μία κατοχική χούντα" - συμπλήρωσε ο Καραγάτσης ευχαριστημένος. Και πιάνει και γράφει ένα ερωτικό ποίημα με ακροστιχίδα το επώνυμο του σερβιτόρου, που όμοιο του δεν είδε και δε διάβασε ξανά ανθρώπου μάτι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  34. Με απόλυτο σεβασμό προς τον οικοδεσπότη μας και τους συν-σχολιαστές,προτείνω ένα ισχυρό αντίδοτο για την αύξουσα "καρουζοποίηση" του μπλογκ.Θωμάς Γκόρπας σε τρεις δόσεις. Πρωί:"Πολλοί τραγουδάνε,λίγοι έχουνε φωνή". Μεσημέρι:" Το γαλάζιο εκ πρώτης όψεως είναι ελαφρύ χρώμα/ στο βάθος πλαστογραφεί το γκρι". Βράδυ:"Κάθε τόσο έρχονται κάτι φεγγάρια στον ουρανό που είναι να τα πιείς με μπύρα παγωμένη".Όσον αφορά το σχόλιο του Viennezos για το Μάρκαρη,λυπάμαι,διότι ο Chandler ή ο Manchette δεν χρειάστηκαν ανθρωπογεωγραφικές προσαρμογές για να μας γοητεύσουν.Εξάλλου,πώς να μεταφέρεις στα Γερμανικά τη γεύση των γεμιστών της κυρίας Χαρίτου ή την ηδονή ξεφυλλίσματος του λεξικού Δημητράκου;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πάνω στα βιβλία του Μάρκαρη -και πέρασαν τα νιάτα μου- άφηνα ένα βιβλίο γεωμετρίας. Ειδικώς τας σφαίρας εδιάβαζα. Τας κυλιομένας σφαίρας. Καλή παρέα έκαναν Χαρίτος και γεωμέτραι. Τα νιάτα μου συνέτρεχαν στο κοινό σημείο της ερασιτεχνικής επιστημονικής τέχνης του αστυνομικού ερευνητή με τον άξονα του Steiner. Εγώ νομίζω ότι τα τέλεια δημιουργήματα του Μάρκαρη πρέπει να προκύπτουν από ένα πνεύμα αδιάπτωτου ορθολογισμού το οποίον λειτουργεί στα θεμέλια της τέχνης κι αποκαλύπτει τις τιμιότερες αλήθειες της ζωής μέσα από φαινομενικά κατασκοπευτικές υποθέσεις...

      Διαγραφή
    2. "Σαλτάρω η Γλυκοφιλούσα"

      Διαγραφή
  35. Νίκος Θεμελης. Θοδωρής Καλλιφατίδης. Τζέφρυ Ευγενίδης.
    Άλκη Ζέη. Σώτη Τιανταφύλλου. Ευγενία Φακίνου.

    Καλημέρα, Π.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ο Καλλιφατίδης είναι Σουηδός συγγραφέας και ο Ευγενίδης Αμερικανός. (Τον έχουμε ήδη αναφέρει). Τα άλλα - ακόμα και της φίλης μου και άριστης συγγραφέως Σώτης Τριανταφύλλου, ανήκουν στις εκατοντάδες μεταφράσεις Ελληνικών βιβλίων που δυστυχώς δεν σταδιοδρόμησαν έξω.

      Διαγραφή
  36. Μιας και αναφέρθηκε ο Έλληνας Καλλιφατίδης ας δει κανείς τι λέει για την Σουηδική κοινωνία για να καταλάβει-για μια ακόμα φορά- πως εδώ πνιγήκαμε από τα κλισέ για την Ελληνική κοινωνία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  37. Σπύρος Μελάς: "οφείλετε κύριε εισαγγελέφ να διδάξετε στα ψυχοπαθή αυτά όντα ότι το πνεύμα και η τέχνη δεν είναι δυνατόν να έχουν καμίαν σχέση με τας βαναύσους ορέξεις διεστραμμένων φύσεων". Εφημερίς Εστία. 29 Μαΐου 1910. Αυτά θα μεταφράσουμε για να δώσουμε στην ανθρωπότητα; Ή μήπως θα ανοίξω Θ. όταν τον ξέρω για σύμβουλο του Σ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  38. Η επίσκεψη στην περιοχή του τίγρη είναι το θεμελιώδες πρόβλημα της κινεζικής λογοτεχνίας. Μόλις πάει κάτι το κινέζικο να αποδωθεί σε άλλη γλώσσα ο αιώνιος κινέζος ανοίγει και κλείνει τις πόρτες του αυτοκινήτου της γλώσσας, προκαλεί τα δόντια της ζωής και συντελεί στην καταστροφή της μεταφραστικής προσπάθειας. Οι σεμνοί τίγρεις στη νύχτα τραγουδούν περιστέλλοντες τις εκφράσεις τους: "σε πέντε μαύρες θάλασσες θα μπω να κολυμπήσω αφού δεν βρίσκω μια στεριά για λίγο ν' ακουμπήσω". Οι κινέζοι μεταφραστές δεν προσέχουν το τραγούδι του απελπισμένου τίγρη...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.