Η χειρότερη αντιπολίτευση των τελευταίων 70 ετών

Φυσικά δεν ψήφισα Σύριζα. Θα έπρεπε να είχα φτάσει στα τελευταία στάδια την άνοιας. Ψηφίζεις ένα κόμμα όταν συμφωνείς με τις απόψεις του. Ποιες απόψεις; Ποιες προτάσεις; Δεν είχε τίποτα να πει – έβριζε μόνο. Η οικογένεια Μητσοτάκη ήταν οι Κορλεόνε. Μαφιόζοι. Είχε εξουθενώσει την μεσαία τάξη. (Το μόνο που δεν έκανε). Ακόμα και το 20% που την ψήφισε δεν πρέπει να ήξερε το γιατί… Κεκτημένη ταχύτης.

Άνοιξα ειδικά το blog για να εκφράσω την απορία μου…

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ BLOG

Μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2022 η στήλη που από το Σεπτέμβριο 2017 κρατούσα στο Βήμα έφερε έναν βαρύ υπέρτιτλο: ΤΟ ΒLOG ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΥ.

Δικαίως, γιατί ήταν Blog. (Για τους μη Αγγλομαθείς έτσι ονομάζεται κάθε ημερολόγιο) Στο Διαδίκτυο υπάρχουν χιλιάδες μπλογκ που είτε αποτελούν προσωπικές εξομολογήσεις, είτε ασχολούνται με κάποιο θέμα: από την μόδα, τα ταξίδια, την μαγειρική ως την φιλοσοφία.

Ξεκίνησα να γράφω μπλογκ από το 2006. Το πρώτο είχε το όνομά μου. Αλλά επειδή πολλοί καλοθελητές ενοχλήθηκαν από την «προσωπική μου προβολή», μετά από μερικούς μήνες το έκλεισα και άνοιξα άλλο με το όνομα του αγαπημένου μου γάτου. DON ονομαζόταν αυτός και άρα: Doncat.blogspot.com.

Η επιτυχία και των δύο μπλογκ ήταν εντυπωσιακή. Στις ψηφιακές μου σελίδες (ndimou.gr/blogs) μπορείτε να βρείτε στατιστικά στοιχεία. Θα δείτε: Τα αρχικά Blogs του Νίκου Δήμου ήταν τα nikosdimou και doncat (2006-2007). 1100 σχολιαστές ήδη στο πρώτο!

Tο http://doncat.blogspot.com/ άρχισε με δυνατότητα σχολιασμού. Σύντομα όχι πια. Ήταν αδύνατο να διαβάζεις εκατοντάδες σχόλια κάθε μέρα).  Το αρχείο των αρχικών blogs, μαζί με τα κείμενά τους και τα 90.000 σχόλια του πρώτου έτους βρίσκεται εδώ: «Nikosdimou.blogspot.com» και «Doncat.blogspot.com». Είναι ενδιαφέρον να διαβάσετε αυτά τα κείμενα.

Όταν έγινε η πρώτη συζήτηση για επιστροφή μου στο Βήμα (μετά την αποχώρηση Ψυχάρη, ο οποίος με είχε εξαναγκάσει σε παραίτηση το 1987) σκέφθηκα το blog. Συνέχιζε την πορεία του – αλλά από την στιγμή που είχα κόψει τα σχόλια και τον διάλογο, τα εντυπωσιακά νούμερα είχαν χαθεί. Μερικές εκατοντάδες πιστοί είχαν παραμείνει. Μπορούσα τώρα κάθε Κυριακή πρωί να προσθέτω ένα νέο κείμενο που βέβαια θα είχε σταλεί στην εφημερίδα μερικές ημέρες πριν. Βρέθηκε μία καλή θέση στις «Νέες Εποχές» και το μπλογκ συνεχίστηκε για έξη χρόνια.

Αν ανοίξτε τον blogger (είναι το τμήμα της Google που ασχολείται με τα blogs και ψάξετε για το Doncat, θα δείτε ότι μέχρι σήμερα το έχουν επισκεφθεί 3.952.056 άτομα. Μπορούσατε να το διαβάσετε στο Ιντερνετ, στον blogger, στο Facebook (μερικές εκατοντάδες αναγνώστες) και φυσικά στην εφημερίδα – όπου λογικά, είχε το μεγαλύτερο κοινό..

Αν δείτε τις (συνήθως αλάνθαστες) στατιστικές της Google θα διαβάσετε ότι έχω γράψει 1047 νέα κείμενα blogs. Αυτό εδώ είναι το 1048 και τελευταίο. [1] Κουράστηκα. Θέλω να τελειώσω και ένα βιβλίο που γράφω και που έχει μείνει στη μέση. Ευχαριστώ όσους με διάβαζαν.

---

[1]Όχι για τους αναγνώστες του Facebook. Εδώ το blog μπορεί και να συνεχιστεί. 

ΤΟΥ ΘΩΜΑ

Ο ψηλός με τα γένια φαινότανε ξεθεωμένος.

“Συγνώμη”, ρώτησε, “μπορώ να καθίσω; Έχω πεθάνει, από την ορθοστασία”.

Σωριάστηκε σε μια καρέκλα. “Μια ζωή ορθός”, συνέχισε, “μια αιωνιότητα ορθός. Δεν αντέχω άλλο!”.

“Τώρα βέβαια θα μου πείτε - ήσουν πάντοτε εντελώς όρθιος, ίσος, ευθύς, ευθυτενής; Δυστυχώς όχι. Οι περιστάσεις βλέπετε... Κάνεις και συμβιβασμούς για να επιζήσεις. Συνήθως ήμουν ορθός. Έκανα κάτι υποκλίσεις στους θεολόγους. Κάτι κάμψεις για τους διαλεκτικούς. Μερικές κλίσεις στους Φροϋδιστές. Αλλά πάντως στάθηκα ορθός, τον περισσότερο χρόνο της ζωής μου”.

“Είμαι-θα το καταλάβατε ήδη- ο Ορθός Λόγος. Πάντα ορθός, στην υπηρεσία σας. Αλλά τώρα πολύ κουρασμένος. Δεν θα πείτε σε κανέναν πως κάθισα - δεν είναι έτσι; Θα χάσω τη δουλειά μου. Αλλά πιστέψτε με, είχα απόλυτη ανάγκη να καθίσω. Οι τελευταίες εβδομάδες ήταν σκέτη κόλαση”.

“Σ' αυτή τη χώρα, που καυχιέται ότι με ανακάλυψε, είναι αδύνατο πια να σταθώ όρθιος. Με τραβάνε όλοι για να με διπλώσουν κατά τη μεριά τους. Πιστέψτε με, ούτε ένας δεν νοιάζεται για τη σωστή σκέψη. Όλοι κουβαλάνε μέσα τους κάποια υστεροβουλία. Όλοι προσπαθούν με τον ορθό λόγο να αποδείξουν τον ανορθολογισμό τους. Ο ένας με επικαλείται για να βγάλει σκοταδιστές όσους διαφωνούν μαζί του. Θέλει δηλαδή να εγκαταστήσει μια δικτατορία του (δήθεν) ορθού λόγου. Που σημαίνει να με αναιρέσει, γιατί Ορθός λόγος είναι μόνο ο ανοιχτός, ο δημοκρατικός λόγος. Ο άλλος πάλι καταφεύγει σε μένα για να του δοθεί το δικαίωμα να διαδίδει το δικό του ζόφο και να με θάψει γρήγορα κάτω από το δικό του δόγμα”.

Πρέπει να εξετάζω τα πάντα. Που έλεγε κι ο μέγας εκείνος οπαδός (και μετά καταστροφέας μου) ο Καρτέσιος: Δεν πρέπει τίποτα να το δέχομαι αν δεν το γνωρίσω πρώτα πως είναι σωστό”.

“Το είχε πει και ο άπιστος Θωμάς”.

“Σίγουρα - ναι. Τέως Ορθολογιστής και αυτός. Τελικά επίστεψε. Όχι μόνο σ' αυτό που άγγιξε - αλλά και σ' αυτό που δεν είδε. Ας είναι. Νιώθω εξουθενωμένος”. Παύση. “Θα καθίσω πέντε λεπτά ακόμη - αν με διαβεβαιώσετε πως δεν θα διαδώσετε το χάλι μου. Η χώρα σας μπορεί να μηδενίσει κάθε ίχνος σκέψης. Προσπαθώ να οργανώσω ξανά το μυαλό μου, για να προχωρήσω σε μια αξιοπρεπή αναχώρηση”.

“Τι - μας φεύγετε;”.

“Φίλε μου, αρχίζει η προεκλογική περίοδος. Όχι ορθός δεν θα χωράω να σταθώ αλλά ούτε ξαπλωμένος σε λαγούμι. Όσο πιο μακριά σας είμαι αυτό τον καιρό, τόσο το καλύτερο. Και για σας και για μένα”.

(Σε πρώτη μορφή το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ το 1984)

Νίκος Δήμου ΤΟ ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ!

 Σήμερα που με διαβάζετε είναι (όπως γράφει το ημερολόγιο) το ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ!

Που σημαίνει πως γράφω το 44^ο ή 45^ο Πασχαλινό μου χρονογράφημα.

Το οποίον δύσκολο είναι να διαφέρει από τα άλλα.

‘Όμως αυτή τη φορά θα το γράψω αλλιώς.

ΧΡΟΝΙΑ ΣΑΣ ΠΟΛΛΑ! Χριστός Ανέστη!

Φάγατε χθες μαγειρίτσα; Και σήμερα ψήνετε αρνί. Χαράματα σηκωθήκατε για να στήσετε τη σούβλα.

Ναι – ναι, η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης έχει γίνει γαστρονομική. Α, βλέπω πως αδιαφορήσατε και για τις απαγορεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ψήνετε και κοκορέτσι. Η παράδοση υπερισχύει των υγειονομικών διατάξεων.

Μάλιστα. Η παράδοση.

Τώρα, αν από κάποιο σύννεφο σας παρακολουθούσε ο Χριστός, τι θα σκεφτότανε;

Ότι προπηλακίστηκε, σταυρώθηκε, μαρτύρησε, πέθανε και αναστήθηκε για να φάτε και να πιείτε (έστω στην υγειά του).

Τουλάχιστον κανένα ζητιάνο ελεήσατε; Στείλατε καμία βοήθεια στους σεισμόπληκτους;

Κανένα φτωχό βοηθήσατε; Έστω, κόκκινα αυγά και τσουρέκι δώσατε σε μετανάστες, που πεινάνε;

Κάτι δεν πάει καλά με αυτή τη γιορτή. Γλέντι, τσίπουρο, μεζέδες, κοψίδια. Καμμιά φορά εμφανίζονται και όργανα. Οπότε χορός, πήδοι στον αέρα και λεβεντιές.

Άλλα πράγματα δίδαξε ο Χριστός. Μίλησε για αγάπη στον πλησίον.

(Σιγά μην αγαπήσω τον γείτονα που μου κλέβει το νερό!)

Και μετά το γλέντι έρχεται το Αστυνομικόν Δελτίον. Ατυχήματα, συγκρούσεις λόγω οινοποσίας.

Ναι, και θάνατοι. Από άκρατη λαιμαργία.

Δεν πειράζει αδελφοί. Αυτό είναι το Ελληνικό Πάσχα. Έτσι γιορτάζεται για αιώνες. Και του χρόνου έτσι θα είναι. Μερικοί θα λείπουν. Άλλοι θα πηδάνε ψηλότερα.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

ΑΛΗΘΩΣ Ο ΚΥΡΙΟΣ!

Ανασταίνοντας το περιοδικό RAM

Το περιοδικό RAM που ξεκίνησε  στο τέλος του 20^ου αιώνα σαν κοινή έκδοση των «Τεχνικών Εκδόσεων» (Κώστας Καβαθάς) και ΔΟΛ (Χρήστος Λαμπράκης) και συνέχισε  μόνο ως έκδοση του ΔΟΛ, είχε σαν βασικό θέμα του την επιστήμη και ιδιαίτερα την πληροφορική. Διευθυντής ήταν ο Θόδωρος Σπίνουλας κι ένας από τους αρθογράφους του, εγώ. Του χρωστάμε πολλούς νέους επιστήμονες – ανάμεσά τους ο υπουργός Πιερρακάκης ο οποίος συχνά το αναφέρει στις ομιλίες του. Έχει πάψει να κυκλοφορεί εδώ και πολλά χρόνια. Στον ιστότοπο ndimou.gr μπορείτε να βρείτε μία επιλογή από άρθρα μου εκείνης της εποχής.

Ξαφνικά μου ήρθε μία επιστολή που μου θύμισε το περιοδικό και μία επιστημονική ανακάλυψη. Την παραθέτω ακριβώς όπως την έλαβα:

Κύριε Δήμου,

 Επιτρέψτε μου να επικοινωνήσω ξανά μαζί σας μετά από πολύ καιρό. Τον Ιανουάριο του 2000 στο επετειακό τεύχος του περιοδικού RAM είχατε αναφερθεί σε μία προσπάθεια που είχαμε κάνει με σκοπό την προσφορά δωρεάν ιατρικής συμβουλής μέσω διαδικτύου (συνάπτω αντίστοιχες φωτογραφίες από το άρθρο σας) μέσω μίας μη κερδοσκοπικής εταιρείας που είχαμε ιδρύσει ως φοιτητές, την Intermedico. Τότε ήμουν ειδικευόμενος ιατρός που μόλις είχα επανέλθει στην Ελλάδα, και ο βασικός μου προβληματισμός ήταν ο εξής απλός: ενώ είχαμε μεγάλη επιτυχία και αποδοχή στο εξωτερικό, οι Έλληνες ταξιδιώτες του διαδικτύου αποτελούσαν ένα πολύ μικρό ποσοστό των χρηστών της υπηρεσίας μας. Φυσικά, η επιτυχία της Intermedico στο εξωτερικό μας έφτανε, και αυτό επιβεβαιώθηκε με σειρά δημοσιεύσεων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά πχ. [Labiris et al. An eight-year study of internet-based remote counselling (2002) Journal of Telemedicine and Telecare]. Πρέπει όμως να παραδεχθώ ότι η δική σας αναφορά στο περιοδικό RAM ήταν καταλυτική για να βελτιωθούν τα νούμερα μας στην Ελλάδα.

 Η ζωή όμως κάνει κύκλους, και πάλι σήμερα αντιμετωπίζω παρόμοιο πρόβλημα. Στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο που υπηρετώ, έχουμε αναπτύξει μία πρωτοποριακή διαδικτυακή εφαρμογή (DDART) που ελέγχει την οπτική οξύτητα (https://ddart.med.duth.gr). Οι μελέτες εγκυροποίησής του DDART έχουν δημοσιευθεί σε πολύ έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, ενώ έχει λάβει έγκριση και από τον ΕΟΦ για κλινική χρήση. Η αποδοχή του DDART στο εξωτερικό είναι πολύ μεγάλη και αυτό αποτυπώνεται και από το γεγονός ότι η Google σε ενδεχόμενη αναζήτηση του λήμματος “DDART” οδηγεί ως πρώτο αποτέλεσμα στην ιστοσελίδα του Δημοκριτείου. 

Το DDART όμως αναπτύχθηκε με πρωταρχικό σκοπό να υπηρετήσει τα Νοσοκομεία, τα Κέντρα Υγείας και τις Μονάδες Εκπαίδευσης στην Ελλάδα, ως το μοναδικό έγκυρο εργαλείο προσυμπτωματικού και κλινικού ελέγχου της οπτικής οξύτητας και ικανότητας ανάγνωσης σε Ελληνόφωνους πληθυσμούς. Πέρα όμως από αποσπασματικές προσπάθειες (βλέπε http://vascreen.med.duth.gr ) αδυνατούμε να πείσουμε την Ελληνική Πολιτεία για τη χρησιμότητά του παρόλο που έχουμε καλύψει όλα τα ερευνητικά έξοδα ανάπτυξής του. Έξω πάμε καλά ,,, όμως εδώ μέσα τα πράγματα είναι αλλιώς!

 Στην περίπτωση της Intermedico, η αναφορά σας ήταν πολύ βοηθητική. Ελπίζω και στο DDART (αν θελήσετε να αναφερθείτε σε αυτό) να είναι το ίδιο καταλυτική.

 Με ιδιαίτερη εκτίμηση, Γιώργος Λαμπίρης, Αν. Καθηγητής.

Για να δούμε: μπορούμε να αναστήσουμε το RAM;

Υ.Γ. Κι ύστερα παραπονιόμαστε ότι οι Έλληνες επιστήμονες εγκαταλείπουν την Ελλάδα…

Η νέα φιλοσοφία του …φασισμού

Σπούδασα φιλοσοφία στην Γερμανία. Ήδη από τον δεύτερο χρόνο ξεχώρισα ένα καθηγητή για την κομψότητα, ποιότητα και την ακρίβεια της σκέψης του. Ρωτώντας για αυτόν έμαθα πως είχε χάσει τη θέση του στο πανεπιστήμιο και είχε περάσει οκτώ χρόνια σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως, επειδή είχε δημοσιεύσει άρθρα που έκαναν φαινομενικά ήπια αλλά αυστηρή κριτική στον Εθνικοσοσιαλισμό.

Ήταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος με πολύ ελεύθερες και ανοιχτές απόψεις. Με επέλεξε ως βοηθό του. Κάποτε μου χρειάστηκε ένα συστατικό γράμμα για μία υποτροφία. Το έγραψε και το έστειλε απευθείας στον φορέα που έδινε τις υποτροφίες. Όταν – αλίμονο, τόσο νωρίς! – έφυγε από την ζωή, η σύντροφός του βρήκε το αντίγραφο αυτής της επιστολής και μου το έδωσε. Το φυλάω σαν υπέρτατο βραβείο – και επίτευγμα. Θα ήθελα να ήμουν πραγματικά ο άνθρωπος που περιγράφεται σε αυτή την επιστολή.

Το όνομά του ήταν Γιόζεφ Στύρμαν. Μαζί εργαστήκαμε για την διδακτορική μου διατριβή. Δυστυχώς το Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως είχε αφήσει τα ίχνη του. Πέθανε από έμφραγμα τις παραμονές που θα παρουσιάζαμε επίσημα την διατριβή που αφορούσε το πρόβλημα του σκεπτικισμού. Το Πανεπιστήμιο του Μονάχου ήταν πολύ συντηρητικό. Όταν, μετά τον θάνατό του, προσπάθησα να βρω άλλον τακτικό καθηγητή, που θα δέχονταν να παρουσιάσει στην θέση του, την διατριβή μου, απέτυχα παταγωδώς. Βλέπετε ήταν …ΥΠΕΡ του σκεπτικισμού, πράγμα  αδιανόητο για την συντηρητική τους νοοτροπία. Αρνήθηκα να την τροποποιήσω.   (Η ελληνική μετάφραση της διατριβής κυκλοφόρησε αργότερα ως βιβλίο στα Ελληνικά με τον τίτλο «Το Απόλυτο και το Τάβλι»).

Θυμήθηκα τον άνθρωπο αυτόν διαβάζοντας για την συμπεριφορά των φοιτητών προς την πρόεδρο του τμήματος φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής  Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου. Την κατηγόρησαν για …φασισμό, ενώ από όλη την συμπεριφορά τους είναι εμφανές ότι αυτοί είναι οι φασίστες. Μιλώντας συχνά με τον καθηγητή μου για τον φασισμό έμαθα πολλά. Ήταν άλλωστε ένας από τους ελάχιστους διανοούμενος που έκανε ανοιχτή αντίσταση στον εθνικοσοσιαλισμό (οι περισσότεροι έφυγαν, ή αποσύρθηκαν, ή έκαναν «εσωτερική μετανάστευση» (innere Emigration) στο σπίτι τους, παύοντας να δημοσιεύουν.

Η κατάσταση στις Ανώτατες Σχολές μας, έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Ευτυχώς διαμαρτυρήθηκαν σημαντικοί  άνθρωποι όπως η πρώην (και εξαίρετη) υπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, ο καθηγητής Ανέστης Καλογήρου, ο Γιώργος Καμίνης, ο κοσμήτωρ Χαλκιαδάκης και άλλοι. Τα συνθήματα και η φρασεολογία των «επαναστατών» προέρχονται κατ’ευθείαν από το οπλοστάσιο της Χρυσής Αυγής… Όπου φασισμός: η βίαια επιβολή της μειοψηφίας (!) των φοιτητών!

ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ

Μας τελειώνει ο Μάρτιος.

Φέτος κόντεψε πραγματικά να μας τελειώσει.

Με τις τιμές των θερμαντικών που δεν θέρμαιναν

Με τα κοφίνια του σούπερ μάρκετ που τελείωναν γρήγορα.

Όλα αυτά επειδή ο Πούτιν

Θέλησε να καταπιεί την Ουκρανία

Του στάθηκε στο λαιμό..

Νόμιζα πως οι άνθρωποι είχαν κάνει αρκετούς πολέμους

Τον περασμένο αιώνα

Χάνοντας εκατομμύρια ψυχές.

Αλλά όχι: κι άλλον  ένα πόλεμο, μαμά! Άλλον ένα!

Η ανθρωπότητα, σαν παιδί κακομαθημένο

Ζητάει πόλεμο, σιρίτια και γαλόνια.

Να λοιπόν και τα λαμπρά νέα όπλα.

Γυαλίζουνε στον ήλιο και ενθουσιάζουν.

Θα σκοτώσουν, θα σκοτώσουν, θα σκοτώσουν.

Οι συγγενείς θα κλάψουν, θα θάψουν, θα κλάψουν.

Τι φοβερό παιχνίδι είναι αυτό με τον θάνατο;

Πώς είναι δυνατό, τα εργοστάσια να φτιάχνουν αράδα μόνο βόμβες;

Και σιωπή.

Το παιχνίδι συνεχίζεται εξοντωτικό.

Μέχρι την στιγμή που κάποιος θα πατήσει το απαγορευμένο κουμπί.

………………………………………………………………………………………………….

Οπότε σε χίλια χρόνια, άλλοι γαλαξίες θα εξερευνούν ένα νεκρό πλανήτη…

-          Λες να την έπαθαν όπως o S15;

-          Πιθανόν. Ευτυχώς εμείς απαγορεύσαμε και το απαγορευμένο κουμπί

Η εσωτερική μου μουσική

Κάτι που ελάχιστοι ξέρουν για μένα είναι ότι στο βάθος του νου μου, τις περισσότερες ώρες της ημέρας – αλλά συχνά και της νύχτας – ξετυλίγεται μία μαγνητοταινία χωρίς τέλος και αναπαράγει κάποιο μουσικό κομμάτι. Η μόνη περίπτωση που δεν ακούγεται αυτή η μουσική είναι όταν γράφω και όταν συζητάω. Επίσης δε, αν ακούγονται από έξω κάποιοι άλλοι ήχοι.

Όμως, τις ώρες που βασιλεύει η σιγή, εμφανίζεται η εσωτερική μου ορχήστρα και καταλύει την σιωπή μου. Το ρεπερτόριό της είναι απέραντο και ποικίλο. Διαφοροποιείται σε ύφος, σε είδος, σε στυλ. Μερικές φορές επιλέγει κομμάτια που δεν μου αρέσουν – αλλά για κάποιο λόγο έχουν «κολλήσει» στο νου μου – π. χ. επειδή τα άκουσα πρόσφατα. Άλλοτε επειδή έχουν γίνει επίκαιρα από κάποια επέτειο. 

Ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι η μπάντα του νου παίζει το «Κορόιδο Μουσολίνι» και συμπεραίνω ότι βρισκόμαστε στην 28 Οκτωβρίου. (Με την ευκαιρία να πω πόσο λίγο έχει προσεχθεί και σχολιαστεί η υπέροχη δουλειά που έκαναν Έλληνες στιχουργοί εκείνη την εποχή. Πήραν ιταλικά σουξέ εκείνων των ημερών και τα μετέτρεψαν σε ελληνικά προπαγανδιστικά ή κοροϊδευτικά τραγούδια. Π.χ: «Βάζει ο Ντούτσε την στολή του» ή «Με το χαμόγελο στα χείλη» ήταν ιταλικές επιτυχίες). Νομίζω ότι τις περισσότερες τέτοιες διασκευές τις είχε κάνει ο Μίμης Τραϊφόρος, σύζυγος της Βέμπο. Πιτσιρίκοι εμείς τότε, τα τραγουδούσαμε με όλη την δύναμη της φωνής μας.

Όταν ερχόταν επίσκεψη η Θεία Μίκα (περί αυτής υπάρχει ένα κεφάλαιο στην αυτοβιογραφία μου) το βασικό μοτίβο ήταν Σοπέν ή Σούμαν η γαλλικά ελαφρά τραγούδια (Parlez moi d’amour)… Μπορείτε τώρα να τα βρείτε στο You Tube. H μητέρα ζητούσε και κάποιο του Ατίκ (εκεί έμαθα ότι το όνομά του ήταν «Αττικός» στα γαλλικά. Ακόμα η θεία, άριστη πιανίστα, τολμούσε ραψωδίες του Λιστ, που εγώ τις χόρευα παρασυρμένος από τον ρυθμό  τους.

Αργότερα άρχισα να πηγαίνω στις συναυλίες της Κρατικής (Κυριακή στον «Ορφέα») και να μαζεύω δίσκους (έχω ξεπεράσει τις 20 χιλιάδες βινύλια). Θυμάμαι ακόμα το ντεμπούτο του Μίκη Θεοδωράκη με το συμφωνικό ποίημα: «Το Πανηγύρι της Ασή Γωνιάς».

Ήρθε μετά  η εποχή που έκανα μάθημα μουσικολογίας, 4 χρόνια, με τον μεγάλο Μίνω Δούνια. Εκεί άλλαξε η σχέση μου με την μουσική και ήμουν έτοιμος για τα επόμενα έξη έτη σπουδών στην Γερμανία όπου επωφελούμενος από τα φτηνά φοιτητικά εισιτήρια άκουσα αρκετή μουσική για να μου κρατήσει μία ζωή.

Έτσι λοιπόν έχω γίνει ένα φορητό και ενσωματωμένο μουσικό σύστημα με αρκετά αποθέματα έντεχνου ήχου για ολόκληρη τη ζωή μου. Παρόλα αυτά εξακολουθώ να ακούω το Τρίτο Πρόγραμμα ή το Μουσικό Κουτί για να πλουτίσω και άλλο τον θησαυρό μου.

Και η εσωτερική μου ορχήστρα εξακολουθεί να συνοδεύει τη ζωή μου. Περιττό να πω πόσα αποσπάσματα από ρέκβιεμ έπαιξε όλη την νύχτα και την ημέρα μετά τα Τέμπη.

Ο Μουτζούρης

Περπατούσε σκυφτός, σέρνοντας τα πόδια του. Έφταιγε η ηλικία ή η διάθεσή του; Προφανώς και τα δύο. Για την ηλικία δεν μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα. Αλλά μήπως θα μπορούσε να αλλάξει την διάθεσή του, όταν γύρω του συμβαίνουν γεγονότα τόσο δυσάρεστα;

Έβλεπε και τους νεότερους γύρω του. Πού ήταν το κέφι, η διάθεση, το πείραγμα; Σύμφωνοι, αυτοί δεν έσερναν τα πόδια τους – αλλά ούτε φώναζαν τις συνηθισμένες κραυγές τους. Ακόμα και κάτι πιτσιρικάδες που είχαν απλωθεί στην αλάνα για να παίξουν ποδόσφαιρο κρατούσαν την μπάλα στα χέρια τους.

Αργότερα, όταν συνάντησε την παρέα του – συνομήλικοι οι περισσότεροι – πάλι σκοτεινή είδε την όψη τους. Οι τράπουλες είχαν απλωθεί στο τραπέζι – αλλά κανείς δεν έπαιζε.

Κέφι – τι κέφι; Είπε ο γηραιότερος. Εγώ έχω κάθε νύχτα εφιάλτες. Άρχισαν με τους σεισμούς της Τουρκίας και μόλις είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν, ήρθαν τα Τέμπη και με αποτέλειωσαν.

Η συζήτηση για τα Τέμπη έπιασε αρκετή ώρα . Όλοι κάτι είχαν ακούσει από μία έμπιστη πηγή, όλοι κάτι είχαν διαβάσει στις εφημερίδες, όλοι ήξεραν κάποιον που ήξερε κάποιον…

Ο άνθρωπός μας κατάλαβε πως δεν έχει πρέφα απόψε, ούτε άλλα παιχνίδια. Ακόμα και ο καταστηματάρχης αντί να σερβίρει κανένα ποτό είχε φέρει κοντά την καρέκλα του να ακούει τα νέα.

Τα νέα δεν ήταν νέα. Μέρες πολλές τα έγραφαν οι εφημερίδες, τα έπαιζε το ραδιόφωνο – ακόμα και τα κινητά. (Καινούργια πηγή ειδήσεων που τελευταία διαβάζεται πολύ).

Χωρίς να τον προσέξει κανείς, ο άνθρωπος μας κίνησε να φύγει. «Φαίνεται» σκέφθηκε, «πως τα Τέμπη θα απασχολήσουν τους Έλληνες για πολύν καιρό».

Δεν ήταν φυσική καταστροφή, δεν ήταν το Μάτι. Εκεί κάποιος ανόητος έβαλε φωτιά στο βουνό η οποία κατέβηκε όπως φυσούσε ο άνεμος, ενώ οι ακόμα πιο ανόητοι αστυνομικοί και πυροσβέστες εγκλώβισαν τους ανθρώπους έτσι ώστε να καούν μέσα στα αυτοκίνητά τους, τα σπίτια τους, ή τους ώθησαν προς τη θάλασσα και τον πνιγμό.

Αντίθετα το θέμα των Τεμπών το επεξεργάζονταν μεγάλες εταιρίες κρατικές και ιδιωτικές που χρειάστηκαν πολλά χρόνια και σκληρή αδιαφορία για να  δημιουργήσουν το φρικτότερο ατύχημα στην ιστορία του Ελληνικού Κράτους.

Καλά θα κάνει ο Πρωθυπουργός να αναβάλλει τις εκλογές. Η σκιά των Τεμπών πέφτει επάνω του – καμία αύξηση σε χαμηλοσυνταξιούχους δε θα την επισκιάσει. Κανείς δεν θα την σβήσει εύκολα – αφού επέζησε το πρόβλημα για δεκαετίες. Όπως παίζαμε με την παιδική μας τράπουλα, ο άτυχος τελευταίος μένει με τον «Μουτζούρη»…

Ο Κλειδούχος

Ο Παππούς μου, από την πατρική μεριά, ήταν υπάλληλος των Σ.Π.Α.Π. Αν ανοίξετε την «Βικιπέδια» θα πληροφορηθείτε τα εξής: Ήταν τα αρχικά της εταιρίας «Σιδηρόδρομοι Πειραιώς - Αθηνών – Πελοποννήσου».

Το πρώτο τμήμα, μεταξύ Πειραιά, Αθηνών και Ελευσίνας ολοκληρώθηκε το 1884. Η γραμμή έφτασε στην Κόρινθο το 1885 και τη Πάτρα το 1887. Εν τω μεταξύ, μια διακλάδωση στα ανατολικά από την Κόρινθο έφτασε στο Άργος και το Ναύπλιο το 1886. Η δυτική διακλάδωση έφτασε στο Πύργο και εν τέλει στην Κυπαρισσία το 1902. Οι Σ.Π.Α.Π απέκτησαν επίσης τη γραμμή μεταξύ Μύλων (κοντά στο Άργος) και Καλαμάτας, μέσω Τρίπολης.

Αυτούς τους «Μύλους» του Άργους τους άκουγα συχνά όταν ήμουν παιδί διότι (εδώ προσοχή!) ο Παππούς ήταν σταθμάρχης στους Μύλους. Ήταν υψηλή θέση στην ιεραρχία και ο πατέρας μου την ανέφερε με υπερηφάνεια. Βέβαια ο ίδιος αντίθετα με τα αδέρφια του) δεν είχε καμία σχέση με τους ΣΠΑΠ. Είχε τελειώσει την τότε ΑΣΟΕΕ και μετά σπούδασε δύο χρόνια στην νομική στην οποία μπήκε αυτόματα διότι είχε ήδη το δίπλωμα της ΑΣΣΟΕΕ.

Τον Παππού δεν τον γνώρισα καθόλου – πέθανε νέος (όπως και ο άλλος  παππούς -  ο εκ  μητρός). Η οικογένεια πάντως παρέμεινε «σιδηροδρομική» γιατί τα αδέλφια του πατέρα μου είχαν ακολουθήσει την παράδοση. Θυμάμαι πόση σημασία δινόταν στην εργασία του «κλειδούχου». Ήταν αυτός που με ένα ειδικό εργαλείο άλλαζε την σύνδεση των σιδηροτροχιών – και άρα την κατεύθυνση της αμαξοστοιχίας. 

Πολλές φορές, σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, γινόταν ανάλυση ιστορικών ατυχημάτων τα οποία συνήθως, οφείλονταν στην αμέλεια, την αφηρημάδα ή την αδεξιότητα του κλειδούχου. Γι αυτό και ο παππούς σταθμάρχης – στους Μύλους – κρατούσε ο ίδιος τα εργαλεία και  - παρ’ όλο που ήταν ανώτερος – έκανε μόνος του το έργο του κλειδούχου. Για να έχει το κεφάλι του ήσυχο – όπως έλεγε.

Αργότερα γνώρισα τους σιδηροδρόμους από πολύ κοντά. Ήταν ο καιρός των σπουδών μου στην Γερμανία. Την δεκαετία του πενήντα το αεροπλάνο ήταν μακρινό και ακριβό όνειρο. Το τραίνο ήταν το μόνο μέσο επικοινωνίας.

Το Πανεπιστήμιο στο Μόναχο είχε δύο φορές το χρόνο διακοπές. Άνοιξη (Μάρτη- Απρίλη) και καλοκαίρι (Ιούλιο-Αύγουστο). Για να δει τον μοναχογιό της η μητέρα μου όσο γινόταν περισσότερο, θα έπρεπε εγώ να κάνω συνολικά τριάντα έξη χιλιάδες  χιλιόμετρα με το τραίνο. (Έξη χρόνια σπουδές – επί δύο διακοπές - επί 3000 χιλιόμετρα το κάθε ταξίδι…) Στην πραγματικότητα έκανα λιγότερα γιατί χρησιμοποίησα καράβι (Μόναχο Ρώμη Μπρίντιζι και Βενετία αλέ-ρετουρ με πλοίο). Στην Ρώμη έμεινα ένα μήνα φιλοξενούμενος του καλού και απόντος πια ποιητή Τάσου Δενέγρη. Στην Βενετία πήγα και ήρθα με το «Λυδία» – όπου μαρκόνης (ασυρματιστής), ήταν ο ακόμα καλύτερος ποιητής και φίλος Νίκος Καββαδίας.

Παρόλα αυτά έμεναν ακόμα πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα για τα υπόλοιπα οκτώ ταξίδια. Εκεί τρένο σήμαινε Γιουγκοσλαβία. Η Ελλάδα έφευγε γρήγορα κι όταν  βγαίναμε από την ατέλειωτη Γιουγκόσλαβία μπαίναμε στον πολιτισμό. Τέλος το κάρβουνο (Ηλεκτρικά ΟΛΑ) ο θόρυβος, η μουτζούρα και οι χωρικοί με τα ζώα τους.

Έγραψα αυτή την ανάμνηση σαν αφιέρωμα στη μνήμη των νέων φοιτητών που ένας κλειδούχος κόντηνε βάναυσα τη ζωή τους.

Ρακή και Ταξί

Το πρώτο αυτοκίνητό μου ήταν μικρό και κόκκινο. Το κράτησα πάνω από δύο χρόνια και γυρίσαμε την μισή Ελλάδα. Μάλιστα φτάσαμε κι ως την Κρήτη. Δεν σας κάνει εντύπωση; Σκεφτείτε ότι τότε δεν υπήρχαν φέριμποτ. (Ούτε ενοικιάσεις αυτοκινήτων). Ο μόνος τρόπος να εξερευνήσεις την Κρήτη με το αυτοκίνητό σου ήταν να το φορτώσεις με βίντσι σε ένα επιβατικό πλοίο που είχε κατάστρωμα αρκετά μεγάλο για να το υποδεχθεί.

Όπερ και εγένετο. Μπήκαν ξύλινοι τάκοι κάτω από τις ρόδες, δέθηκαν με κάποιο γερανό στο κατάστρωμα ο οποίος σήκωσε το αυτοκίνητο ψηλά, έστριψε και το απίθωσε μπροστά στη γέφυρα.

Με το αυτοκίνητο αυτό γύρισα όλη την Κρήτη. Την πρωτόγονη Κρήτη του Καζαντζάκη, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του. Επικίνδυνο εγχείρημα γιατί σε όποιο χωριό έμπαινα με σταματούσαν κι αφού δήλωνα όνομα και προέλευση, εμφανιζόταν αμέσως η ρακή. Δεν υπήρχε σωτηρία: «Μια ρακή θα την πιούμε για το καλό!». Μάταια εξηγούσα πως η ρακή δεν πάει με το οδήγημα (ιδιαίτερα στους ορεινούς δρόμους). Η κρητική φιλοξενία είναι ανένδοτη.

Τρεις εβδομάδες έμεινα στην Κρήτη και κόντεψα να γίνω αλκοολικός. Ας αφήσουμε τα κιλά που πήρα.

Αυτά για το κόκκινο αυτοκίνητο. Το επόμενο είχε χρώμα… ταξί! ‘Όταν γύρισα στην Αθήνα είχαμε κερδίσει ένα νέο πελάτη. (Η εταιρία ήταν διαφημιστική). Επειδή είθισται να χρησιμοποιείς τα προϊόντα που διαφημίζεις, έπρεπε να αλλάξω και αυτοκίνητο.

Ο νέος μας πελάτης είχε μόλις λανσάρει ένα νέο σπορ μοντέλο με τολμηρό σχέδιο. Φυσικά οι συνεργάτες μου είχαν παραγγείλει ένα για μένα.

Όταν ήρθε στο τελωνείο, όλοι ήταν ενθουσιασμένοι. Μετά από δύο μέρες ήρθε στο γραφείο. Κατέβηκα να το δω. Εξαιρετική γραμμή, πρωτότυπο σχέδιο, καταπληκτικές ζάντες…

…αλλά το χρώμα!

Ήταν ένα κίτρινο προς το ανοιχτό καφέ. Δηλαδή το χρώμα που είχε αποφασιστεί για τα ταξί της Αθήνας.

Άλλο χρώμα προς το παρόν δεν υπήρχε – όλη η πρώτη φουρνιά είχε το ίδιο.

Εν τω μεταξύ η εταιρία μας είχε πουλήσει το παλιό και η άδεια του καινούργιου είχε βγει στο όνομά μου. Νέα σειρά, σε άλλα χρώματα θα κυκλοφορούσε σε δύο μήνες.

Έτσι έγινα …ταξιτζής για δυο-τρεις μήνες.

Φυσικά δεν είχαμε βάλει φωτεινή επιγραφή. Αλλά μόλις ο κόσμος έβλεπε το χρώμα, μου έκανε σήμα να σταματήσω. Στην αρχή αδιαφορούσα. Μερικοί βιαστικοί χτυπούσαν τις πόρτες (ήταν πάντα κλειδωμένες).

Κάποια στιγμή άρχισα να αλλάζω στάση. Αν είχα χρόνο και έβλεπα ένα βιαστικό ζευγάρι ή μια γιαγιά με το εγγόνι, σταματούσα. Όταν με ρωτούσαν γιατί δεν είχα ταξίμετρο απαντούσα «είναι καινούργιο – δεν πρόφτασα να βάλω. Πληρώνετε ότι θέλετε.»

Αν κάποιος νέος συγγραφέας θέλει να γράψει ωραία διηγήματα, του συνιστώ να δουλέψει μερικά φεγγάρια ταξιτζής. Ακούς εκεί απίθανες ιστορίες. Ολόκληρο μυθιστόρημα γράφεις – όχι μόνο διηγήματα. Αξίζει τον κόπο… 

Εφηβικό κέφι!

Ήταν μία ζεστή μέρα του Σεπτέμβρη 1987. Μερικές εβδομάδες πριν είχα αναγκασθεί να παραιτηθώ από το «Βήμα», μετά από μία δυσάρεστη σύγκρουση με τον τότε διευθυντή Σταύρο Ψυχάρη. Περπατούσα στην οδό Σταδίου όταν με σταμάτησε ένας καλοντυμένος κύριος, γύρω στα πενήντα.

-          Συγγνώμη – δεν είστε ο κύριος Δήμου;

-          Μάλιστα, απάντησα.

-          Γιατί δεν γράφετε πια στο Βήμα;

-          Παραιτήθηκα. Η, μάλλον, εξαναγκάστηκα να παραιτηθώ. Ήταν θέμα αξιοπρέπειας…

Ακολούθησε μία σιγή – και μετά ο κύριος με ρώτησε:

-          Καλά, κι εμάς δεν μας σκεφθήκατε καθόλου;

Έμεινα άναυδος. Είχε απόλυτο δίκιο. Οι μόνοι που δεν είχα σκεφθεί, ήταν οι αναγνώστες. Ίσως από σεμνότητα. Δεν είχα σκεφθεί πως θα τους λείψω.

Θυμήθηκα την σκηνή αυτή όταν συζητούσα με ένα φίλο πριν μερικές μέρες. Του έλεγα πόσο νιώθω κουρασμένος και πόσο με πιέζει η ιδέα πως πρέπει να γράφω ένα καινούργιο κείμενο κάθε εβδομάδα.

-          Είναι καιρός να βγω στην σύνταξη, είπα.

(Ποια σύνταξη; Ας είναι καλά η ΕΣΗΕΑ που για μερικές ημέρες με απέκλεισε από το συνταξιοδοτικό της πρόγραμμα. Ήμουν 40 ετών και μερικών ημερών όταν έκανα την αίτηση – και το καταστατικό της λέει ότι θα έπρεπε να ήμουν κάτω των 40.

Αν και, εδώ που τα λέμε, οι συντάξεις των δημοσιογράφων δεν έχουν πια καμία σχέση με τις «παχείες» αγελάδες του Αγγελιόσημου.

-          Και θα εγκαταλείψεις τους αναγνώστες σου; Είπε ο φίλος.

Θυμήθηκα τότε τον καλοντυμένο κύριο της Οδού Σταδίου. Και πόσο άσκημα είχα νιώσει όταν εγκατέλειψα την θέση μου σαν λιποτάκτης.

-          Όχι, αυτό δεν θα το κάνω. Άλλωστε δεν με πήραν και τα χρόνια. Ο Κώστας Μητρόπουλος έχει από καιρό περάσει τα 90 και παραμένει ζωντανός και σπινθηροβόλος. Εγώ είμαι μόνον 88.

-          Ναι, εδώ που τα λέμε, το να παράγεις κάθε μέρα τουλάχιστον δύο (σκιτσάρει και για να ΝΕΑ!) γελοιογραφίες θέλει εφηβικό κέφι.

-          Θα του ζητήσω να μου δανείσει λίγο – είμαι βέβαιος πως του περισσεύει!

Σύντομα θα συμπληρώσω μία δεκαετία στο «Βήμα». Σε δύο φάσεις που κατέληξαν σε δύο βιβλία: «Τα μικρά Βήματα» και «Η Κουτσοκώσταινα». Ανήκω πλέον στην γερουσία της εφημερίδας, που έχει μέλη εκλεκτά. Ανάμεσά τους τον Γιάννη Μαρίνο παλαιό φίλο και τον άνθρωπο που πρώτος με ανακάλυψε ως συγγραφέα. Γερουσία ακμαία που σφύζει από εφηβικό κέφι!

Σεισμοί και μπαξίσι

Το μόνο μέρος του κόσμου όπου μπορεί κανείς να μην φοβάται τους σεισμούς, είναι το κέντρο του Τόκιο.

Μήπως επειδή δεν είναι σεισμογενής περιοχή; ¨Όχι. Είναι από τις πιο σεισμογενείς στον κόσμο.

Μου έχουν διηγηθεί ιστορίες απείρου κάλλους.

Σύσκεψη εργασίας στο 80ο πάτωμα – παρόντες 7 Ιάπωνες και ένας Έλλην. Ξαφνικά ο ουρανοξύστης αρχίζει να ταλαντεύεται -- πηγαινοέρχεται σαν γλωσσίδι καμπάνας. Οι Ιάπωνες συνεχίζουν την σύσκεψη.  Ο Έλληνας χλομιάζει και αισθάνεται να του έρχεται κόψιμο. Μουρμουρίζει με τρέμουσα φωνή: “Earthquaque…” Ο διπλανός του, σαν να μην συμβαίνει τίποτα, τον ρωτάει: «First time in Tokyo?” (Πρώτη φορά στο Τόκιο;) «Ναι», ομολογεί ακόμα έντρομος ο Έλληνας.

Εκεί λοιπόν κάνουν ένα διάλειμμα για να συνέλθει αφ’ ενός αυτός, και για να του εξηγήσουν ότι η περιοχή είναι από της πιο σεισμογενείς στην Ιαπωνία και πως, πριν μερικά χρόνια, πήραν την απόφαση – αφού ήταν δύσκολο πια να αλλάξουν πρωτεύουσα, να αλλάξουν τις προδιαγραφές για την δόμηση των κτιρίων. Σήμερα οι σεισμοί συνεχίζονται, αλλά ουδείς τους δίνει πια σημασία.

Αφηγούμαι αυτή την ιστορία κάθε φορά που ακούω την γνωστή φράση: «Η Φύση (ή ο Θεός) μας εκδικείται. Αλίμονο! Έχουμε τα μέσα και τις δυνατότητες  να αντιμετωπίσουμε αν όχι όλα – πάντως τα περισσότερα  προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν από φυσικούς παράγοντες. Ακόμα και για γιγάντια θέματα (όπως τα παγκόσμια κλιματολογικά) ξέρουμε ακριβώς τι πρέπει να κάνουμε. Μόνο που για πολλούς (και φτηνούς) λόγους δεν τα κάνουμε.

Τα σπίτια στην Τουρκία και την Συρία δεν τα έριξε ο σεισμός. Τα έριξε το μπαξίσι. «Να σου δώσω κάτι να κάνεις τα στραβά μάτια και να μου υπογράψεις εδώ».

Έτσι, λοιπόν, με την ίδια σεισμική δόνηση, βλέπουμε την μία πρόσοψη να ρευστοποιείται και να παρασύρει όλη την πολυκατοικία ενώ η διπλανή σείεται λίγο αλλά δεν πέφτει.

Ποιος έριξε την πολυκατοικία; Ποιος σκότωσε τους ανθρώπους που την κατοικούσαν; Όχι, δεν ήταν ο σεισμός. Ήταν ο μηχανικός  που με το μπαξίσι έκανε τα στραβά μάτια.

Σε άλλη, πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, ολόκληρες βιομηχανίες αλλά και κρατικά εργοστάσια παραβιάζουν τις αυστηρές προδιαγραφές  των νέων κανόνων για το περιβάλλον κι έτσι οι διεθνείς συμφωνίες για την καθαρότητα της ατμόσφαιρας αγνοούνται.

Οι πάνινες σκηνές και οι πρόχειροι καταυλισμοί πληγώνουν αλλά σπάνια σκοτώνουν. Οι «μαϊμού» πολυκατοικίες είναι παγίδες  για πτώματα. Και όχι – δεν φταίνε οι σεισμοί. Φταίνε  οι ασυνείδητοι που σιγά-σιγά θα κάνουν την γη ακατοίκητη. Άραγε θα προλάβουμε;

Λέξεις πεζές ή μαγικές…

Πόσα λόγια πάνε χαμένα… Της καθημερινότητας, των ανθρώπων στην δουλειά, των παιδιών στους δασκάλους, των γραφιάδων στις κόλλες που γεμίζουν (τώρα τις προλαβαίνουν οι υπολογιστές…) Αν μπορούσα να θησαυρίζω το ένα χιλιοστό – τι λέω, το ένα εκατομμυριοστό – και πάλι θα γινόμουν εκατομμυριούχος.

Εκατομμυριούχος σε λέξεις… Ίσως είμαι ήδη. Αν αθροίσω τα βιβλία που έχω γράψει, τα άρθρα που έχω δημοσιεύσει, μπορεί και να είμαι. Αλλά από τις λέξεις αυτές ελάχιστες μένουν στη μνήμη.

Λέξεις με πάθος. Λέξεις με μίσος. Και τι με αυτό; Τα πάθη και τα μίση εξατμίζονται γρήγορα.

Λέξεις που έμειναν αθάνατες: Μολών λαβέ! Τις έχει υπογραμμίσει ο θάνατος κι αυτή η υπογράμμιση δεν σβήνει ποτέ. Όσο θα υπάρχουν Έλληνες.

Λέξεις στην πολιτική διαμάχη: τόσο αιχμηρές που έκοβαν και τα χέρια που τις χρησιμοποιούσαν…

Βρισιές στα γήπεδα. Συνθήματα σε διαδηλώσεις. Εκκλήσεις για βοήθεια.

«Έρχεται η άνοιξη. Δεν θα την δω». Επιγραφή δίπλα σε τυφλό ζητιάνο.

Ανάμεσα σε όλες αυτές τις λέξεις μερικές, είχαν μεγάλη αξία. Άλλες – εκ των υστέρων – κόστισαν πολύ. Γιατί πονάνε και οι λέξεις.

Άθλιες συμφωνίες από λέξεις. Έδωσαν τα χέρια, διαβάζοντάς τις, ο Ρίμπεντροπ με τον Μολότοφ. Μαχαιριά στην πλάτη της Ευρώπης: η συμμαχία των Ρώσων με τους Ναζί. Καημένη Πολωνία!

Τελευταίες λέξεις μεγάλων ανδρών. Γκαίτε: «Περισσότερο φως!»

Ερωτόλογα: Πόσο εύκολα, πόσο φτηνά. Πώς να βασιστείς όταν από πίσω σε σπρώχνει ο πόθος. Και το κακό είναι πως συχνά τα πιστεύεις κι εσύ ο ίδιος.

Ευτυχώς που μερικές παλαιές λέξεις, πλέκοντας φράσεις, επιτυγχάνουν αποτελέσματα μαγικά:

«Γλυκά χαϊδεύει δροσερός της ευωδιάς αέρας / μ’ανάκουστους κιλαϊδισμούς και λιποθυμισμένους».

(Διονύσιος Σολωμός)      

«Εξ όσον ηυτύχησα ή εδυστύχισα να γνωρίσω, είμαι, πιστεύω, ο μόνος άνθρωπος όστις, αν τον ονόμαζαν ζώον, δεν θα εθεώρει τούτο ως προσβολήν». (Εμμ. Ροΐδης).

Βαθεία ειρήνη εβασίλευεν επί της μορφής του. Μία υπερκόσμιος αίγλη, εν είδει μειδιάματος βαθμηδόν αποσβεννύμενου έπαιζε με τα χαρακτηριστικά του προσώπου του. […]  Διότι ο καημένος ο παππούς συνεπλήρωνε αληθώς τώρα το μόνον της ζωής του ταξίδιον. (Γεώργιος Βιζυηνός).

«Ήτο όνειρον, πλάνη, γοητεία. Και οπόσον διέφερεν  από όλας τας ιδιοτελείς περιπτύξεις, από όλας τας λυκοφιλίας, από όλους τους κυνέρωτας του κόσμου, η εκλεκτή, η αιθέριος εκείνη επαφή. Δεν ήτο βάρος εκείνο το φορτίον το ευάγκαλον αλλά ήτο ανακούφισις και αναψυχή». (Αλεξανδρος Παπαδιαμάντης: «Όνειρο στο κύμα».)

Αχ αυτή η τόσο συκοφαντημένη καθαρεύουσα…. 

Περί πάντων και άλλων τινών…

Μου έκαναν μία πολύ τιμητική πρόσκληση να λάβω μέρος σε μία συζήτηση μεταξύ  αξιόλογων ειδικών. Όταν παρατήρησα ότι εγώ δεν είμαι ειδικός, μου απάντησαν «μα γι’ αυτό το λόγο σας θέλουμε. Να εκπροσωπήσετε τον υγιή μέσο εγκέφαλο  όταν οι ειδικοί χάνονται στα μονοπάτια της ειδικότητάς τους».

Τελικά δεν δέχθηκα, αλλά έμεινα με την απορία. Σε μία εποχή όπου η εξειδίκευση θριαμβεύει (οι Αμερικανοί έχουν έναν ορισμό του ειδικού: «Ένας άνθρωπος που ξέρει όλο και περισσότερα επάνω σε όλο και λιγότερα, μέχρις ότου φτάνει να γνωρίζει τα πάντα για το τίποτα») σε μία εποχή όπου όποιος έχει ένα κινητό με σύνδεση στο Ιντερνέτ μπορεί να μπει σε όλες τις εγκυκλοπαίδειες και τα συγγράμματα και να γίνει «ειδικός»… Υπάρχει χώρος και για τον απλά σκεπτόμενο άνθρωπο;

Πόσο τον βοηθάει να μαθαίνει από διάφορες πηγές και να καταλήγει σε συμπεράσματα; Και πόσο επικίνδυνο είναι αυτό σε τομείς όπως η υγεία; Η γυναίκα μου είναι γιατρός και μου μιλάει πάντα γι αυτούς που την επισκέπτονται «διαβασμένοι και μελετημένοι» – μόνο και μόνο για να πάρουν μία επιβεβαίωση αυτών που ήδη γνωρίζουν. Αλλά όσο  σωστά διαβασμένοι κι αν είναι, τις παρενέργειες, τους συνδυασμούς, τις επιπλοκές, δεν μπορούν να τις ξέρουν. Και βέβαια αν έχουν διαβάσει λάθος κείμενα ή ακολουθούν εσφαλμένες πρακτικές, δεν έχεις μόνο τον κόπο να τους δείξεις το σωστό - αλλά πρέπει προηγουμένως να τους αποδείξεις το λάθος…

Δυστυχώς η απορία είναι περιττή – ο άνθρωπος που θέλει να ενημερωθεί και να μάθει, θα το κάνει χωρίς να μας ρωτήσει.

Κάποτε οι φιλόσοφοι παίζαν  ένα ρόλο διαιτητού σε τέτοιες διαμάχες. Δεν το κρύβω πως αυτός ήταν ο λόγος που σπούδασα φιλοσοφία – για να βάλω σε τάξη το μυαλό μου. Ο φιλόσοφος έχει ένα πλεονέκτημα απέναντι στο «ειδικό». Είναι ο γνώστης της μεθόδου. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει όλα τα συμπεράσματα – αλλά μπορεί να ελέγξει την διαδρομή προς την γνώση και να αποφανθεί για την εγκυρότητά της. Ακόμα και σήμερα, μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα τον γνώσεων, ισχύει ο Καρτεσιανός «Λόγος περί της μεθόδου».

Από τον καιρό του Καρτέσιου, αλλά πολύ περισσότερο τον 19^ο και 20^ο αιώνα, η φιλοσοφία έγινε μεθοδολογία. Η τεράστια πρόοδος της επιστήμης άλλαξε την εικόνα της γνώσης. Ο Καρτέσιος ξεκίνησε με τον «Λόγο περί της Μεθόδου» αλλά οι διάδοχοί του ξεκαθάρισαν εντελώς τα πράγματα. Η φιλοσοφία έπαψε να είναι η αναζήτηση της γνώσης του Απόλυτου, η Μεταφυσική. Άφησε αυτό το ρόλο στην θρησκεία – όπως και την Ηθική. Αλλά ως προς την μέθοδο της γνώσης, ότι ξεκίνησε ο Καρτέσιος τον 16^ο αιώνα το ολοκλήρωσε ο Πόπερ τον 20^ο.

Έτσι λοιπόν η φιλοσοφία ξαναβρήκε τον δικό της σημαντικό δρόμο. Και πλέον η Μεθοδολογία διδάσκεται σε όλα τα Πανεπιστήμια σαν ρυθμιστική των άλλων επιστημών. Το άλλο της όνομα έγινε «Επιστημολογία». Είναι η επιστήμη των επιστημών.

Είμαι ευτυχής που σπούδασα φιλοσοφία. Σε κάθε πρόβλημα, σε κάθε θέμα, το να αρχίσεις από το μηδέν είναι το σωστό. Θυμάμαι τον καθηγητή μου τον Schilling. Mε ρώτησε κάτι για ένα πρόβλημα. Άρχισα να του αραδιάζω τι είχαν πει γι αυτό διάφοροι φιλόσοφοι. «Μα αυτά τα ξέρουμε από την ιστορία της φιλοσοφίας. Εσείς, έχετε κάτι να πείτε;» 

Τα ψεύτικα αρχαία που μαθαίνουμε

O καθηγητής που μας υποδέχθηκε στο σεμινάριο αρχαίας φιλοσοφίας, φρόντισε από την αρχή να μου κάνει την ζωή δύσκολη. «’Έχουμε κοντά μας», είπε στους Γερμανούς φοιτητές, «ένα συνάδελφο από την χώρα που εφεύρε την φιλοσοφία, την Ελλάδα». Χειροκρότημα ενώ εγώ δεν ήξερα πού να κρυφτώ. Γιατί κατάλαβα τι με περίμενε. Είχα ήδη μία εμπειρία από την τελετή έναρξης του έτους.

Η εμπειρία αυτή ήταν τραγική. Οι περισσότεροι Γερμανοί πρωτοετείς, απόφοιτοι κλασικού Λυκείου, μιλούσαν και έγραφαν ΑΝΕΤΑ αρχαία Ελληνικά. Εγώ, παρ’ όλο το 20 στο απολυτήριό μου, όταν μιλούσαν δεν καταλάβαινα λέξη. Και αυτό διότι χρησιμοποιούσαν την προφορά που εμείς ονομάζουμε «Ερασμιακή», που είναι πολύ κοντά στην πραγματική προφορά των αρχαίων και έχει επικρατήσει διεθνώς.

Εμείς διαβάζουμε τα αρχαία Ελληνικά με προφορά …νεοελληνική! Αλλά αυτά ΔΕΝ είναι Αρχαία! Τα μισά – και παραπάνω - γράμματα είχαν τότε άλλη προφορά. Το «βήτα» ήταν «μπέτα» και το «ήτα» «έτα.»

Υπάρχει και ένα ωραίο ανέκδοτο σχετικό με αυτά.

Σε ένα διασωθέν απόσπασμα ενός χορικού (μάλλον του Αριστοφάνη) συμμετέχουν κάτι πρόβατα. Στο γύρισμα του χορικού φωνάζουν ρυΘμικά: «Βη! Βη!». Σ’ ένα συνέδριο ο μεγάλος φιλόλογος Wilamowitz-Moellendorf ήρθε σε σύγκρουση με έναν Έλληνα συνάδελφό του, ο οποίος υποστήριζε ότι η προφορά των Ελληνικών έχει μείνει ίδια επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια. Ο Γερμανός χαμογέλασε. «Περίεργο θα ήταν να είχε συμβεί αυτό που λέτε. Όμως τα πρόβατα ακόμα και σήμερα ακολουθούν την δική μου προφορά. Δεν φωνάζουν: «βή βή» αλλά: «μπέε μπέε».

Μαθαίνουμε λοιπόν ιδιότυπα αρχαία, τα οποία κανείς άλλος στον κόσμο δεν καταλαβαίνει όταν τα μιλάμε. Κι έτσι, ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε μια κοινή γλώσσα με τους μορφωμένους ανθρώπους όλης της υφηλίου, παραμένουμε κλεισμένοι στην απομόνωσή μας.

Σοβαρό το πρόβλημα για την επικοινωνία μας με τον έξω ακαδημαϊκό κόσμο. Κι αν οι ηρωικοί μεταφραστές μας βοηθούν να παρακολουθούμε την πνευματική κίνηση άλλων χωρών – πόσοι ξένοι πληροφορούνται για την ύπαρξη ελληνικών βιβλίων άξιων να διαβαστούν κι από τους κατοίκους ξένων χωρών και γλωσσών;

Κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας όταν πιστεύομε ότι στο κλασικό λύκειο μαθαίνουμε αρχαία Ελληνικά. Θα πρότεινα αυτή η ανύπαρκτη γλώσσα να εξαφανιστεί. Να αντικατασταθούν με «Αρχαία εκ μεταφράσεων». Έτσι πήραμε, στο σχολείο που πήγαινα, μία ιδέα από το μεγαλείο του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Πίνδαρου.

Τα θαύματα σπάνια επαναλαμβάνονται. Οι Εβραίοι, όταν μεταπολεμικά συγκεντρώθηκαν στην Παλαιστίνη, βλέποντας ότι μιλούσαν πολλές γλώσσες, αποφάσισαν να πάνε 4000 χρόνια πίσω και να αναστήσουν την αρχαία δική τους. Κανείς δεν πίστευε ότι θα το κατορθώσουν – αλλά το κατόρθωσαν. Εμείς γελοιοποιηθήκαμε με την καθαρεύουσα και καταλήξαμε στα ψευτο-αρχαία.

Οι φιλοσοφικές σχολές, όπως είναι σήμερα, είναι περιττές. Για τους πραγματικούς λάτρεις των αυθεντικών Αρχαίων, ας υπάρχει ΕΝΑ τμήμα που θα καλλιεργεί τα αρχαία με την σωστή προφορά και προσωδία – έτσι που να μπορούν οι απόφοιτοί του να συνεννοηθούν με τους σπουδαστές της ίδιας γλώσσας από άλλες χώρες. Αλλά τα ψευτο-Αρχαία που μαθαίνουμε τώρα, σε ποιόν απευθύνονται;  Ούτε οι ίδιοι οι Αρχαίοι δεν θα τα καταλάβαιναν!

Θέλουμε μαστόρους!

Στην Γερμανία, όπου πήγα για να σπουδάσω, στο τέλος των σπουδών σου σε περιμένουν αρκετοί τίτλοι (εφόσον φυσικά τις ολοκληρώσεις – πράγμα που δεν πετύχαιναν πολλοί Έλληνες. Ο πιο επίζηλος ήταν εκεί (όπως κι εδώ) ο τίτλος του διδάκτορα. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση, έχανες τον τίτλο του κυρίου και …το μικρό σου όνομα. Αντί για Herr Heinz Schmidt γινόσουν Doktor. Herr Doktor Schmidt ή Doktor Schmidt σκέτο. Πάντως το Heinz συνήθως χανόταν οριστικά.

Ενώ στην Ελλάδα μόνο το πτυχίο ενός ΑΕΙ προσφέρει, κύρος,  κέρδη, προίκα και (ενίοτε) πολιτική σταδιοδρομία, στην Γερμανία υπήρχε εναλλακτική και πολύ πιο προσοδοφόρα λύση. 

Ένας άλλος τίτλος, κατώτερος μεν αλλά πολύ πιο χρήσιμος και περιζήτητος. Ήταν «Meister». Δηλαδή Μάστορας. Τον αποκτούσες αν πήγαινες να σπουδάσεις σε μία μέση σχολή, κάποιο τεχνολογικό μάθημα: ηλεκτρολόγος, υδραυλικός, ξυλουργός, μηχανικός αυτοκινήτων, ή υπολογιστών. Αντί για σπουδές μπορούσες επίσης να δουλέψεις επί τρία τουλάχιστον χρόνια σε ένα αναγνωρισμένο σχετικό συνεργείο ή επιχείρηση. 

Και στις δύο περιπτώσεις στο τέλος έπρεπε να δώσεις εξετάσεις κι μάλιστα αυστηρές. Ακούγαμε συχνά  τη φράση: Η Doktor Prüfung δεν είναι τίποτα μπροστά στην Meister Prüfung. (Οι εξετάσεις για το διδακτορικό δεν είναι τίποτα μπροστά στις «μαστορικές»).

Δίπλα στο σπίτι που έμεινα όταν πρωτοπήγα στην Γερμανία είχε το μαγαζί του ένας υδραυλικός. Meister Installateur έγραφε η επιγραφή του. Γνωριστήκαμε αργότερα στην Όπερα όπου αποδείχθηκε πως ήταν αδυναμία και των δυό μας. Αυτή η τάξη των «Μαστόρων» (απομεινάρι του Μεσαίωνα) αποτελούσε την οικονομική ραχοκοκαλιά της χώρας και περιλάμβανε ανθρώπους μορφωμένους, εύπορους και καλλιεργημένους, όπως ο οπερομανής υδραυλικός της γειτονιάς μου.

Τώρα γιατί τα γράφω όλα αυτά; Διότι η Ελλάδα υποφέρει αυτή την εποχή από έλλειψη τεχνικών και μαστόρων. Έφυγαν και οι λίγοι Πολωνοί και άλλοι αλλοδαποί, που είχαν έρθει την περασμένη δεκαετία, γέρασαν οι υπόλοιποι δικοί μας και έτσι έχουν σταματήσει σημαντικά έργα από έλλειψη ειδικών. Ένας φίλος μου που έχει σειρά καταστημάτων με εξοπλισμό μπάνιων, κουζινών κλπ. ψάχνει απεγνωσμένα για πλακάδες. Δεν βρίσκει ούτε ΕΝΑ πλακά. Οι συγχωνευτικοί πειραματισμοί με τα ΤΕΙ που έγιναν επί ΣΥΡΙΖΑ έκαναν μόνο ζημιά και στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ.

Μας λείπουν χιλιάδες πληροφορικάριοι. Αυτοί θα κινήσουν την οικονομία. Έχουμε αντ΄ αυτών, χιλιάδες υπεράριθμους δικηγόρους. Να τους χαιρόμαστε! Ένα μέρος από αυτούς γίνονται δικαστές και στελεχώνουν την πιο αργοκίνητη δικαιοσύνη της Ευρώπης. Επίσης μας περισσεύουν αρχιτέκτονες – γι αυτό τους κάναμε και νέα σχολή στα Γιάννενα…

Πάντως, αν η κυβέρνηση θέλει να προχωρήσουν τα έργα τα οποία επαγγέλλεται (με στόμφο και υπερηφάνεια) ας φροντίσει να κάνει τάχιστα εισαγωγή τεχνιτών. Τα έργα δεν προχωράνε με τις μακέτες... Οι μακέτες είναι ωραίες να τις βλέπεις, αλλά το κτίριο το φτιάχνει ο εργολάβος και ο μάστορας…   

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ

Έφυγε από την ζωή ο τελευταίος από την πρώτη γενιά των Ελλήνων Βιομηχάνων. Δεν νομίζω πως υπάρχει Έλληνας που να αγνοεί το όνομά του και να μην χρησιμοποίησε κάποτε προϊόν του.

Απόστολος Πίτσος, ετών 105.

Μετά από την πώληση της εταιρίας του σε μεγάλο πολυεθνικό συγκρότημα, το όνομα αυτό διαδόθηκε – μαζί με τα προϊόντα του – και σε άλλες χώρες.

Υπήρξα για πάνω από 50 χρόνια φίλος, και συνεργάτης του. Η τελευταία συνεργασία μας ήταν η βοήθειά μου στην σύνταξη της αυτοβιογραφίας του, που κυκλοφόρησε το 2020. Όχι ότι χρειάστηκε να κάνω πολλά πράγματα. Η μνήμη του ήταν ακόμα ξυράφι. Υπαγόρευσε όλη την ιστορία της «Πίτσος» σε μία γραμματέα και οι παρεμβάσεις που χρειάστηκαν μετά, υπήρξαν ελάχιστες.

Η ιστορία αυτή αρχίζει το 1865, όταν ο Νικόλαος Πίτσος ίδρυσε μία βιοτεχνία στο Μοναστηράκι που κατασκεύαζε διάφορα είδη οικιακής χρήσης. «Φανάρια» όπου έβαζαν τα τρόφιμα και τα προστάτευαν από τις μύγες και τα έντομα, μικρά καμινέτα, μπρίκια, δίσκους λάμπες πετρελαίου και άλλα μεταλλικά είδη. Τα προϊόντα τα φόρτωνε σε ένα αμαξάκι και τα πουλούσε στην πόλη αλλά και στα περίχωρα.

Σύντομα οι δουλειές μεγάλωσαν και ο Νικόλαος Πίτσος έβαλε στην εταιρία και τα τέσσερα από τα τρία αγόρια του αδελφού του. ‘Άλλαξαν δύο φορές στέκι καταλήγοντας στους Αμπελόκηπους όπου έστησαν ένα μικρό εργοστάσιο. Έφτιαχναν και προϊόντα για τον στρατό.

Περιττό να συνεχίσω την αφήγηση. Βρίσκεται όλη στην αυτοβιογραφία του. Το βασικό στοιχείο είναι το πόσο δημιουργικοί ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πως από το τίποτα κατασκεύαζαν πράγματα. Ο Απόστολος Πίτσος ήταν ο πρώτος γλωσσομαθής της οικογένειας – είχε φοιτήσει στη Γερμανική Σχολή. Ταξίδεψε και έμεινε στην Γερμανία όπου μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους μαστόρους και έμαθε τις τεχνικές τους.

Η Γερμανία άφησε την σφραγίδα της επάνω του. Το μυαλό του δούλευε με σύστημα τευτονικό. Και στην τεχνολογία, αλλά και στις τέχνες.

Ήταν ένας πρωτεϊκός άνθρωπος. Άκουσε κάποτε το κοντσέρτο για βιολί του Μπετόβεν και αποφάσισε πως ήθελε να το παίξει ο ίδιος. Αγόρασε βιολί, πήρε μαθήματα και έφτασε στο σημείο που ήθελε.

Όταν μετά από πολλά χρόνια αποφάσισε να πουλήσει την εταιρία του οι Γερμανοί τεχνικοί και επιστήμονες που ήρθαν να την ελέγξουν έμειναν άναυδοι. Τόσο σωστά σχεδιασμένη και τόσο λειτουργική εταιρία ούτε στην πατρίδα τους δεν είχαν – μου εξομολογήθηκαν.

Από τη δική του γενιά των βιομηχάνων – που ξεκίνησε την βιομηχανοποίηση της Ελλάδας - ήταν ο μόνος τεχνικός. Ο Γεώργιος Δράκος (της Izola) τον θαύμαζε. «Αυτός τα κάνει όλα μόνος του», μου έλεγε. Ήταν η εποχή που Πίτσος, Ιζόλα, Εσκιμό άλλαξαν την μορφή του ελληνικού νοικοκυριού.

Η πρώτη μας επαφή ήταν η θάλασσα. Ο Πίτσος είχε αγοράσει ένα αμερικάνικο σκάφος Bertram μικρό αλλά πολύ γρήγορο, που σε μία μέρα σε πέταγε στην άλλη άκρη του Αιγαίου. Μαζί με τον (επίσης απόντα πια) Χαράλαμπο Βελλή, πρόεδρο του Κολλεγίου και γαμπρό του Απόστολου, κάθε  Σαββατοκύριακο γυρίζαμε το πέλαγος. Πολύ αργότερα αποφάσισε να μου αναθέσει την διαφήμιση της εταιρίας του, πράγμα που μας έφερε ακόμα πιο κοντά.

Ένας σπάνιος άνθρωπος. Σκληρός αλλά και τρυφερός, ήταν από αυτούς που άλλαξαν την ζωή της χώρας του.

Μία άγνωστη προσπάθεια

Κάθε Πρωτοχρονιά σκέπτομαι την χώρα μας. Προβληματίζομαι και αναρωτιέμαι. Απορίες κυκλοφορούν στο μυαλό μου από την έκτη Δημοτικού: «Πώς θα ήταν σήμερα η Ελλάδα αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Καποδίστριας;» Και αν άφηναν τον Χαρίλαο Τρικούπη να ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις του; Και αν οι αφελείς στρατηγοί μας το 22 δεν είχαν προσπαθήσει να φτάσουν στην «Κόκκινη Μηλιά»;

Πίστευα και πιστεύω ότι κάτι  που αυτή η χώρα χρειαζόταν απόλυτα – είναι σοφούς νομοθέτες και συμβούλους που θα εμπόδιζαν τις στραβοτιμονιές. Αλίμονο: ο Λαός μας ψήφιζε πάντα με βάση το συμφέρον και το πάθος του. Συχνά σκεπτόμουν πως χρειαζόταν μία «επιτροπή σοφών» που θα μπορούσε να  καθοδηγήσει.

Πρόσφατα έμαθα πως κάποια στιγμή συγκροτήθηκε μία τέτοια επιτροπή. Το πληροφορήθηκα από τον δημιουργό του πρώτου μη κρατικού ραδιοσταθμού μας, τον Γιάννη Τζανετάκο, ο οποίος συμμετείχε και μετά από παράκλησή μου έγραψε ένα σχετικό ενημερωτικό σημείωμα:

«Στα τέλη του 1975 ο πολιτικός βίος στη χώρα μας έτεινε να παγιωθεί. Η Μεταπολίτευση με τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία της αποτελούσε πλέον κεκτημένο όσον αφορά όλα τα σημεία στον δημόσιο βίο. Παρά, όμως, τις θηριώδεις κυκλοφορίες των ελευθέρου περιεχομένου ημερήσιων εφημερίδων, υπήρχαν σαφέστατα δείγματα ότι και με τη συμβολή της πολιτικής αποστείρωσης, που διέκρινε το κρατικό-μονοπωλιακό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο, οι πολίτες υστερούσαν τόσο στον τομέα της γενικότερης ενημέρωσης, όσο και σ’ αυτόν της συμμετοχής τους στα δημόσια πράγματα.

Ο Χρήστος Δ. Λαμπράκης, επικεφαλής κραταιού Δημοσιογραφικού Οργανισμού, προσωπικότητα φύσει ανήσυχη και δημιουργική διαπίστωσε τόσο το έλλειμμα στην πληροφόρηση τού κοινού ως προς το ουσιαστικό περιεχόμενο της νεαρής δημοκρατίας, όσο και την ανάγκη ν’ αναπτυχθεί ο ευρύτερος πολιτικό-κοινωνικός προβληματισμός και το ενεργό ενδιαφέρον των πολιτών για τα δημόσια πράγματα σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο.  Έκρινε δε ότι σε πρώτο διερευνητικό στάδιο ένα Σωματείο γνωστών και διακεκριμένων προσώπων με ανεπίληπτη και αγωνιστική παρουσία στη διάρκεια της χουντικής επταετίας, θα ήταν δυνατό ν’ αναλάβει τη σχετική πρωτοβουλία μετατρέποντας σε πράξη την έμπνευση του. Δεν επιδίωξε μαζική συμμετοχή. Περιορίστηκε στον αναγκαίο από τον Αστικό Κώδικα αριθμό των 20-21 μελών.  Ανάμεσα τους οι καθηγητές Φαίδων Βεγλερής, Σπύρος Δοξιάδης, Φάνης Κακριδής, Γιώργος Κουμάντος, Κώστας Κριμπάς, Αριστόβουλος Μάνεσης, Νίκος Παπαντωνίου, Δημήτρης Φατούρος, οι δικηγόροι Χριστόφορος Αργυρόπουλος, Ανδρέας Καζάζης, Τάκης Κύρκος, Ανδρέας Τσουδερός και πρόσωπα από τον Τύπο, όπως ο ίδιος, ο Μάριος Πλωρίτης, ο Βίκτωρ Παπαζήσης, ο Γιαν. Τζαννετάκος και άλλοι.

Την άνοιξη του 1976 έγινε η πρώτη εξόρμηση στη Θεσσαλία. Κι όμως αυτή η σπάνια δημόσια παρέμβαση του μεγάλου εκδότη στον δημόσιο βίο της χώρας του, παρέμεινε σχεδόν  άγνωστη, δεν περιλαμβάνεται δε στο επίσημο βιογραφικό του. Δεν είναι καιρός να γνωστοποιηθεί και ν’ αποτιμηθεί;»      

Κανείς δεν έμαθε (ούτε ο Τζανετάκος) αν υπήρξε συνέχεια. Αλίμονο, συνήθως τέτοιες πρωτοβουλίες συναντάνε την αδιαφορία του δικού μας κοινού. Κάποτε πρέπει να το αναλύσουμε αυτό. Τώρα δεν μας μένει άλλη ελπίδα για μετάγγιση μυαλού και μεταρρυθμίσεις από τον (ευτυχώς) πολύ αποτελεσματικό Πιερρακάκη…

Από το «Μπενάρτυ» στον Μέσι

Ξέρω πως είναι Χριστούγεννα και θα έπρεπε να γράψω γι αυτά αλλά επειδή θα γράψουν όλοι οι άλλοι, λέω να μην το κάνω. Στη ζωή μου έκανα συχνά το «αντίθετο» από το αναμενόμενο και μου βγήκε σε καλό.

1940.΄Έλαβα για δώρο μία μπάλα ποδοσφαίρου. Μην νομίζετε πως είχε τις ραφές και τα σχέδια των σημερινών. Ένα τόπι ήταν, μακιγιαρισμένο σε μπάλα. Μεγάλο απόκτημα όμως για την γειτονιά, γιατί ως τότε κλωτσούσαμε κάλτσες. Ήταν η πρώτη γεύση για κάτι που έμοιαζε με ποδόσφαιρο.

Ήμασταν οκτώ ή εννιά – δεν βγάζαμε ούτε μία ενδεκάδα. Όλοι όμως χωρισμένοι σε ομάδες: Ολυμπιακοί τρεις, Παναθηναϊκοί τέσσερεις (αφού στην Αθήνα παίζουμε βρε παιδιά!) κι εγώ, πάντα αντιδραστικός, ΑΕΚ. Είχα βρει και μία φανέλα που η μαμζέλ (των Γαλλικών αλλά και πάσης εποπτείας αφού η μητέρα μου ήταν μόνιμα άρρωστη) την είχε βάψει κίτρινη. Γήπεδο, η οδός Μιχαήλ Βόδα. Περνούσαν τρία αυτοκίνητα την ώρα αλλά ακούγονταν από μακριά και είχαμε καιρό να τραβηχτούμε.

Χρησιμοποιούσαμε τα διεθνή παραγγέλματα όπως τα είχαμε ακούσει χωρίς να ξέρουμε καλά-καλά τι σημαίνουν. Κάθε λίγο άκουγες: «Μπενάρτυ!» ρε!  «Μπενάρτυ»!

Η ΑΕΚ έχανε πάντα (είχε μόνο ένα παίχτη) αλλά είχε την μπάλα. Μέχρι που κάποια αλητόπαιδα μας την έκλεψαν και συνεχίσαμε χρησιμοποιώντας παλιές κάλτσες ραμμένες σε μικρούς μπόγους. Ήρθε η Κατοχή, οι άνθρωποι πέθαιναν στους δρόμους από το κρύο και την πείνα και κανείς δεν είχε όρεξη να παίξει.

Η δεύτερη επαφή μου με το ποδόσφαιρο ήταν μετά δέκα χρόνια. Αν θυμάμαι καλά, στην Εκάλη υπήρχε ένα μικρό ξενοδοχείο ",Αριάδνη". Εκεί μας έστειλε ο πατέρας μου, την μητέρα κι εμένα, για να παραθερίσουμε. Εκεί λοιπόν παραθέριζε και ολόκληρη η Εθνική Ελλάδος για ξεκούραση πριν από ένα διεθνές ματς. Δεκαπέντε χρόνων τότε, πέρασα πάνω από μια εβδομάδα με όλα τα αστέρια του Ελληνικού ποδοσφαίρου. Μέσα στο δάσος υπήρχε και μία αλάνα όπου γίνονταν οι προπονήσεις. Πολλές φορές με φώναζαν κι εμένα να συμπληρώσω κάποια θέση.

Έτσι πέρασα πάνω από μια εβδομάδα με τα διασημότερα τότε ονόματα της Εθνικής Ποδοσφαίρου: Ρωσσίδης, Δαρίβας, Μαρόπουλος, (70 χρόνια πίσω,  ούτε που θυμάμαι πια τα ονόματά τους). Τα βράδια μας έλεγαν ιστορίες από ματς και ξαναζούσαμε ένδοξες στιγμές της Εθνικής.

Μετά, το 1954, βρέθηκα στο Μόναχο για σπουδές. Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να ανακαλύψω ότι η γραμμή του τραμ που περνούσε από το σπίτι μου κατέληγε στο παλιό γήπεδο της Μπάγερν.  Έτσι ξεκίνησε μία νέα εποχή στις σχέσεις μου με το ποδόσφαιρο. Βέβαια δε θα ισχυριστώ ότι περνούσα ώρες στις κερκίδες – αλλά παρακολουθούσα όσο μπορούσα την ένδοξη πορεία αυτής της μεγάλης ομάδας.

Κι ερχόμαστε στο σήμερα όπου το ποδόσφαιρο περνάει τις πιο ενδιαφέρουσες και θα έλεγα ένδοξες στιγμές του. Όπως και δισεκατομμύρια φίλαθλοι παρακολούθησα σχεδόν όλους τους αγώνες του Παγκόσμιου Κυπέλου στο Κατάρ. Το οποίο συνοδεύτηκε και από μία ανθρώπινη δραματική ιστορία: την αποθέωση του ταπεινού και απλού Λιο Μέσι και την κατάρρευση του κάποτε ανταγωνιστή του, του υπερόπτη και επαρμένου Ρονάλδο.

Σκέπτομαι την άδολη χαρά που θα βασιλεύει στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι της οικογένειας Μέσι και τους σιγοτραγουδάω ψιθυριστά: «Feliz Navidad…»

Ευτυχισμένα Χριστούγεννα και σε σας αναγνώστες! 

Οι «μαθητές» μου

Το ότι θα γινόμουν συγγραφέας είχε αποφασιστεί (από μένα) στα πέντε μου χρόνια. Κύριος φταίχτης: ο Ιούλιος Βερν, στις μεγάλες εκδόσεις του Σιδέρη. Στο πρώτο εσώφυλλο φιλοξενούσε την φωτογραφία του με την μεγάλη του γενειάδα. Γύρω του βινιέτες με σκηνές από τα έργα του. Έμοιαζε με τον Παντοκράτορα στον θόλο της εκκλησίας, που τον πλαισίωναν γύρω-γύρω τα πλάσματά του.

Ο δεύτερος δάσκαλός μου ήταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος με τις «Αθηναϊκές Επιστολές»  του («Σας ασπάζομαι Φαίδων») στην Διάπλαση. (Είχα κληρονομήσει δεκάδες τόμους). Με έμαθε να γράφω απλά και κυρίως ορθολογικά. Αν ο Βερν ήταν ο μάστορας της φαντασίας ο Ξενόπουλος ήταν ο δάσκαλος της λογικής.

‘Όλη μου η δημιουργία κινήθηκε μεταξύ αυτών των δύο. Στα πρώτα είκοσι χρόνια έγραφα ποιήματα που κυκλοφορούσαν σε βιβλία. Αργότερα άρχισαν τα βιβλία να λιγοστεύουν (είχαν ήδη φτάσει τα 70) ενώ πληθαίνανε οι στήλες και τα χρονογραφήματα στον Τύπο.

Κάποια στιγμή είχα αποφασίσει να σταματήσω τα σύντομα κείμενα και να αφοσιωθώ στα βιβλία. Το ανακοίνωσα. Πήρα πολλά μηνύματα από διαμαρτυρόμενους αναγνώστες. ‘Ένας νέος έγραψε: «Καλά είναι τα βιβλία – αλλά πόσοι τα διαβάζουν σήμερα; Ενώ τα άρθρα σου μας έχουν ανοίξει δρόμους.

Τότε έγραφα στο RAM ένα εξαίρετο περιοδικό του ΔΟΛ με θέμα την πληροφορική. Και μόνο το γεγονός ότι πρόσφατα ο Κυριάκος Πιερρακάκης μου εξομολογήθηκε ότι τα κείμενά μου τον επηρέασαν και τον οδήγησαν στην πληροφορική θα δικαίωνε την απόφασή μου να παραμείνω.

Από τότε γράφω μόνο βιβλία μικρά και χρηστικά.

Λίγοι άνθρωποι μου μιλούν για τα βιβλία μου αλλά δεκάδες μου λένε «σας διάβαζα στους 4Τροχούς, στα Επίκαιρα, στην LIFO, στο Βήμα, στην Καθημερινή…» Βέβαια υπάρχουν και οι εξαιρέσεις: Μία ωραία οδοντίατρος έχει διαβάσει την διδακτορική μου διατριβή (ένα δύσκολο καθαρά φιλοσοφικό βιβλίο που μετέφρασα ο ίδιος από τα Γερμανικά). Το βιβλίο αυτό άρκεσε για να γίνω τακτικό μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρίας, ενώ δεν ήμουν καν πανεπιστημιακός καθηγητής.

Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν πήγα στην Γερμανία για να γίνω καθηγητής. Πήγα για να τακτοποιήσω τον εγκέφαλό μου που είχε πνιγεί από το διάβασμα. Κι αυτό το πέτυχα. Η απόδειξη είναι πως ενώ ο επιβλέπων καθηγητής μου (ένας υπέροχος άνθρωπος και ήρωας της αντί-χιτλερικής αντίστασης – 8 χρόνια σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως) πέθανε την παραμονή της υποβολής της, κανένας άλλος καθηγητής δεν τόλμησε να την υποστηρίξει. «Εξαίρετη αλλά απαράδεκτη. Δικαιώνει τον σκεπτικισμό» ήταν η γενική κρίση.). Ο σκεπτικισμός είναι ο μπαμπούλας της ακαδημαϊκής φιλοσοφίας. Αν ζούσε ο καθηγητής μου θα την είχε περάσει με το κύρος και τον δυναμισμό του.

Χαίρομαι λοιπόν που με τα γραπτά μου βόηθησα  πολλούς νέους να βρουν το δρόμο τους και χωρίς να διδάξω σε ΑΕΙ πρόσφερα περισσότερα από την τυπική ακαδημαϊκή παιδεία. Με τα ίδια όπλα θα συνεχίσει αυτή η στήλη την πορεία της.

Πως δεν χαρήκαμε την Λιλιπούπολη

                                                                             Μνήμη Χρήστου Λαμπράκη

Με τον Χρήστο Λαμπράκη μας ένωναν δύο πράγματα: οι γάτες και η κλασική μουσική. Πόσο λυπάμαι που δεν σκέφθηκα να τον φωτογραφήσω στο σπίτι μου, κάτω από το μεγάλο τραπέζι της τραπεζαρίας, να μπουσουλάει με τα τέσσερα προκειμένου να παίξει με την γάτα Κούκη.

Ήταν η εποχή που χτιζόταν το Μέγαρο Μουσικής και κάθε φορά που ολοκληρωνόταν κάποιο μέρος της οικοδομής ερχόταν επείγον τηλεφώνημα. «Έλα να δεις πως έγινε η μεγάλη αίθουσα»  (αυτή που τώρα φέρει το όνομά του). «Έλα να δεις πως βγήκαν οι σκάλες!»

Το τελευταίο τηλεφώνημα αφορούσε το γκαράζ. «Θα είναι το μεγαλύτερο της Αθήνας!» θριαμβολογούσε.

Που να ήξερα, ότι αυτό το γκαράζ θα γινόταν αφορμή, μετά τον θάνατό του, να περάσω μία από τις πιο απογοητευτικές βραδιές της ζωής μου.

Όταν ο Ευάγγελος Μαρινάκης αγόρασε ολόκληρο τον ΔΟΛ, θυμήθηκα μία συζήτηση με τον Λαμπράκη. Ήταν η εποχή πριν εμφανιστεί ο Κοσκωτάς και ο Χρήστος ήταν πολύ πεσμένος. Κάποια στιγμή μου λέει: «Εσύ ο κοσμοπολίτης που ξέρεις εφοπλιστές στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο δεν μπορείς να βρεις έναν που θα θέλει να αγοράσει τον ΔΟΛ. Βαρέθηκα την πολιτικολογία. Μου αρκεί η μουσική μου, η βάρκα μου και  το Φολκσβάγκεν μου».

(Δεν  ήξερα κανένα ζωντανό εφοπλιστή – οι  συγκαιρινοί του παππού μου, είχαν όλοι αποδημήσει από χρόνια. Και μετά την εμφάνιση του Κοσκωτά, ο Χρήστος άλλαξε. Σαν να ξύπνησε και έγινε για μία περίοδο πολύ μαχητικός!).

Σύμπτωση όμως; Να μιλήσει για εφοπλιστή!

Μετά την αποχώρησή μου από τον ΔΟΛ, (Σεπτ. 87) χαθήκαμε. Έπαψα να πηγαίνω και στο Μέγαρο. Όταν όμως  πληροφορήθηκα πρόσφατα ότι θα γινόταν μια βραδιά  με τα τραγούδια της Λιλιπούπολης, τους υπέροχους στίχους που είχε γράψει η πρόσφατα χαμένη φίλη Μαριανίνα Κριεζή, είπα: αυτή τη φορά θα πάω! Και πράγματι σε λίγες μέρες ήρθαν δύο προσκλήσεις με την παράκληση να κάνω μία αναφορά στην στήλη μου. Την οποία έκανα πριν τρεις εβδομάδες σε ένα υστερόγραφο.

Έτσι ξεκινήσαμε χθες, Κυριακή 4 Δεκεμβρίου, εγώ και η γυναίκα μου από το Ψυχικό για να πάμε στο Μέγαρο. Συνήθως χρειάζονται είκοσι λεπτά – αλλά προβλέποντας συνωστισμό φύγαμε τρία τέταρτα πριν.

Και ω! του θαύματος! Το «μεγαλύτερο υπόγειο γκαράζ της Ελλάδας» ήταν κλειστό! Κόκκινες κορύνες έκλειναν την είσοδό του. Σε μέρα συναυλίας! Που θα μπορούσε και το γκαράζ να κερδίσει χρήματα.

Από κει και πέρα αρχίζει το μαρτύριο. Δεν υπάρχουν γκαράζ σε αυτή την περιοχή εκτός από ένα στην Δορυλαίου που ήταν ήδη γεμάτο. Η μάντρα που βρίσκεται στην ίδια ευθεία με το γκαράζ του Μεγάρου είχε ήδη ξεχειλίσει στο πρώτο μας πέρασμα. Γυρίζαμε σαν την άδικη κατάρα – και αφού χάσαμε κάθε ελπίδα, τελικά επιστρέψαμε στο σπίτι.

Δεκέμβριοι

Ο Δεκέμβριος ήταν, από  την παιδική μου ηλικία, ο αγαπημένος μου μήνας. Είχε μέσα του την γιορτή μου, τα Χριστούγεννα, και την Πρωτοχρονιά. Βέβαια οι πρώτοι δικοί μου Δεκέμβριοι ήταν μέσα στην Κατοχή – και μετά στον Εμφύλιο. Παρόλα αυτά τους ξεχώριζα από τους άλλους μήνες. Ίσως φταίει και ο μεγάλος γητευτής των παιδιών, ο Κάρολος Ντίκενς. Είχα διαβάσει το «Χριστουγεννιάτικο Παραμύθι» (Christmas Carol: Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα ήταν ο αγγλικός τίτλος) και με είχε επηρεάσει τόσο βαθιά, που σκεπτόμουνα: Δεν είναι δυνατόν… κάποιο θαύμα θα γίνει.

Θαύμα δεν έγινε, εκτός αν λογαριάσουμε το 44, την φυγή του πατέρα μου, (τελευταία στιγμή) προς την «Σκομπία» (έτσι ονομάζαμε το κέντρο της Αθήνας όπου έκανε κουμάντο ο Στρατηγός Σκόμπυ, και την άφιξη ενός εξαδέλφου μου με ένα νοσοκομειακό, που μας έφερε για δώρα μία πλάκα πραγματική σοκολάτα (είδος πολύ σπάνιο) και τρία αυγά – ακόμα πιο σπάνια. (Έχω γράψει αλλού για τα «Χριστουγεννιάτικα αυγά»).

Ωστόσο, ακόμα και σήμερα δεν παραλείπω τις μέρες αυτές να κατεβαίνω στο Κέντρο, να επισκέπτομαι μαγαζιά και να αγοράζω («για το καλό» που λένε) διάφορα δωράκια. Δυστυχώς τα ανίψια μου (τα μόνα μικρά παιδιά στην οικογένεια) βρίσκονται στην Άκρη του Κόσμου, την Νέα Ζηλανδία (όπου τώρα έχει καλοκαίρι. Σκέπτεστε να κάνετε Χριστούγεννα με κυνικά καύματα;)

Αλλά ας γυρίσουμε πίσω στον Δεκέμβριο του 1944. Ήμουν εννέα ετών και δεν μπορούσα να κοιμηθώ από τον θόρυβο του πυροβολικού που έστελνε τις οβίδες πάνω από το σπίτι μας. Ιδιαίτερα το «γλουγλούκισμα» των όλμων με αναστάτωνε.

Κι όμως, ο πρώτος αυτός σημαδιακός Δεκέμβρης της ζωής μου (τους προηγούμενους ούτε τους θυμάμαι) δεν μου χάλασε το παραμύθι. Ο Ντίκενς κέρδισε τον εμφύλιο. Το θρησκευτικό αφήγημα της γιορτής, ο μύθος της Γέννησης, δεν με επηρέασε καθόλου. (Έχω την εντύπωση πως γεννήθηκα …άθεος).

Η γιορτή μου όμως εορταζόταν από την αρχή – κι ας μην απολάμβανα τίποτα τα πρώτα χρόνια. Η μητέρα μου είχε καταλάβει ποιο είναι το αγαπημένο μου γλυκό, και παρόλες τις ελλείψεις και τις στερήσεις το έφτιαχνε κάθε χρόνο στις 6 Δεκεμβρίου. Σχεδόν κάθε χρονιά έτρωγα τόσο πολύ, που χαλούσε το στομάχι μου. Ίσως ήταν και η αβυσσαλέα διαφορά ανάμεσα στα καθημερινά χόρτα με την μπομπότα και τα βούτυρα και αυγά της τούρτας. (Πού τα έβρισκε, άραγε;)

Άλλοι Δεκέμβριοι (και γι΄ αυτούς έχω γράψει) ήταν αργότερα οι χιονισμένοι της Γερμανίας. Οικογενειακή συγκέντρωση με παμπάλαια Χριστουγεννιάτικα τραγούδια και ύμνους, δώρα – και  μετά τα μεσάνυχτα οδοιπορικό σε βαθύ χιόνι για να φτάσουμε στην εκκλησία και να ακούσουμε μία θεία λειτουργία, έργο πάντα μεγάλου μουσουργού. Κι εκεί πάλι η τέχνη έσωζε την πίστη.

Φέτος όμως δεν το βλέπω να λειτουργεί το φλερτ μου με τον Δεκέμβριο. Έχω βάλει τον θερμοστάτη στους 18 βαθμούς (κι αυτό για μία ώρα το πρωί και μιάμιση το βράδυ) κυκλοφορώ στο σπίτι με παλτό και τη μισή μέρα κοιμάμαι. Ξέρω το τραγουδάκι: «Δεν κάνει κρύο στην Ελλάδα», αλλά δεν νομίζω πως θα το τραγουδήσω αυτές τις μέρες… Το μόνο που μου μένει για να θυμηθώ την Κατοχή, είναι να βγάλω και χιονίστρες.

Και καλά – την Κατοχή ήμουν παιδί. Και θυμάμαι τους παππούδες και θείους που κορόιδευα, γιατί κρύωναν και κοιμόντουσαν όρθιοι. Τώρα μόνο με τα μούτρα μου και τον Πούτιν μπορώ να τα βάλω…

 Καλό Δεκέμβριο! αναγνώστες!

Γράφοντας για τα παιδιά…

Είναι δύσκολο να γράψεις για τα παιδιά όταν δεν έχεις δικά σου, ή δεν έχεις ζήσει μια παιδική ηλικία με παιδική παρέα. Εμένα όχι μόνο μου έλειψαν τα αδέρφια, αλλά και οι φίλοι. Μεγάλωσα μοναχογιός σε ένα σκοτεινό σπίτι κοντά σε μία άρρωστη μητέρα. Μετά 6 χρόνια σπουδές στην Γερμανία.

Μην έχοντας δικά μου παιδιά, περιοριζόμουν στο να κρίνω τα παιδιά των άλλων.  Έβρισκα τα ελληνόπουλα θορυβώδη, αγενή και παχύσαρκα (πρώτα στην Ευρώπη στην παιδική παχυσαρκία). Τα συνέκρινα με τα πειθαρχημένα και στυλιζαρισμένα Γερμανάκια που έπαιζαν ήσυχα και αθόρυβα.

Μέχρι που, τον τελευταίο καιρό, άρχισα να υποψιάζομαι πως στην πραγματικότητα τα Ελληνόπουλα ήταν θύματα. Ακόμα και το πάχος τους ήταν αποτέλεσμα κακής διατροφής – για την οποία δεν έφταιγαν βέβαια τα ίδια.

Ώσπου ξαφνικά ξέσπασαν όλα μαζί τα σκάνδαλα. Βιασμοί, κακοποιήσεις, παιδική πορνεία, κακομεταχείριση. Πρόσωπα που είχαν ήδη αποκτήσει τον φωτοστέφανο του Αγίου, όπως ο Πατήρ Αντώνιος, άρχισαν να διαπομπεύονται.

Επάνω εκεί μου έρχεται και ένα γράμμα από καλό φίλο που μου γνώρισε ένα νέο είδος δυστυχισμένου παιδιού: «εισαγγελικής εντολής». Αντιγράφω:

«Νίκο, αυτό που γίνεται με τα παιδιά που «φιλοξενούνται» στα Νοσοκομεία είναι κάτι περισσότερο από ντροπή και αίσχος,  για εμάς και την κοινωνία μας.  Το έζησα από κοντά όταν πριν λίγα χρόνια η μικρή μου νοσηλεύτηκε στο «Παίδων Πεντέλης» με ρήξη σκωληκοειδίτιδας.

Κατά την δεκαήμερη νοσηλεία μας  στο νοσοκομείο διαπίστωσα, ότι υπήρχαν και  κάποια άλλα παιδιά, άσχετα με τους ασθενείς, που περιφέρονταν ανεξέλεγκτα στο νοσοκομείο και στους διαδρόμους. Ρώτησα και έμαθα, πως ήταν παιδιά που επειδή «δεν χωρούσαν» (Sic) σε κάποιο ίδρυμα και μην έχοντας τι άλλο να τα κάνουν, τα άφησαν  να βρίσκονται  στο νοσοκομείο, με «εισαγγελική εντολή».

Ουσιαστικά τα πέταξαν σε έναν χώρο – στο χειρότερο χώρο που μπορεί να μεγαλώσει ένα παιδί.

Έτσι αυτά τα παιδιά μην έχοντας που αλλού να πάνε, τρώγανε από τα φαγητά του νοσοκομείου (όλα ανάλατα) συναναστρέφονταν με ασθενείς και επισκέπτες και κάθε λίγο φυσικά αρρώσταιναν και είχαν πυρετό. Μια νοσοκόμα που ρώτησα σχετικά, για ένα εννιάχρονο κοριτσάκι την Σοφία που ξαφνικά «χάθηκε» από τους διαδρόμους , μου είπε ότι είχε κολλήσει 39 πυρετό και ήταν κλινήρης. Μου είπε ακόμα πώς αυτό συνέβαινε συνέχεια: «και πριν τρείς μέρες άρρωστη ήταν μου είπε, πώς να μην κολλήσει με τόσα μικρόβια, δεν ξέρουμε τι να τα κάνουμε…».  (Και τι μικρόβια, βλέπε: ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις - ποιος φωστήρας το σκέφτηκε;)

Λυπήθηκα το κοριτσάκι και παρόλο τον πόνο και την αγωνία που είχα για την μικρή μου κόρη, είπα στην γυναίκα μου να δώσουμε στην Σοφία το φαγητό της μικρής μας  που ή γυναίκα μου είχε μαγειρέψει και είχε φέρει από το σπίτι, αλλά η μικρή μας δεν το έφαγε. Έτσι ρώτησα την νοσοκόμα και αυτή δέχτηκε. Δεν θα ξεχάσω την ευγνωμοσύνη στα μάτια της μικρής Σοφίας, το προσωπάκι της έλαμψε, τα σκέπτομαι και συγκινούμαι. (Για ένα μαγειρευτό κοτόπουλο, ένα κοτόπουλο με λίγες πατάτες, σκέψου...)

Φαντάσου λοιπόν ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ακόμα και σήμερα, μεγαλώνουν παιδιά. Τίποτα δεν άλλαξε. Το προσωρινό έγινε μόνιμο και απλά συνεχίζουμε να κρύβουμε το πρόβλημα  κάτω από το χαλί.[…]

θα ήθελα λοιπόν να σε παρακαλέσω, αν θέλεις και εσύ να γράψεις κάτι για αυτό».

Ευχαριστώ φίλε Πάνο Πολύδωρε. Μια πρόχειρη έρευνα έδειξε πως ευτυχώς υπάρχει  βελτίωση σε αυτόν τον τομέα. Χάρη στις προσπάθειες της υπουργού Δόμνας Μιχαηλίδου ο αριθμός αυτών των παιδιών ελαττώθηκε από 300 σε 70. Η πρόοδος είναι δύσκολη μια και δεν αρκεί να χώσεις τα παιδιά σε μια δομή – αλλά πρέπει να τα εντάξεις σε μία οικογένεια…

Σημείωση (όχι μόνο για παιδιά): ΕΔΩ ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ! Σάββατο 3 και Κυριακή 4 Δεκεμβρίου οι υπέροχοι στίχοι της Μαριανίνας Κριεζή θα αντηχήσουν (ώρα 20 και 19) στην Αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, μελοποιημένοι από τους Λένα Πλατωνος, Δημήτρη Μαραγκόπουλο, Νίκο Κυπουργό και Νίκο Χριστοδούλου. 

Οι πιονιέροι του Γιώργου Γόντικα

Στην ζωή μου, μου προέκυψαν αρκετές ονοματοδωσίες. Π.χ. στην σύντομη καριέρα μου ως διαφημιστής, βάφτισα αρκετά προϊόντα. Μερικά κυκλοφορούν ακόμα. Βάφτισα και βρέφη, αλλά αυτά μεγάλωσαν και σκόρπισαν.

Ωστόσο το πιο μεγάλο μου επίτευγμα ήταν που βάφτισα μία …τράπεζα. Η οποία ζει και ευημερεί και είναι γνωστή σε όλους.

Η ιστορία αυτή έχει ένα πρωταγωνιστή. Όχι εμένα, αλλά έναν σημαντικό Έλληνα τραπεζίτη ο οποίος την ίδρυσε. Μόνο που αρχικά της έδωσε ένα μάλλον δυσπρόφερτο όνομα. Την είπε: «Ευρωεπενδυτική».

Ο τραπεζίτης, που μας έχει αφήσει χρόνους, ονομαζόταν Γιώργος Γόντικας. Ήμουν συνεργάτης του στην τράπεζα που διοικούσε από χρόνια και ονομαζόταν ΕΤΕΒΑ. Ήταν μία κρατική τράπεζα που χρηματοδοτούσε επενδύσεις. (Το αρκτικόλεξο σήμαινε: «Εθνική Τράπεζα Επενδύσεων Βιομηχανικής Αναπτύξεως). Κάθε χρόνο περνούσαμε αρκετές ημέρες ασχολούμενοι με την σύνταξη του απολογισμού της χρονιάς που είχε την φήμη «Βίβλου» της Ελληνικής οικονομίας.

Κάποια στιγμή με κάλεσε λέγοντάς μου ότι εγκαταλείπει την ΕΤΕΒΑ και ιδρύει μία νέα ιδιωτική τράπεζα. Χρηματοδότης ήταν η οικογένεια Λάτση. Ήθελε να συμμετέχω στις πρώτες συσκέψεις που θα καθόριζαν τις βασικές αρχές της νέας τράπεζας.

Εκεί βρέθηκα μπροστά στο όνομα «Ευρωεπενδυτική» και το απέρριψα λέγοντας ότι δεν μπορώ να φανταστώ τον απλό πελάτη να απομνημονεύει αυτόν τον γλωσσοδέτη. Έστειλα αμέσως έναν υπάλληλο στο υπουργείο εμπορίου να ελέγξει τον κατάλογο των κατατεθειμένων ονομάτων – ειδικά για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και με έμφαση σε όσα άρχιζαν με τη λέξη EURO. Ήταν όλα ελεύθερα! Η τράπεζα ονομάστηκε αμέσως Eurobank.

Παρακολούθησα με προσοχή πως ο Γιώργος Γόντικας έχτισε, τμήμα-τμήμα την νέα τράπεζα. Η προσπάθειά του στέφθηκε από επιτυχία. Αργότερα η οικογένεια Λάτση αποφάσισε να πουλήσει την Eurobank σε ένα καναδικό όμιλο. Εγώ παρέμεινα απλός πελάτης.

Με έκπληξη όμως είδα, σε ένα τόμο, που η Eurobank κυκλοφόρησε πρόσφατα, ότι έχουν παραληφθεί τα ονόματα σχεδόν όλων των πρώτων συνεργατών της (ακόμα και του …νονού της). Σε 470 πυκνωτυπωμένες σελίδες οι πιονιέροι του Γόντικα, που άνοιξαν τον δρόμο, αναφέρονται ελάχιστα ή και καθόλου. Φάουλ!

Για να σας δώσω μία ιδέα του τι ήταν και τι έκανε αυτός ο άνθρωπος θα χρησιμοποιήσω τον αποχαιρετισμό που απεύθυνε εκ μέρους του Δ.Σ. του ομίλου Eurobank, ο κ. Νικόλαος Καραμούζης:

«Αγαπητοί συνάδελφοι: Ο όμιλος Eurobank αποχαιρετά σήμερα με οδύνη τον εμπνευστή και δημιουργό του, τον Γεώργιο Γόντικα, έναν από τους πιο χαρισματικούς, προικισμένους και άξιους ανθρώπους του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Η πορεία της Τράπεζάς μας μέσα στο χρόνο, από την ίδρυσή της το 1990 μέχρι και σήμερα, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη ζωή και το έργο του Γ. Γόντικα, ο οποίος οραματίστηκε τη δημιουργία μιας ελληνικής Τράπεζας βασισμένης στα διεθνή τραπεζικά πρότυπα, σε αρχές, αξίες και λειτουργίες που εκείνος γνώριζε και υπηρέτησε τόσο καλά και με συνέπεια. Η επιτυχία της Eurobank δικαίωσε απόλυτα τον οραματιστή της που μέχρι τα 95 του χρόνια ήταν κοντά μας κάθε ημέρα προσφέροντας απλόχερα υποστήριξη, συμπαράσταση και καθοδήγηση σε κάθε νέα προσπάθεια, σε κάθε καινούρια πρωτοβουλία μέσα και έξω από τη χώρα.

Ο Γεώργιος Γόντικας ήταν ο άνθρωπος που βρέθηκε στο τιμόνι της Ευρωεπενδυτικής Τράπεζας – κατοπινής Eurobank – ως Διευθύνων Σύμβουλος από το 1990 μέχρι το 1995, βάζοντας τα θεμέλια της πιο δυναμικής και καινοτόμου Τράπεζας στην Ελλάδα. Με τη χαρισματική του προσωπικότητα, το κύρος του, τις γνώσεις και την εμπειρία του, την απόλυτη προσήλωσή του στην αξιοκρατία, τη διαφάνεια, τη συλλογικότητα, το πνεύμα συνεργασίας και το συναδελφικό και επαγγελματικό ήθος,  προσέλκυσε ικανότατους συνεργάτες και στελέχη που μοιράστηκαν το όραμά του και τον υποστήριξαν στο νέο του εγχείρημα.   

Ο Γεώργιος Γόντικας ανέλαβε τη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας το 1995 και μέχρι το 2000, που βρισκόταν στη θέση αυτή, η Eurobank διέγραψε μια εντυπωσιακή πορεία, πρωτόγνωρη για τα ελληνικά οικονομικά και επιχειρηματικά δεδομένα.  

Για τους παλαιότερους από εμάς, ο Γεώργιος Γόντικας δεν υπήρξε απλά ο προϊστάμενος ή απλά ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας. Ήταν ο άνθρωπος που βρισκόταν πάντα δίπλα μας ακόμα και όταν είχε πια αφήσει τις θέσεις ευθύνης, με όραμα και άποψη,  ο άνθρωπος στον οποίο προσβλέπαμε για μια σοφή συμβουλή και γιατί όχι για την καθοδήγησή του στις πιο σοβαρές και κρίσιμες αποφάσεις…»

Σαν παλιός συνεργάτης του λοιπόν, έγραψα κι εγώ αυτό το κείμενο. Είχε μία ποιότητα αυτός ο Έλληνας ευπατρίδης, που δεν πρέπει να ξεχαστεί.