Κατά του υπουργείου

Ας δηλώσω αρχικά ότι κάθε ανάμιξη της εξουσίας στα του πνεύματος με ωθεί σε καχυποψία. Ο πνευματικός άνθρωπος και ιδιαίτερα ο δημιουργός είναι φύσει και θέσει ελευθεριακός αν όχι αναρχικός – με την έννοια ότι δεν συμπλέει με εξουσίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα ολοκληρωτικά καθεστώτα η παραγωγή έργων τέχνης υπήρξε μηδαμινή. Στα εβδομήντα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης ή τα δεκαπέντε του ναζισμού, η μόνη αξιόλογη παραγωγή έγινε από εξόριστους ή αντιφρονούντες. Η λεγόμενη «στρατευμένη τέχνη» μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγήν χρησιμεύει. Και δεν είναι μόνον η εξουσία αλλά και η γραφειοκρατία που είναι αντιπνευματική.

Κράτη με μεγάλο πολιτιστικό έργο δεν διαθέτουν υπουργείο πολιτισμού – παράδειγμα η Γερμανία που ξοδεύει περισσότερα χρήματα από οποιαδήποτε άλλη χώρα, συντηρεί δεκάδες όπερες (51 μεγάλες, με πλήρες ρεπερτόριο), 133 συμφωνικές ορχήστρες, εκατοντάδες θέατρα, μουσεία, βιβλιοθήκες, ερευνητικά κέντρα, κλπ. Τα ομόσπονδα κράτη έχουν το καθένα έναν τοπικό υπουργό-συντονιστή για το πολιτισμικό έργο, αλλά η ίδρυση, οργάνωση, χρηματοδότηση, συντήρηση των θεσμών, επαφίεται στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Σε πολλές χώρες, εκτός από την τοπική αυτοδιοίκηση, παίζει σημαντικό ρόλο, η ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά και η επιχειρηματικότητα. Στις ΗΠΑ απλώς δεν υπάρχουν ομοσπονδιακοί κρατικοί θεσμοί. Μερικές από τις διασημότερες ορχήστρες και όπερες του κόσμου, τα μεγαλύτερα μουσεία, είναι κοινωφελή ιδρύματα, μη κερδοσκοπικές εταιρίες, σύλλογοι – αλλά ακόμα και επιχειρήσεις. Αυτό επεκτείνεται και στην Ευρώπη. Π.χ. η μεγαλύτερη όπερα της Γερμανίας (του Μπάντεν-Μπάντεν, με 2500 θέσεις) είναι ιδιωτική επιχείρηση.

Πουθενά δεν έχει αποδειχθεί πως η παρουσία ενός Υπουργείου Πολιτισμού προάγει τον πολιτισμό. Φυσικά ούτε το αντίθετο αποδεικνύεται. Πάντως οι πιο δημιουργικές εποχές της ανθρωπότητας (είτε ήταν η αρχαία Αθήνα, η Φλωρεντία της Αναγέννησης, το Παρίσι της Μπελ Επόκ, ή η Βιέννη του Μεσοπολέμου) δεν είχαν πίσω τους κρατικό διαχειριστή.   

Σύγκριση ανάμεσα σε χώρες με συγκεντρωτικό πολιτιστικό μάνατζμεντ (παράδειγμα Γαλλία) και χώρες με αποκεντρωμένο σύστημα δεν είναι εφικτή γιατί το πολιτιστικό προϊόν δεν βαθμολογείται ούτε αξιολογείται και επιπλέον η παρουσία του οφείλεται σε πολλαπλούς αστάθμητους παράγοντες.

Και για να έρθουμε στα δικά μας. Μόνο η Μελίνα είχε ένα προσωπικό όραμα για τον πολιτισμό. Διαφωνούσα με αρκετές από τις απόψεις της και είχα τότε δημοσιεύσει τις ενστάσεις μου. Αλλά, εν πάση περιπτώσει, είχε μία άποψη.  Όλοι οι άλλοι υπουργοί, είτε δεν μπόρεσαν, είτε δεν πρόλαβαν να αφήσουν κάτι πίσω τους.

 

Με αποκορύφωση τον τελευταίο, που θα μείνει στην μνήμη

μας  για Ηροστράτειους λόγους: ως ο άνθρωπος που κατάργησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. (Ήταν ο πρώτος εν ψυχρώ αποκεφαλισμός – ακολούθησε η ΕΡΤ).

Πάντως η υπενθύμιση ότι το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού υπήρξε δημιούργημα της Χούντας, δεν έχει μόνον ιστορική σημασία. Η εξουσία γύρευε τότε ένα άλλοθι. Νόμιζε ότι με την ίδρυση του υπουργείου θα δημιουργούσε πνευματικό χώρο. Απέδειξε όμως ότι ένα υπουργείο δεν φέρνει την άνοιξη. Έκτοτε η απόδειξη επιβεβαιώθηκε πολλές φορές.

______________________________________________

Δημοσίευθηκε στην "Καθημερινή της Κυριακής" 7.7.13. Την θέση υπέρ της ύπαρξης υπουργείου έγραψε ο Χρήστος Χωμενίδης. Και τα δύο κείμενα εδώ:
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_07/07/2013_525946