Ποιοι οι Φίλοι

O Νίκος Καχτίτσης είχε γράψει το 1956 ένα βιβλίο με αυτό τον τίτλο. Τον δανείζομαι για να μιλήσω για φίλους.

Στην Γερμανία έμαθα την σημασία της λέξης φίλος. Μίλαγα συνεχώς στους Γερμανούς για τον τάδε ή τον δείνα φίλο μου, τους πολλούς φίλους μου – ώσπου μία στιγμή με σταμάτησε ένας στοχαστικός συμφοιτητής μου και με ρώτησε: «Μα πόσους φίλους έχεις;»

«Ου – πάρα πολλούς!» απάντησα.

«Θα εννοείς γνωστούς (Bekannten). Freunde (φίλους) θα είσαι τυχερός αν στη ζωή σου αποκτήσεις 3-4»…

Και είχε δίκιο. Περισσότερους δεν απόκτησα.

Θυμάμαι σήμερα τον πρώτο και καλύτερο φίλο μου. Έφυγε από την ζωή πολύ πρόωρα – πριν δέκα χρόνια.

Ήμασταν μαζί από το σχολείο. Στο μάθημα, στην μελέτη, στις βραδινές εξόδους, στα πάρτι, στις εκδρομές. Τα καλοκαίρια με φιλοξενούσε στο πατρογονικό του σπίτι στις Σπέτσες. Είχε δύο αδελφές, γονείς συμπαθέστατους και μου έδινε αυτό που ποτέ δεν είχα ως παιδί: μία οικογένεια.

Πολύ διαφορετικοί στον προσανατολισμό μας: εκείνος θετικός, πρακτικός (σπούδασε μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος) εγώ από την άλλη μεριά. Κι όμως αχώριστοι. Γιατί;

«Parce que c’était lui, parce que c’ était moi» (επειδή ήταν αυτός – επειδή ήμουν εγώ) απάντησε ο Montaigne στο ίδιο ερώτημα.

Ταιριάζαμε όμως στο τραγούδι. Είχε καλή και σωστή φωνή, έπαιζε και ακορντεόν. Τραγουδάγαμε πρίμο σεκόντο:

Μας φτάνει μόνο…
Μας φτάνει μόνο ένα κύμα στ’ ακρογιάλι…

Έφυγε νωρίτερα από το Κολλέγιο για να γλιτώσει τον πρόσθετο χρόνο και μετά επέλεξε να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο του Μονάχου.

Μαντέψτε πού διάλεξα να πάω για σπουδές;

Δεν ήταν τόσο το καλό Πανεπιστήμιο (υπήρχαν και καλύτερα για την φιλοσοφία) όσο η παρουσία του φίλου μου.

Κι εκεί λοιπόν μαζί – ακόμα πιο κοντά, όσο μας φέρνει η ξενιτιά.

Κι όταν ξαναβρεθήκαμε στην Αθήνα για χρόνια κάναμε ακόμα παρέα. Μετά χαθήκαμε – όπως τα φέρνει η ζωή.

Αλλά όποτε βρισκόμασταν ξανά, ήταν σαν να μην είχε περάσει μία μέρα από την τελευταία μας συνάντηση.

Τον αισθανόμουν πάντα σαν αδελφό - τον αδελφό που θα ήθελα να είχα. Λιγομίλητος, σοβαρός, στέρεος, πιο κατασταλαγμένος από μένα, στα εφηβικά και φοιτητικά χρόνια ήταν στήριγμα. Τον ένιωθα πάντα γερό, ακατάβλητο, σαν καλό σκαρί.

Και γι αυτό με ξάφνιασε και με τρόμαξε η είδηση ότι είχε προσβληθεί από καρκίνο – τον ίδιο καιρό με μένα, αλλά πιο σοβαρά από μένα.

Πρόλαβα να του δώσω, σε πρόχειρη εκτύπωση, τον δεύτερο τόμο από τους «Δρόμους» (Από την Οδό Ρήνου στην Ες Στράσε) που ιστορούσε την ζωή μας στο Μόναχο.

Πέθανε λίγο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου που του είχα αφιερώσει. Και όπως δεν κοιτάω ποτέ τα αγγελτήρια – δεν πήγα ούτε στην κηδεία του.

Το όνομά του: Άγγελος Μπουκουβάλας.

Η προφητεία του Γερμανού ήταν σωστή. Μετά από τον Άγγελο απέκτησα μόνο άλλους δύο φίλους. Τώρα μου έχει μείνει ένας.

Τελικά οι φίλοι είναι το πιο σπάνιο και το πιο πολύτιμο πράγμα στον κόσμο.


______________________________

Φωτογραφία: 1954, ο Άγγελος κοιτάει από το παράθυρο του πρώτου μου φοιτητικού δωματίου, στην Rhein Strasse.