Επί προσωπικού: πληθωρισμός

«Κύριε Δήμου,

Σας ανακάλυψα πρόσφατα και βρίσκω το έργο σας πολύ ενδιαφέρον. Αλλά τεράστιο! Ανακαλύπτω συνεχώς καινούργια βιβλία, χάνομαι μέσα στο ndimou.gr και στα  blogs. Βλέπω ότι έχετε ασχοληθεί με ένα σωρό πράγματα από τεχνολογία μέχρι φιλοσοφία. Έχετε συνεργαστεί με τηλεόραση, ραδιόφωνο, περιοδικά, εφημερίδες, ιστοσελίδες. Γιατί τόσο πληθωρικός;»

Μία ερώτηση που ακούω συχνά και από καλοπροαίρετους φίλους. Γιατί δεν αρκούμαι στα βιβλία;

Είναι και ένα συχνό αρνητικό σχόλιο από τους κακοπροαίρετους. «Μα ο Δήμου ξοδεύεται τόσο πολύ γράφοντας από εδώ και από κει, που σκορπίζεται και χάνεται. Δεν είναι σοβαρός συγγραφέας!».

Τι να απαντήσω; Πράγματι, με τα χρόνια, έχει μαζευτεί πολύ υλικό. Αν είχα πεθάνει νέος, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης θα είχε πιο εύκολο έργο.

Κάποτε επηρεάστηκα κι εγώ από την κριτική αυτή και σκέφτηκα να «συμμαζευτώ». Έγραφα τότε και στο RAM (περιοδικό πληροφορικής). Η στήλη μου είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις και συνοδευόταν από 12σέλιδη σχολιασμένη αλληλογραφία. Με απασχολούσε όλο τον μήνα.

Δήλωσα λοιπόν κι εγώ στους αναγνώστες ότι σταματάω με το τέλος του χρόνου (ήταν το 2000) για να αφοσιωθώ αποκλειστικά στα βιβλία μου.

Καταιγισμός email με διαμαρτυρίες, σχόλια, αντιρρήσεις. ‘Ένα με έκανε να ξανασκεφθώ το θέμα:

«Είστε βέβαιος πως τα βιβλία σας είναι πιο σημαντικά από τα άρθρα σας – από την δουλειά που κάνετε στα περιοδικά;»

Χμ... Από πλευράς διάδοσης – σίγουρα όχι. Κανένα βιβλίο μου (εκτός από ένα) δεν είχε την κυκλοφορία του RAM (60.000 τεύχη) ή των 4Τροχών (120.000).

Χάρη σε αυτά επικοινωνούσα με δεκάδες χιλιάδες νέους (ως επί το πλείστον) ανθρώπους που σίγουρα δεν θα διάβαζαν τα βιβλία μου.

Το ίδιο με τις Κυριακάτικες εφημερίδες και το Διαδίκτυο.

Πολλοί άνθρωποι, ώριμοι σήμερα, με συναντούν και μου λένε: Σας διάβαζα στους 4Τ και μου αλλάξατε τη ζωή – ή σπούδασα πληροφορική και έγινα καθηγητής στο εξωτερικό, επειδή σας διάβαζα στο RAM.

Νιώθω πως «εκπαίδευσα» τρεις και παραπάνω γενιές.

Όσο για τα πολλά θέματα, θυμήθηκα τον Αρχίλοχο. «Πολλ' οίδ' ἀλώπηξ, ἐχῖνος δέ έν, μέγα». Δεν είμαι σκαντζόχοιρος, αλλά αλεπού. Έχω πολλά ενδιαφέροντα. Δυστυχώς, πολυπράγμων.

Συχνά, έγραφα στα έντυπα με σχέδιο, ώστε το υλικό αυτό να ενσωματωθεί σε βιβλία. Δεν δημοσίευα τότε απλά άρθρα, αλλά επεξεργασμένα κεφάλαια μελλοντικών βιβλίων. Ένα πολύ φρέσκο παράδειγμα είναι το τελευταίο μου (14 εβδομάδες στις λίστες των ευπώλητων!) «Μικρό Εγχειρίδιο Ορθολογισμού – και ανορθολογισμού». Αποτελείται από κείμενα δημοσιευμένα στο περιοδικό «Discovery and Science» το 2005-6. Δεν χρειάστηκαν σχεδόν καμία επεξεργασία, εκτός από αλλαγές σε ημερομηνίες.

Προ-δημοσίευα λοιπόν βιβλία σε συνέχειες. Έτσι, από τέτοιο υλικό, προέκυψαν οι «Νέοι Έλληνες», το «Παρόλα αυτά», τα «Μικρά Βήματα», «Η Τέλεια Διαδρομή», οι «Λίστες» η «Ψηφιακή Ζωή» και άλλα. Ελάχιστοι αναγνώστες συνειδητοποιούν την προέλευση του υλικού. Βιβλία που άντεξαν στο χρόνο.

(Ενδιαφέρον: Η συλλογή δημοσιευμάτων σε βιβλίο ή τα αναδεικνύει, ή τα χαντακώνει. Αν τα κείμενα αξίζουν, στο βιβλίο προσέχονται περισσότερο και φαίνονται καλύτερα. Αν όχι, ευτελίζονται).

Ίσως αν είχα γράψει μόνο 3 ή 4 μεγάλα και βαριά βιβλία, πιθανόν να έχαιρα μεγαλύτερης λόγιας εκτίμησης. (Περίεργο: έχω γράψει και τέτοια…).

Τώρα τέλος. Ό,τι έκανα, έκανα. Είναι αργά για να αλλάξω. Ο χρόνος θα δείξει.

Αν ποτέ ασχοληθεί... 

Παραγωγή και διανομή οπίου στην Ελλάδα

Καθημερινή 24.9.16

Το ότι θα μου γινόταν συμπαθής ο Νίκος Φίλης, ούτε που το φανταζόμουνα! 

Εξακολουθώ να έχω δεκάδες αντιρρήσεις για την πολιτική του στην παιδεία, που κυριολεκτικά μας γυρίζει χρόνια πίσω. Τι τους αιώνιους φοιτητές ανέστησε, τι τα συμβούλια των ΑΕΙ κατάργησε, τι τα ιδιωτικά σχολεία ισοπέδωσε με τα δημόσια!

Αλλά σε ένα σημείο είμαι μαζί του.

Το ότι το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία μας είναι απαράδεκτο για ένα σύγχρονο κράτος, σε αυτό συμφωνούσαν οι περισσότεροι. Θρησκευτικά-κατήχηση μόνο στους ισλαμιστές συναντάει κανείς. Μία γενική θρησκειολογία θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον - αντί για την πλήξη της κατήχησης. Η οποία κάνει μεγάλη ζημιά και στην εκκλησία. Αυτό το δέχονται ακόμα και οι φωτισμένοι ιεράρχες. 

Αχ, αυτοί οι «φωτισμένοι ιεράρχες»! Έχουν γίνει είδος υπό εξαφάνισιν. Ένας ένας υποτάσσονται στην πλειοψηφία των φανατικών. Δεν τολμούν πια ούτε την γνώμη τους να διατυπώσουν δημόσια.

Όταν ανέβηκε ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, προσπαθώντας να αυτό-παρηγορηθώ, σκέφτηκα και κάτι θετικό: άντε να προχωρήσουν τα θέματα «κράτους-εκκλησίας». Χωρισμός, εκκλησιαστική περιουσία, μισθοδοσία κλήρου, καύση νεκρών… Να, όπως τα είχε διατυπώσει το κόμμα στο προεκλογικό του πρόγραμμα.

Φυσικά δεν έγινε τίποτα. Ίσα ίσα που άρχισε φλερτ Αλέξη-Ιερώνυμου. Συμμαχίες γύρευε ο Τσίπρας. 

Πώς έλεγαν οι παλιές γεροντοκόρες; «Άντρας να’ ναι κι ας είναι και ξύλινος!». Σύμμαχος να’ ναι – κι ας είναι κι ο Καμμένος!

Και τώρα διαβάζω στην εφημερίδα: «Αποστασιοποιείται από τον Φίλη το Μαξίμου».

Αηδία με κατέχει. Τα πιο απλά και λογικά πράγματα ανατρέπονται. Η πιο οπισθοδρομική δύναμη στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη εκκλησία, στηρίζεται από ένα κόμμα που κάποτε λεγόταν: «…της προόδου». 

Καλά να αθετήσει όλες τις οικονομικές υποσχέσεις του: κατάργηση ΕΝΦΙΑ, 13η σύνταξη, πρόγραμμα Θεσσαλονίκης… Τον υποχρέωσαν οι κακοί δανειστές. Αλλά και τον πιο ανώδυνο εκσυγχρονισμό – που θα αποδεικνυόταν και επωφελής για την Εκκλησία – τον καταργούμε; Τελικά κυβερνάει ο Αμβρόσιος;

Δεν μένει τώρα παρά να κάνουν θρησκευτικό γάμο Αλέξης και Περιστέρα και να βαφτίσουν στην κολυμπήθρα τα παιδάκια τους…

Η φθίνουσα χώρα

Σκηνή δρόμου από την Πόλη των 14.000.000

Το θέμα που θα μας απασχολήσει σήμερα δεν με αφορά άμεσα. Όταν θα επισυμβεί, δεν θα υπάρχω. Αλλά, παρότι «ανθέλλην», νοιάζομαι για αυτόν τον τόπο.

Θα διαβάσατε, ή θα ακούσατε, για το που βαδίζουμε δημογραφικά. Με βάση την χαμηλή γεννητικότητα και την φυγή των νεότερων προς το εξωτερικό, κινδυνεύουμε το 2050 να έχουμε μείνει μόνο 7,5 εκατομμύρια. Ο ενεργός πληθυσμός θα είναι τόσο χαμηλός που δεν θα μπορεί να θρέψει τη χώρα (άσε που δεν θα πληρώνονται οι συντάξεις των παλαιότερων).

Πώς θα επιζήσουμε; Το να πείσουμε την κάθε Ελληνική οικογένεια να κάνει τουλάχιστον τρία παιδιά, αποκλείεται – και μάλιστα με την κρίση. Άλλωστε η υπογεννητικότητα (λιγότερα από 2,2 παιδιά) έχει ξεκινήσει από παλιά (δεκαετία του ’30). Στην δεκαετία του 90 μόνο αυξήθηκε ο πληθυσμός, λόγω μετανάστευσης, κυρίως Αλβανών.

Αυτή βέβαια θα ήταν και τώρα μία λύση. Αλλά την θέλουμε; Και με ποιους όρους;

Δύσκολο πρόβλημα. Υπάρχουν προτάσεις;

Ευρώπη - συνέχεια χωρίς τέλος

Τα Προπύλαια του ελληνολάτρη Λουδοβίκου (πατέρα του Όθωνα)

Το προηγούμενο θέμα («Το πείραμα του Όθωνα») αποδείχθηκε το πιο δημοφιλές της νέας περιόδου του μπλογκ. Τράβηξε (μέχρι τώρα) 7,200 αναγνώστες, που άφησαν πολλά σχόλια από τα οποία δημοσιεύθηκαν 147. Που σημαίνει πως μας καίει.

Αλλά μέσα στα πολλά σχόλια, χάθηκε η ουσία. Μπήκαν πολλά παράπλευρα θέματα, απλωθήκαμε και (εγώ τουλάχιστον) ένιωσα την ανάγκη να ξανασκεφθώ το θέμα από την αρχή.

Το θέμα είναι βέβαια η σχέση μας με την υπόλοιπη Ευρώπη και γενικότερα τη Δύση.

Ο αντιδυτικισμός στην Ελλάδα έχει ημερομηνία έναρξης. Τον Ιούλιο του 1054 ο Πάπας της Ρώμης και ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης αναθεμάτισαν ο ένας τον άλλο. Από τότε οι αιρετικοί «Παπιστές», όπως αποκαλούσαν οι δικοί μας τους καθολικούς, εξομοιώθηκαν με τον Σατανά (όπως μπορούμε να διαβάσουμε σε πολλά επίσημα κιτάπια της εποχής).

Εμάς αυτό μπορεί να μας φαίνεται υπερβολικό – αλλά δεν έχουμε ιδέα τι ρόλο έπαιζε η θρησκεία για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Αποκορύφωμά του ήταν η γνωστή φράση: «κρειττότερόν ἐστιν εἰδέναι ἐν μέσῃ τῇ πόλει φακιόλιον βασιλεῦον Τούρκων ἢ καλύπτραν λατινικήν». Το να προτιμάς να κατακτήσουν την Πόλη οι Τούρκοι παρά να την «σώσουν» οι Δυτικοί, τα λέει όλα.

Έπαιξαν ρόλο και άλλα. Εκείνη η άθλια Τέταρτη Σταυροφορία του 1204 που αντί να ελευθερώσει την Ιερουσαλήμ κατέλαβε και διαγούμισε την Κωνσταντινούπολη. Μετά είχαμε την Φραγκοκρατία στα νησιά και την Πελοπόννησο…

Πολύ αργότερα ήρθαν μερικές θετικές στιγμές για τη σχέση μας με τη Δύση. Η κοινή γνώμη της μας συμπαραστάθηκε στην επανάσταση (όπου πολλοί φιλέλληνες βοήθησαν, δίνοντας και τη ζωή τους για την Ελλάδα)  και το Ναβαρίνο επισφράγισε την Ελευθερία μας.

Ήρθε όμως η Βαυαροκρατία, για την οποία μιλήσαμε στο προηγούμενο ποστ – και η σχέση έγινε πάλι αρνητική.

Στον εικοστό αιώνα, εκτός από την Ορθόδοξη Εκκλησία, μία άλλη μεγάλη ιδεολογική δύναμη, το ΚΚΕ (και γενικότερα η Αριστερά) καλλιέργησε τον αντιδυτικισμό για πολιτικούς λόγους. Η Δύση ήταν η πατρίδα του ιμπεριαλισμού και  του καπιταλισμού. Οι Αμερικάνοι («φονιάδες των λαών») είχαν στηρίξει την Χούντα. Έτσι μέχρι το 2010 είμασταν ο πιο αντιαμερικανικός λαός στον κόσμο. (Μετά πρώτευσαν οι Γερμανοί…).

Την γνωστή φράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή «Ανήκομεν είς την Δύσιν» αμφισβητούν σήμερα περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες.

Όμως εδώ υπάρχουν παραλλαγές. Άλλοι δεν θέλουν την ΕΕ. Άλλοι μόνο το Ευρώ. Άλλοι  το ΝΑΤΟ. 

Άλλοι σκέπτονται διάφορες μορφές συνύπαρξης – και άλλοι καμία.

Εντωμεταξύ η Ευρώπη αλλάζει. Το προσφυγικό απειλεί. Το Brexit ήρθε σαν σοκ. Ακούγονται διάφορες φωνές, αρνητικές, διαλυτικές, διαχωριστικές.

Θέλουμε την Ευρώπη; Ποια Ευρώπη; Πόση Ευρώπη – περισσότερη ή λιγότερη; Ας αφήσουμε τα ιστορικά κι ας δούμε το παρόν και το άμεσο μέλλον. Πού ανήκουμε; Πρέπει να ανήκουμε κάπου;

Και το κυριότερο: αυτή η νέα μεταλλασσόμενη Ευρώπη, θα εξακολουθεί να μας θέλει;

Παράκληση: τα σχόλιά σας, όσο γίνεται πιο κοντά σε αυτά τα θέματα. 

Το πείραμα του Όθωνα

Πάντα είχα αυτή την αίσθηση, πηγαίνοντας ή επιστρέφοντας – αλλά ποτέ τόσο έντονη όσο αυτή τη φορά.

Η Ευρώπη είναι μία άλλη ήπειρος, μακρινή, ξένη. Κι όσο περνάνε τα χρόνια, ιδιαίτερα τα τελευταία, απομακρυνόμαστε περισσότερο από αυτήν.

Μερικοί μπορούνε να πούνε πως αυτό δεν είναι κακό. Εξαρτάται από το πώς βλέπει κανείς την υπόλοιπη Ευρώπη. Αν είναι ο χώρος του στυγνού νεοφιλελευθερισμού, του απάνθρωπου εργαλειακού ορθολογισμού, του ωφελιμισμού και της αποξένωσης... Ε, τότε καλύτερα μακριά!

Το πείραμα του Όθωνα απέτυχε.

Ήρθε εδώ, νέος, ιδεαλιστής, αναθρεμμένος με οράματα της αρχαίας ελληνικής τελειότητας – να πετύχει την σύνθεση: να εξευρωπαΐσει και ταυτόχρονα να εξελληνίσει (αρχαιο-ελληνίσει) τους Ρωμιούς. Έφερε νομομαθείς, ιστορικούς, αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, να μεταμορφώσουν την Ελλάδα.

Και συνάντησε αντίσταση σαν να ήταν Τούρκος. Όχι μόνο τους ξένους δεν ήθελαν οι Ρωμιοί. Ούτε καν τους ίδιους τους συμπατριώτες τους, που είχαν ζήσει, ανατραφεί και σταδιοδρομήσει στα ξένα. Η διένεξη «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων» νομίζω πως δεν έχει προηγούμενο σε άλλη χώρα.

Έκανε λάθη ο Όθωνας; Πολλά και σημαντικά. Τριάντα χρόνια βασίλεψε! Ήταν αφελής και ρομαντικός (πέθανε με το όνομα της Ελλάδας στα χείλη του). Αλλά έχω την αίσθηση πως, ακόμα κι αν δεν έκανε τόσα λάθη, το αποτέλεσμα δεν θα διέφερε και πολύ.

Οι Ρωμιοί δεν έγιναν ευρωπαίοι, ούτε αρχαίοι Έλληνες (παρόλη την καθαρεύουσα που τους επέβαλλαν για ενάμιση αιώνα). Έγιναν ένας λαός αντιφατικός, μικρόψυχος και μεγαλόψυχος,  φθονερός, διχασμένος, κατακερματισμένος σε φυλές, οικογένειες, φατρίες, κόμματα και συνδικάτα,  που υπονομεύουν ο ένας τον άλλο. Και που θεωρούν ότι τους υπονομεύουν όλοι οι υπόλοιποι λαοί της γης. Βλέπουν τον κάθε ξένο όπως είδαν τον Όθωνα: με βαθύτατη καχυποψία – εκτός αν είναι τουρίστας και πληρώνει.

(Περίεργη η σχέση των Ελλήνων με τους ξένους: δυσπιστία αλλά και προσκόλληση. Ξέρει κανείς κάποιαν άλλη χώρα, όπου να υπήρξαν κόμματα που ονομάζονταν: γαλλικό, ρωσικό και αγγλικό όπως στην Ελλάδα το 19ο αιώνα; Γερμανικό πάντως, η Βαυαρικό, δεν υπήρξε ποτέ).

Κάθε φορά που επιστρέφω από την (υπόλοιπη) Ευρώπη ανακαλύπτω με έκπληξη πόσο διαφέρουμε. Και τώρα, τελευταία, πόσο απομακρυνόμαστε.

Με τους μόνους που συμπίπτουμε είναι οι εθνικιστές μας με τους εθνικιστές τους. Διότι έχουν τους ίδιους στόχους: έξω οι ξένοι και ο κάθε λαός για τον εαυτό του. Η αποθέωση του αντιευρωπαϊσμού.

Μακρινή και ξένη ήπειρος πια η Ευρώπη. Και δεν είναι πλέον ούτε αστείο: επειδή δεν μας πάει καθόλου (ιδιαίτερα στους τελευταίους μας κυβερνήτες) προσπαθήσαμε εμείς, το 2%, να την …αλλάξουμε.

Φυσικά αποτύχαμε. 

Αλλά και εκείνοι, το ίδιο! Ούτε οι Βαυαροί - ούτε η Τρόικα.

Αντίο Μόναχο

Τελευταία βραδιά.  Αύριο επιστροφή. 

Νοσταλγία ποταμών

Κάτι που μου λείπει στην Αθήνα. Είναι από όσο ξέρω ή μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χωρίς ποτάμι. Ένας ποταμός που κυλάει και διακλαδίζεται μέσα στην πόλη δίνει δροσιά, πράσινο και ποίηση.

Πέρα από το ποτάμι σκεφτείτε τώρα και ένα πάρκο που να αρχίζει από την Πλατεία Συντάγματος και να τελειώνει στην Κηφισιά. Τόσο είναι το μήκος του "Αγγλικού Κήπου" στο Μόναχο. 14 χιλιόμετρα.

Το ποτάμι τον διασχίζει φτιάχνει παραπόταμους και μία μεγάλη λίμνη. Όλα αυτά μέσα την πόλη, ξυστά στα σπίτια.

Το ποτάμι λέγεται Isar και είναι όπως όλα τα γερμανικά ποτάμια (πλην του Ρήνου) θηλυκό. Και θηλυκά αγκαλιάζει την πόλη.

Ο Γαλάζιος Ιππέας

Αν σας φέρει ποτέ ο δρόμος στο Μόναχο, μαζί με τα μεγάλα μουσεία παλιάς και νεότερης τέχνης μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε ένα μικρό αλλά μοναδικο στον κόσμο. Είναι ή βίλα του παλαιού ζωγράφου και συλλέκτη Lenbach όπου στεγάζεται το πληρέστερο μουσείο της ομαδας του Blauer Reiter - του Γαλάζιου Ιππέα.

Νομίζετε πως ή μοντέρνα τέχνη ξεκίνησε μόνο στο Παρίσι; Κάνετε λάθος!

Σας λένε τίποτα τα ονόματα Wassily Kandinsky, Alexej von Jawlensky, Franz Marc, August Macke, Paul Klee and Gabriele Münter;

Από αυτούς ξεκίνησε ο εξπρεσιονισμός και ή αφηρημένη ζωγραφική. Ο πιο ταλαντούχος ήταν ο Μαρκ του οποίου βλέπετε το "Γαλάζιο άλογο Ι" (1911). Σκοτωθηκε 36 ετών στον πρώτο Παγκόσμιο.

Αυτά από το Μόναχο με το κινητό. (Και ή φωτογραφία).

Και κάτι ωραίο!

Δεν φτάνει που το Μόναχο είναι γεμάτο πάρκα, και πράσινο, βάζουν και στους κεντρικούς δρόμους ζαρντινιέρες με ωραιότατα λουλούδια. Σκέφτεστε πόσο θα ομόρφαιναν τους αθηναϊκούς;

Μία πρώτη κακή εντύπωση!

Αυτό το τερατουργημα, ονόματι Gasteig, βρίσκεται δίπλα στο ξενοδοχείο μου. Δεν το είχα δει στις τελευταίες μου επισκέψεις , αν και χτίστηκε το 1985.

Πρόκειται για ένα εξαμβλωμα ανατολικού γερμανικού τύπου, αν και η DDR ενώθηκε με την Δυτική Γερμανία το 1990. Είναι τεράστιο, θέλεις μισή ώρα να κάνεις το γύρο του και στεγάζει την Φιλαρμονική του Μονάχου και την δημοτική βιβλιοθήκη.

Πολιτιστικό κέντρο. Κάτι σαν το Μέγαρο Μουσικής σε χρώμα κουράδας .

Επιστροφή μετά 62 χρόνια

Το εμβληματικό δημαρχείο

Γράφω Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου στις 10 το πρωί. Αύριο, τέτοια ώρα, θα φτάνω στο Μόναχο για παραμονή μίας εβδομάδας.

Η πρώτη μου άφιξη στο Μόναχο έγινε στις 7 Σεπτεμβρίου 1954. Ένα Μόναχο φτωχό και βομβαρδισμένο. Η τελευταία ήταν τον Σεπτέμβριο του 2004. Τότε έγραψα ένα μικρό ποίημα.

Επιστροφή

Περπατάω στην Schelling Strasse.

Επτά του Σεπτέμβρη 2004.

Ακριβώς πενήντα χρόνια μετά.

Τίποτα δεν έχει αλλάξει εδώ γύρω.

Μόνον εγώ.

Εδώ, στην Pension Frank

πέρασα την πρώτη μου νύχτα στο Μόναχο

άγρυπνος από την αγωνία:

άγνωστος τόπος, δύσκολη γλώσσα, φιλόδοξοι στόχοι

(βουνό μου φαινόταν μες το σκοτάδι η φιλοσοφία).

Αγωνία και άγχος: τι θα γίνω; Τι θα γίνω;

Τώρα ξέρω την απάντηση.

Έγινα ένας γέρος που νοσταλγεί τα νιάτα του.

Ακόμα και την αγωνία τους.

Έκρυβε τόσες δυνατότητες.

Τώρα εξαντλήθηκαν όλες.

Η επιστροφή στο Μόναχο είναι πάντα οδυνηρή. Μου δείχνει πόσο έχω αλλάξει – πόσο έχω γεράσει. Οι αποστάσεις όλο μεγαλώνουν και τα τετράγωνα που κατάπινα κάποτε, μοιάζουν ατελείωτα. Η γειτονιά όπου βρίσκεται το ξενοδοχείο μου, σχεδόν δεν υπήρχε στην δική μου εποχή. Οικόπεδα, αλάνες και χαμόσπιτα έχουν δώσει την θέση τους σε κτίρια γραφείων, εμπορικά κέντρα και πολυτελείς κατοικίες.

Τα χρώματα της Βαυαρίας,
της Γερμανίας και του Μονάχου

Αλλά η μεγάλη αντιπαράθεση γίνεται μέσα μου. Τότε ζούσα κι αν μπορούσα να γράψω την λέξη με ύψος και πάχος αφίσας, θα το έκανα. 

Δεν ζούσα για να πετύχω κάτι – π. χ. να κερδίσω χρήματα, να γράψω βιβλία, να γίνω κάποιος. Απλώς ζούσα: με όλους τους πόρους ανοιχτούς, με όλες τις κεραίες τεντωμένες. Άπληστο σφουγγάρι που ρουφούσε ό,τι τύχαινε στο δρόμο του. 

Τα έξη χρόνια στο Μόναχο ισοδυναμούσαν με τουλάχιστον είκοσι – γι αυτό και στην αυτοβιογραφία μου έχω αφιερώσει το ένα τέταρτο (έναν ολόκληρο τόμο) σε αυτά. Και λίγο είναι. Από το υλικό που μάζεψα τότε (γνώσεις, εμπειρίες, βιώματα) αντλώ ακόμα – και είναι τόσο πολύ, που δεν θα προλάβω να το εξαντλήσω.

Τότε ζούσα. Τώρα απλώς επιβιώνω. Γι αυτό και η οδύνη.

H Theatiner Kirche
όπου αναπαύονται
ο Όθων και η Αμαλία

Υ. Γ. Το μπλογκ θα παραμείνει ανοιχτό και κατά την απουσία μου. Μπορείτε να στέλνετε σχόλια για οποιοδήποτε ποστ – η moderation θα γίνεται με το κινητό. Μπορεί να αργεί λίγο. Δεν ξέρω αν θα προλάβω να στείλω «ανταποκρίσεις» - πιθανότερο μετά την επιστροφή. Οι φωτογραφίες είναι από την τελευταία μου επίσκεψη.

Υποβοηθούμενη αξιοπρέπεια

Hans Baldung Grien (1510): Οι τρεις ηλικίες της γυναίκας και ο θάνατος

Μεταφράζω τις πρώτες λέξεις από το δοκίμιο του Albert Camus 

«Ο Μύθος του Σισύφου» που γράφτηκε μέσα στον πόλεμο και συγκλόνισε την Ευρώπη του μεταπολέμου:

«Δεν υπάρχει παρά μόνον ένα αληθινά σοβαρό φιλοσοφικό πρόβλημα: είναι η αυτοκτονία. Η κρίση αν η ζωή αξίζει τον κόπο να την ζήσει κανείς ή όχι, σημαίνει απάντηση στο πιο βασικό φιλοσοφικό ερώτημα».

Ο συγγραφέας ξετυλίγει μετά την φιλοσοφική ανάλυση του absurde, που εμείς λανθασμένα μεταφράζουμε ως παράλογο. Παράλογο είναι κάτι αντίθετο με την λογική – ενώ absurde είναι αυτό που δεν έχει νόημα. Η ζωή έχει νόημα; «Ο άνθρωπος ρωτάει – ο Kόσμος δεν απαντάει» είναι η χαρακτηριστική περιγραφή αυτής της κατάστασης.

Αν η ζωή δεν έχει νόημα (ή έχει ένα νόημα που όμως μας διαφεύγει) και αν η κατάσταση που βιώνουμε μας παρέχει άφθονο άγχος, πόνο, σύγχυση, απώλεια - τότε προς τι να ζούμε; Ο Camus αναλύει τον Κάφκα, τον Ντοστογιέφσκι, τον Νίτσε και όλες τις πτυχές της έλλειψης νοήματος στον κόσμο.

Φυσικά το κύριο πρόβλημα πέρα από φιλοσοφικό, είναι και θρησκευτικό. Από την στιγμή που «ο Θεός πέθανε» (όπως διακήρυξε ο Νίτσε) το νόημα που έδινε η θρησκευτική πίστη χάθηκε. Η ζωή ήταν μία και πρόσκαιρη, κυβερνημένη από την τυφλή τύχη. Μέλλουσα ζωή και παράδεισος: παραμύθια.

Η σκιά του θανάτου, που πέφτει πάνω σε κάθε ζωή, είναι ίσως ο βασικός λόγος για την ματαιότητά της. Πολύ περισσότερο όταν ο θάνατος γίνεται συγκεκριμένος, απτός και εγγύς. Τότε το γενικό ερώτημα του νοήματος, συμπτύσσεται σε μήνες ή και εβδομάδες.

Τι νόημα έχει, όταν η επιστήμη σε έχει οριστικά καταδικάσει, να υποστείς όλη την διαδικασία της φθοράς και το βασανιστήριο της ζωντανής σου αποσύνθεσης;

Έτσι το ερώτημα της αυτοκτονίας μετατρέπεται σε πρόβλημα ευθανασίας. «Υποβοηθούμενης – ή μη». Και η γενική απορία για το νόημα της ζωής μετατρέπεται σε αίτημα αξιοπρέπειας. Οι Ρωμαίοι πρώτοι μας δίδαξαν αυτό το μάθημα. Όταν ήξεραν ότι πλησιάζει σίγουρος θάνατος, σκηνοθετούσαν την επίσημη αποχώρησή τους.

Δεν ήμουν φίλος του Αλέξανδρου Βέλιου. Αλλά επικροτώ την απόφασή του και θαυμάζω το θάρρος του να την πραγματοποιήσει.  

Rilke: Herbsttag

Rainer Maria Rilke

Herbsttag  (Ημέρα Φθινοπώρου)




Herr: es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
und auf den Fluren lass die Winde los.

Befiehl den letzten Früchten voll zu sein;
gib ihnen noch zwei südlichere Tage,
dränge sie zur Vollendung hin und jage
die letzte Süße in den schweren Wein.

Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.

Κύριε, είναι καιρός. Το καλοκαίρι κράτησε πολύ.
Ρίξε τις σκιές Σου στα ηλιακά ρολόγια
Κι αμόλησε τους ανέμους στα λιβάδια.

Πρόσταξε να γεμίσουν τα στερνά τα φρούτα
Δώσε τους δύο ακόμα νότιες μέρες,
Πίεσε τα να τελειωθούν και βάλε
Την τελευταία γλύκα στο βαρύ κρασί

Όποιος δεν έχει σπίτι, δεν θα χτίσει πια.
Όποιος είναι τώρα μόνος, θα μείνει για καιρό,
Θα αγρυπνά, θα διαβάζει, θα γράφει μεγάλες επιστολές,
Και πέρα δώθε στις δεντροστοιχίες θα γυρνά
Ανήσυχος, ενώ θα πέφτουν τα φύλλα.

Επειδή ό,τι νιώθω τώρα το έγραψε ο Ρίλκε πριν 115 χρόνια σε ένα αγαπημένο ποίημα που το κουβαλάω μέσα μου δεκαετίες (από μνήμης το κατέγραψα εδώ) προτιμώ να του δώσω τον λόγο. Έκανα και μία άτεχνη, πρόχειρη μετάφραση που δεν έχει ίχνος από την μουσική του πρωτότυπου – μόνο και μόνο για την κατανόηση του περιεχόμενου. Ακόμα κι αν δεν ξέρετε Γερμανικά διαβάστε το – θα ακούσετε τόνους και ημιτόνια.

Ναι, ήρθε το Φθινόπωρο, σιγά σιγά οι μέρες μικραίνουν, τα βράδια κάνει ψύχρα, και αναγγέλλονται τα πρωτοβρόχια. Αρχίζουν τα άλλα ταξίδια – όχι των διακοπών. Όλα τα συνέδρια γίνονται φθινόπωρο.

Τι θα κάνετε εσείς το φθινόπωρο; Πώς πήγε το καλοκαίρι; Εμένα μου φάνηκε ατέλειωτο…

Αυτοί που δεν σε προδίδουν ποτέ

Η τρίποδη Azzurro μας

Έχω καιρό να γράψω για τα στηρίγματα της ζωής μου. Πρώτα βέβαια είναι η σύντροφος των 38 χρόνων, βρέξει-χιονίσει στις μέρες μου – πάντα εκεί.

Αλλά αμέσως μετά (καμιά φορά και πριν) είναι τα ζώα συντροφιάς που με κρατάνε ζωντανό. Εκείνα με βγάζουν από την κατάθλιψη, εκείνα με αναγκάζουν να ξαναβρώ τον εαυτό μου, όταν τον χάνω.

Να γιατί την λένε Azzurro: χρώμα ματιών

Έχω γράψει συχνά γι’ αυτά. Από όλα τα βιβλία μου «Το βιβλίο των Γάτων» είναι το αγαπημένο μου. 

Υπάρχει στο ndimou.gr/ (κείμενα/ολόκληρα βιβλία) πλήρες, με τις φωτογραφίες του.

Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να σου δώσει το τίμιο βλέμμα του ζώου.

Ακόμα και αυτό το μπλογκ είναι αφιερωμένο σε ένα γάτο.

Τώρα όμως γράφω για ένα σκοπό. Μου ήρθε μία παράκληση για βοήθεια από ένα καταφύγιο ζώων. 

Μου ζητάνε να αναδημοσιεύσω την διεύθυνσή τους, έχουν ανάγκες!

Είναι κρίμα από το Θεό. Υπάρχουν εκατοντάδες ζωοφιλικά σωματεία σε όλη την Ελλάδα, όμως χιλιάδες αδέσποτα πεινάνε, υποφέρουν, δολοφονούνται στους δρόμους και πεθαίνουν αβοήθητα. 

Πότε θα γίνουμε σαν τις χώρες όπου δεν συναντάς στο δρόμο ούτε ένα αδέσποτο;

Βοηθήστε αν μπορείτε!

«Καλησπέρα , θα μπορούσατε να δημοσιεύεστε μήπως την καμπάνια μας για να συγκεντρώσουμε χρήματα για τα άρρωστα ζωάκια του καταφυγίου ; 

https://www.youcaring.com/non-profit-animal-welfare-organization-love-638629?fb_action_ids=10210502219015860&fb_action_types=youcaringcom%3Ashare

ευχαριστούμε πολύ!

Ερριέτα Θεοδοσιάδου εθελόντρια του σωματείου

Τηλ. Επικοινωνίας 6947690050
ΚΑΖ "Η ΑΓΑΠΗ"
Αρ. Πρωτ. 30248/03»